Co to jest przetwarzanie słuchowe?
Przetwarzanie słuchowe, to złożony proces zachodzący w ośrodkowym układzie nerwowym, w trakcie którego mózg odbiera dochodzące z zewnątrz bodźce dźwiękowe, a następnie rozpoznaje je, analizuje i interpretuje, po to, by finalnie wygenerować adekwatną reakcję.
Dzięki temu człowiek jest w stanie rozumieć mowę, ale też nadawać właściwe znaczenie innym odgłosom z otoczenia. Ma to fundamentalne znaczenie w kontekście możliwości prawidłowego funkcjonowania w otaczającym świecie.
Należy podkreślić, że ucho jest w całym tym mechanizmie jedynie narządem zbierającym i transmitującym dźwięk. Kluczową zaś rolę odgrywają różne obszary mózgu, zwłaszcza kora słuchowa ulokowana w płacie skroniowym.
To właśnie tutaj wykonywane są skomplikowane „obliczenia”, pozwalające zintegrować w jedną całość takie elementy, jak podstawowa percepcja (dostrzeganie) dźwięków, ich rozpoznanie oraz ustalenie znaczenia, określenie sensu większych struktur wypowiedzi, zapamiętanie informacji oraz wiele innych.
Reklama
Czym są zaburzenia przetwarzania słuchowego i jakie mają przyczyny?
Zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD od ang. Auditory Processing Disorder lub CAPD - Central Auditory Processing Disorder) diagnozuje się w sytuacji, gdy pacjent ma trudności z rozpoznaniem mowy i innych dźwięków, mimo iż zachowane jest prawidłowe słyszenie w obwodowej części narządu słuchu.
Z pozoru osoba taka może uchodzić za niedosłyszącą, niekiedy też przypisuje się jej inne zaburzenia, które w rzeczywistości nie mają nic wspólnego ze stanem faktycznym.
Istnieją różne definicje APD. Przykładowo Amerykańskie Towarzystwo Języka, Mowy i Słuchu określa je jako deficyt w obszarze przynajmniej jednej z następujących umiejętności:
- Lokalizacja źródeł dźwięku
- Różnicowanie dźwięków
- Postrzeganie dźwięków w perspektywie czasowej (np. ich kolejność)
- Rozumienie dobiegających komunikatów mimo istnienia dźwięków towarzyszących w tle
- Rozumienie sygnałów zniekształconych.
Dysfunkcja ta zachodzi na poziomie neuronalnym i ma związek z nieprawidłową pracą mózgu. Nie ma jednego konkretnego czynnika odpowiedzialnego za wystąpienie tego typu problemów.
Ze względu na etiologię wyróżnia się aż trzy typy tego zaburzenia:
- Rozwojowe CAPD - występuje u osób, które prawidłowo słyszą i nie stwierdza się żadnych konkretnych przyczyn oraz czynników ryzyka zaburzeń przetwarzania.
- Nabyte CAPD - jego przyczyną są mikrouszkodzenia w obrębie centralnego układu nerwowego oraz zmiany w mózgu, do których dochodzi w czasie życia płodowego oraz w pierwszych tygodniach życia
- Wtórne CAPD - jest związane z niedosłuchem odbiorczym lub przewodzeniowym
W praktyce przyczyn może być bardzo wiele. Wymienia się w tym kontekście choroby neurologiczne, zakażenia bakteryjne, infekcje wirusowe, urazy wewnętrzne czaszki, zaburzenia emocjonalne i rozwojowe, predyspozycje genetyczne.
Często APD jest rozpoznawane u dzieci, zazwyczaj bowiem objawy są zauważalne już na wczesnym etapie życia. Nierzadko występuje centralne zaburzenie przetwarzania słuchowego u osób autyzmem.
Dość powszechnie doświadczają one problemów z rozpoznawaniem dźwięków i lokalizacją ich pochodzenia, a także rozumieniem mowy czy interpretacją wyrażanych werbalnie emocji - szczególnie w sytuacji, gdy źródeł dźwięku jest wiele w jednym momencie.
Co warto podkreślić, przy zaburzeniach ze spektrum autyzmu występuje też nadwrażliwość na dźwięki dochodzące z tła, co może dodatkowo zaburzać percepcję, a także powodować rozdrażnienie czy stany lękowe.
Oprócz autyzmu, CAPD może też współwystępować z ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi), dysleksją czy różnego typu opóźnieniami rozwojowymi, zwłaszcza w obszarze mowy lub poznawczo-intelektualnym.
CAPD nie jest odrębną jednostką chorobową, ale ma swoje miejsce w ważnych medycznych zestawieniach. W międzynarodowej klasyfikacji schorzeń i zaburzeń ICD-10 zaliczane jest do zbiorczej kategorii H93.2 - inne zaburzenia percepcji słuchowej.
U osób mających trudności w odbiorze komunikatów werbalnych, adekwatny może też być kod F80.2 - zaburzenia rozumienia mowy.
Reklama
Objawy zaburzenia przetwarzania słuchowego
Objawy zaburzeń przetwarzania słuchowego są zróżnicowane - ich charakter zależy od konkretnych dysfunkcji. Do najbardziej typowych należą:
- Problemy ze zrozumieniem mowy innych osób, w szczególności dłuższych i bardziej złożonych komunikatów
- Mylenie podobnie brzmiących wyrazów lub zgłosek
- Nieprawidłowa interpretacja emocji wyrażanych za pomocą takich środków wyrazów, jak ton czy głośność wypowiedzi
- Trudności w lokalizowaniu źródeł dźwięków, a także przypisywaniu im właściwego znaczenia i kontekstu
- Ograniczenia w wyłapywaniu kluczowych bodźców dźwiękowych z hałaśliwego tła
- Nadwrażliwość na dźwięki określonego typu, które zwykle nie stanowią większego problemu dla innych osób
- Brak reakcji na dźwięki, które w danym kontekście kulturowym i społecznym są powszechnie rozumiane i stanowią wezwanie do określonego działania, takie jak dzwonek alarmowy
- Kłopoty z przyswajaniem wiedzy, będące zarówno efektem niezrozumienia komunikatów werbalnych, jak też słabej pamięci słuchowej. Następstwem tego mogą być złe oceny w szkole, a w dorosłym życiu trudności w pracy zawodowej
- Częste uczucie zmęczenia i rozdrażnienia, a nawet podwyższony poziom lęku związany z przebywaniem w hałaśliwym otoczeniu
- Problemy ze skupieniem uwagi, częste rozpraszanie przez dźwięki
- Opóźnienia i nieprawidłowości w rozwoju mowy - w tym jej niepłynność, zbyt szybkie lub zbyt wolne tempo etc.
Jak więc widać, nieprawidłowe przetwarzanie słuchowe jest nie tylko uciążliwe, ale też w wielu przypadkach może poważnie dezorganizować życie.
Dlatego tak ważne jest, by objawy CAPD wychwycić na wczesnym etapie i odpowiednio szybko wdrożyć leczenie.
Reklama
Na czym polega badanie przetwarzania słuchowego? Diagnostyka
Jak się diagnozuje zaburzenia przetwarzania słuchowego? Rozpoznanie polega na ocenie wielu aspektów, takich jak wychwytywanie dźwięków, rozumienie mowy, pamięć słuchowa, zdolność odróżniania podobnych zgłosek itd.
Badanie przetwarzania słuchowego jest procesem bardzo złożonym, który wymaga zaangażowania specjalistów z wielu dziedzin, takich jak audiologia, laryngologia, logopedia, neurologia, pediatria (u dzieci), psychologia, pedagogika.
W diagnostyce wykorzystywane są różne narzędzia, w tym między innymi badania audiologiczne, elektrofizjologiczne oraz testy behawioralne. Zwykle stosuje się testy:
- słuchowe
- rozumienia mowy w hałasie
- rozpoznawania dźwięków
- pamięci słuchowej
- integracji słuchowo-wzrokowej
- zdolności odróżniania dźwięków podobnych do siebie
Z przydatnych badań elektrofizjologicznych można wymienić między innymi ABR (Auditory Brainstem Response), czyli rejestrację słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu.
Ważną rolę odgrywa wywiad z pacjentem (lub jego rodzicami w przypadku małych dzieci).
Przesiewowo używa się kwestionariuszy, takich jak:
- Dziecięca Skala Efektywności Przetwarzania Słuchowego
- Lista Trudności Słuchowych Fishera
- Skala Zachowań Słuchowych
Co ważne, APD rozpoznaje się u osób, w przypadku których występowanie stwierdzonych dysfunkcji nie ma związku z niedorozwojem intelektualnym, a także uszkodzeniami lub zaburzeniami obwodowego narządu słuchu.
Ile kosztuje badanie przetwarzania słuchowego?
Gdzie zbadać siebie lub dziecko pod kątem APD?
Skorzystać warto z usług wyspecjalizowanych w tej dziedzinie placówek, które zapewniają kompleksową diagnostykę oraz dobór odpowiednich metod leczenia.
Wizyta diagnostyczna trwa około 1,5 godziny. Możliwe, że niezbędne będą dwa spotkania.
Cena badania przetwarzania słuchowego różni się w zależności od miejscowości, czy konkretnej placówki. Należy jednak liczyć się z wydatkiem rzędu kilkuset złotych.
Z reguły kompleksowe pakiety diagnostyczne APD mieszczą się w cennikach w przedziale 300-450 zł. Dużo większy byłby koszt realizacji poszczególnych badań osobno.
Reklama
Jak wygląda terapia przy zaburzeniu przetwarzania słuchowego?
Jak wygląda terapia nieprawidłowego przetwarzania słuchowego? Leczenie odbywa się na wielu płaszczyznach, przy czym kluczowe jest zastosowanie różnego typu treningów słuchowych.
Ćwiczenia mające na celu poprawę zdolności słuchowych w oparciu o plastyczne właściwości ośrodkowego układu nerwowego, wykonuje się pod opieką specjalisty w ramach takich systemów, jak między innymi:
- Aktywny Trening Słuchowy Neuroflow - istotą wykonywanych ćwiczeń jest skupienie uwagi oraz wychwytywanie i próba zrozumienia komunikatów werbalnych docierających do mózgu w towarzystwie innych dźwięków zagłuszających główny przekaz - szumów, hałasów, wypowiedzi etc. Zadania te obejmują dźwięki różnego typu i są dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Trening wykonuje się w specjalnie zaprojektowanych słuchawkach.
- Metoda Tomatisa – pacjent poddawany jest „seansom dźwiękowym”, podczas których odbiera bodźce słuchowe o różnym charakterze i natężeniu. Trening ten służy stymulacji ucha środkowego i określonych obszarów w mózgu, zwiększając w ten sposób zdolność selekcji, analizy i przetwarzania dźwięków.
- Indywidualna Stymulacja Słuchu (IAS) Johansena - przypomina metodę Tomatisa. Również polega na stymulacji mózgu za pomocą dźwięków, ale nie wymaga specjalistycznych urządzeń. Może być realizowana w domu z użyciem zwykłych słuchawek oraz przygotowanych do tego celu nagrań.
Oprócz tego typu ćwiczeń, terapia zaburzeń przetwarzania słuchowego może wymagać poprawy naturalnego środowiska akustycznego, w którym przebywa na co dzień pacjent (np. eliminacja dźwięków powodujących rozpraszanie czy irytację).
W zależności od potrzeb niezbędne też mogą być specjalistyczne terapie pedagogiczne, psychologiczne oraz logopedyczne, poprawiające jakość funkcjonowania w środowisku społecznym, zdolność przyswajania wiedzy, czy sprawność aparatu mowy.
Warto wiedzieć, że posiadanie zaświadczenia o CAPD stanowi podstawę do wydawania orzeczenia o niepełnosprawności, zwłaszcza jeśli towarzyszą temu inne poważne zaburzenia.
