Czym charakteryzuje się przewlekła biegunka?
Przewlekła biegunka to dolegliwość, w przebiegu której przez dłuższy czas utrzymują się luźne stolce oddawane z ponadprzeciętną częstotliwością. Wedle powszechnie przyjętych kryteriów przewlekłe rozwolnienie rozpoznaje się w sytuacji, gdy stan taki trwa powyżej 4 tygodni.
Jeżeli biegunkę odnotowuje się od 14 do 28 dni, nazywa się ją przetrwałą, jeśli natomiast krócej niż 2 tygodnie - ostrą.
Czas trwania jest najważniejszym kryterium różnicującym poszczególne biegunki, aczkolwiek w praktyce często okazuje się, że problemy te charakteryzują się także kompletnie odmiennym podłożem, a w związku z tym także innymi metodami leczenia i rokowania.
Przewlekłe biegunki nie są chorobą, lecz symptomem innych schorzeń i zaburzeń. Dlatego też same w sobie nie są klasyfikowane w zestawieniu ICD-10, mogą natomiast być kodowane przy innych, konkretnych dolegliwościach manifestujących się w ten właśnie sposób.
Ze względu na to, iż schorzenia i zaburzenia objawiające się przewlekłą biegunką mogą mieć poważny charakter, wskazana jest niezwłoczna konsultacja lekarska i wykonanie niezbędnej diagnostyki. W zależności od wstępnych ustaleń, mogą to być:
- Badania kału, w tym m.in. ocena tzw. osmolarności i stężenia elektrolitów, ocena wydalania tłuszczów czy też sprawdzenie pod kątem bakteriologicznym oraz parazytologicznym (obecność pasożytów).
- Badania krwi, w tym m.in. oznaczenie immunoglobuliny E i przeciwciał wymierzonych w alergeny pokarmowe, przeciwciał przeciw endomysium (EmA) i tkankowej transglutaminazie (tTG), elektrolitów, a także hormonów.
- Test oddechowy po doustnym obciążeniu cukrami: laktozą, sacharozą albo fruktozą.
- Biopsja jelita cienkiego.
- Kolonoskopia jelita grubego.
Reklama
Przyczyny przewlekłej biegunki
Jakie są przyczyny przewlekłej biegunki? Podłoże rzadko jest związane z zakażeniami. Powodem mogą być natomiast nieswoiste zapalenia jelit, alergie i nietolerancje pokarmowe, niedobory odporności, zaburzenia mikrobioty jelitowej i wiele innych zaburzeń oraz chorób.
Ze względu na przyczyny występowania oraz typowe patomechanizmy, przewlekłe biegunki dzieli się na:
- Osmotyczne - związane z upośledzeniem trawienia i wchłaniania składników pokarmowych w jelitach, zwłaszcza węglowodanów. Ich przyczyną może być długotrwałe przyjmowanie substancji przeczyszczających o działaniu osmotycznym, zarówno pod postacią leków, jak też produktów spożywczych (m.in. neomycyna, cholestyramina, siarczan magnezu, fosforany, laktuloza, sorbitol, mannitol).
Problem ten występuje też u pacjentów z tzw. zespołem krótkiego jelita oraz przetokami jelitowymi. Bywa to również wtórnym następstwem wcześniejszych biegunek infekcyjnych.
- Sekrecyjne (wydzielnicze) - są konsekwencją zwiększonego wydzielania wody i elektrolitów do światła przewodu pokarmowego. Do tego typu zaburzeń dochodzi m.in. u pacjentów z przewlekłymi stanami zapalanymi jelit (zapalenie wrzodziejące oraz mikroskopowe, a także choroba Leśniowskiego-Crohna).
Przyczyną może być też nadużywanie środków przeczyszczających takich, jak sennozydy czy bisacodyl. Podłoże stanowić mogą również przewlekłe zakażenia bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze.
Ponadto zespół jelita drażliwego, neuropatia cukrzycowa, stan po wagotomii (przecięcie nerwu błędnego w celu zmniejszenia wydzielania żołądkowego), zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych w jelitach, mastocytoza, nadczynność tarczycy i inne problemy hormonalne, guzy neuroendokrynne (np. gastrinoma, somatostatinomia, rakowiak), a także rak jelita.
Możliwa jest też idiopatyczna biegunka sekrecyjna, powstała na nieokreślonym podłożu, w tym na przykład na tle nerwowym (biegunka stresowa).
- Tłuszczowe - ich przyczyną są nieprawidłowości w pracy trzustki, wątroby oraz jelit. Występują przy zespołach złego wchłaniania oraz złego trawienia. Do pierwszej grupy zalicza się takie problemy zdrowotne, jak niedokrwienie jelit, zespół krótkiego jelita, zespół przerostu bakteryjnego jelita.
Do kategorii drugiej należą natomiast przewlekłe zapalenie trzustki i inne niewydolności tego narządu, a także cholestaza oraz inne chorzenia objawiające się zmniejszonym stężeniem kwasów żółciowych w jelitach.
- Zapalne - ich przyczyną są m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita, zapalenie uchyłków, zakażenia bakteryjne (m.in. Clostridium difficile czy Escherichia coli), wirusowe (m.in. Cytomegalovirus, Herpes simplex) oraz pasożytnicze (m.in. Entamoeba histolytica, Strongyloides stercoralis).
Reklama
Przewlekła biegunka u dorosłych i osób starszych. U kogo jeszcze występuje?
U kogo najczęściej pojawia się przewlekła biegunka? Duża liczba przypadków notowana jest u osób starszych, a także dorosłych w wieku średnim, ale z różnego typu poważnymi zaburzeniami i schorzeniami. Drugą dominująca grupę stanowią małe dzieci.
Ze względu na to, jak bardzo zróżnicowane i wielorakie są potencjalne przyczyny, nie ma w tym względzie szczegółowych danych epidemiologicznych.
Wyraźnie jednak widać, że przewlekłe biegunki u dorosłych najczęściej rozwijają się w związku ze schorzeniami występującymi w późniejszych dekadach życia.
Tak jest choćby z przewlekłą biegunką u cukrzyka (neuropatia), czy alkoholika (postępujące z biegiem lat wyniszczenie wątroby), a także rakiem jelita grubego i wieloma innymi dolegliwościami.
Reklama
Przewlekła biegunka u dziecka. Na co zwrócić uwagę?
Przewlekła biegunka u dziecka także występuje z bardzo wielu powodów. Do zdecydowanie najczęstszych należą alergie i nietolerancje pokarmowe, które niezdiagnozowane mogą prowadzić do zaburzeń jelitowych utrzymujących się latami.
Powszechnym zjawiskiem jest np. nietolerancja laktozy, czyli cukru występującego w mleku i jego przetworach. Cierpi na nią 20 procent populacji (dane: J. Ryżko). U maluchów występują też problemy specyficzne dla tej grupy wiekowej, takie jak na przykład biegunka czynnościowa.
Pod tym pojęciem kryje się zaburzenie polegające na oddawaniu dużej liczby nieprawidłowych stolców mimo prawidłowego odżywiania i rozwoju fizycznego, przy braku dających się zidentyfikować czynników sprawczych.
Tego typu biegunka u niemowlaka występuje z częstotliwością 2,4 proc, zaś u nieco starszych dzieci (2-4 lata) dotyka ona przeciętnie 6,4 procent maluchów (dane: J. Ryżko, J. Ryżko), z czasem wykazując tendencję do samoustępowania.
Oprócz tego istnieją oczywiście inne powody przewlekłej biegunki u dzieci, w tym infekcje bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze, zaburzenia w obrębie naturalnej mikrobioty bakteryjnej (na przykład po długotrwałej antybiotykoterapii), czy wrodzone wady enzymatyczne.
Reklama
Lek na przewlekłą biegunkę. Co jeszcze pomaga?
Jak leczyć przewlekłą biegunkę? Wszystko zależy od podłoża problemu. Rozwiązaniem może być dieta eliminacyjna, leki przeciwbiegunkowe, antybiotyki, probiotyki, nawadnianie, uzupełnianie elektrolitów, aż w końcu - zabiegi operacyjne.
Niezależnie od przyczyn, zawsze zaleca się intensywne nawadnianie organizmu, ponieważ na skutek częstych i wodnistych defekacji chory traci ogromne ilości H20. Pozostałe procedury dostosowuje się do konkretnych schorzeń.
Objawowo podawane są leki przeciwbiegunkowe o różnych mechanizmach działania, takie jak loperamid (synetyk opioidowy spowalniający pracę jelit oraz zapobiegający utracie wody i elektrolitów) czy diosmektyd (wiążący toksyny i umożliwiający szybsze ich wydalanie z organizmu).
Przy zakażeniach bakteryjnych zwykle podaje się antybiotyk, na przykład wankomycynę. Na długotrwałe stany zapalne jelit stosowane są z kolei leki immunosupresyjne (obniżające aktywność układu odpornościowego) i glikokortykosteroidy.
W wielu przypadkach zalecane są też probiotyki zawierające żywe kultury pożytecznych drobnoustrojów, na przykład leki z drożdżami Saccharomyces boulardii.
Normalizują one skład mikrobioty jelitowej i ograniczają ryzyko biegunek polekowych (zwłaszcza po antybiotykoterapii), a także związanych z zakażeniami Clostridium difficile lub kolonizacją przewodu pokarmowego przez Helicobater Pylori.
Przy niewydolności wydzielniczej trzustki, suplementuje się enzymy trzustkowe. W sytuacji, gdy podłoże stanowią problemy emocjonalne i napięcie nerwowe (zespół jelita drażliwego, biegunka idiopatyczna), warto wdrożyć odpowiednie zarządzanie stresem (leki uspokajające, psychoterapia, relaksacja itd.).
Są również przypadki, gdy nieunikniona jest interwencja chirurgiczna. Tak dzieje się szczególnie w przypadku problemów onkologicznych.
Wiele osób pyta o domowe sposoby na przewlekłą biegunkę. Istnieje wprawdzie wiele „babcinych” metod, takich jak picie mięty lub rumianku, jednak ze względu na powagę oraz zróżnicowanie zaburzeń potencjalnie odpowiadających za długotrwałe dolegliwości gastryczne, zdecydowanie zaleca się korzystanie z bardziej profesjonalnych ścieżek postępowania.
Reklama
Dieta przy przewlekłej biegunce
Dieta przy przewlekłej biegunce powinna być co do zasady lekkostrawna, złożona z produktów, które są łatwo przyswajane. Zatem co jeść pry biegunce?
Ogólnie zalecane są między innymi:
- gotowane warzywa,
- pieczywo pszenne,
- jasne makarony,
- drobny ryż,
- chude mięsa, wędliny i ryby,
- produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu,
- jajka na miękko,
- lekkie tłuszcze roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy).
Bardzo ważne jest przyjmowanie dużych ilości wody. Zalecane też jest wspieranie organizmu poprzez suplementację witamin i minerałów oraz stosowanie probiotyków.
Niewskazane są natomiast produkty ciężkostrawne i wzdymające, w szczególności smażone i wędzone, a także ostre i drażniące oraz z dużą zawartością błonnika pokarmowego.
Na tej liście znajdują się między innymi tłuste mięsa, rośliny strączkowe, surowe warzywa i owoce, pieczywo pełnoziarniste, tłuste mleko, smażone jajka, twarde margaryny, oleje tropikalne. Nie powinno się też palić papierosów i pić alkoholu.
Oprócz ogólnych zaleceń należy też pamiętać o tym, że przyczyną występujących biegunek mogą być konkretne alergie i nietolerancje pokarmowe, powodowane przez takie składniki pożywienia, jak laktoza czy gluten.
Po ewentualnym zdiagnozowaniu określonego problemu, dana substancja musi być wyeliminowana z menu, co zwykle przynosi trwałą poprawę.
