Zabieg chirurgiczny zawsze jest ogromnym stresem dla organizmu, niezależnie od tego, czy jest on wynikiem nagłego urazu, czy planowanej interwencji chirurgicznej. Zaplanowana operacja ma jednak tę przewagę, że w okresie przedoperacyjnym można do niej chorego odpowiednio przygotować.
Jednym z ważnych elementów takich przygotowań jest zadbanie o prawidłowe odżywienie pacjenta, żywienie jest bowiem tym elementem wspierającym organizm w procesie leczenia, którego ogromne znaczenie często się bagatelizuje.
Dlaczego jest tak ważne? Trzeba sobie uświadomić, że to, co jemy, wpływa nie tylko na zaspokojenie uczucia sytości, ale dostarcza również energię i składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Co więcej, jedzenie wpływa na samopoczucie i nastrój człowieka.
Żywienie jest więc niezwykle ważne u osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze w przypadku osób zmagających się z chorobą i poddanych operacji.
Stan odżywienia może mieć ogromny wpływ na długość pobytu pacjenta w szpitalu i zwiększać jego szanse na wyleczenie. Wielu lekarzy potwierdza, że u odpowiednio odżywionego pacjenta mniejsze jest ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych1 .
Niedożywienie przed operacją - skutki dla pacjenta
Przyjmuje się, że pacjent jest zagrożony niedożywieniem, m.in. jeśli masa jego ciała zmniejszyła się w ciągu ostatniego pół roku o 10-15 procent lub jego BMI wynosi < 18,5 kg/m22.
Sygnałem ostrzegawczym dla chorego powinno być np. zjadanie mniejszych niż zwykle porcji żywności oraz nagły spadek masy ciała, który najczęściej obserwuje się, gdy ubrania, biżuteria i zegarki stają się luźniejsze.
Jeśli pacjent zagrożony niedożywieniem lub już niedożywiony zostanie objęty odpowiednią opieką dietetyczną, jest szansa, że uniknie groźnych konsekwencji niedożywienia, do których mogą zaliczać się:
- zwiększone ryzyko powstawania odleżyn,
- opóźnienie gojenia się ran pooperacyjnych,
- zwiększone ryzyko infekcji,
- upośledzenie funkcji układu pokarmowego, czego wynikiem mogą być biegunki i inne problemy trawienne,
- ogólne osłabienie organizmu, zmniejszenie siły mięśni, co może opóźnić uruchomienie pacjenta po operacji.
W przypadku pacjentów niedożywionych lub charakteryzujących się wysokim ryzykiem rozwoju niedożywienia, korzyści przynieść może w związku z tym poprzedzające operację wsparcie żywieniowe.
Reklama
Jak się odpowiednio przygotować do operacji?
Jeżeli u pacjenta oczekującego na operację lekarz nie stwierdził oznak niedożywienia, chory powinien przez kilka dni przed zabiegiem stosować lekkostrawną dietę, w której nie może zabraknąć jednak produktów o wysokiej wartości odżywczej.
Dieta ta powinna być dietą wysokobiałkową, bo zabieg chirurgiczny może powodować wzrost zapotrzebowania na białko nawet o 40 procent3. Białko to bowiem główny element budulcowym komórek jest więc w okresie okołooperacyjnym składnikiem szczególnie ważnym.
Jeśli istnieje ryzyko, iż pacjent przed operacją nie przyjmuje wraz z tradycyjną dietą odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych, warto jego dietę wzbogacić o doustne preparaty odżywcze. Produkty płynne można pić w niewielkich porcjach między posiłkami lub po posiłkach, a produkty w proszku dodawać do gotowych dań (zupy, sosy, koktajle, desery).
W przypadku części pacjentów szczególnie zalecane są preparaty immunomodulujące (immunożywienie), które zawierają składniki wspomagające układ odpornościowy człowieka – argininę, kwasy tłuszczowe omega-3 i nukleotydy.
Europejskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (ESPEN, European Society for Clinical Nutrition and Metabolism) zaleca stosowanie żywienia immunomodulującego zawierającego szczególnie u pacjentów poddawanych dużym operacjom z powodu nowotworu4. Preparaty doustne podawane są zwykle na 5-7 dni przed planowaną operacją.
Specjalistyczne preparaty żywieniowe to często diety kompletne, czyli zawierające energię i wszystkie składniki potrzebne organizmowi do prawidłowego funkcjonowania – zarówno białko, jak i węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne. Dzięki temu mogą stanowić uzupełnienie tradycyjnej diety lub, w szczególnych przypadkach, mogą nawet całkowicie zastąpić posiłki.
Preparaty mogą być podawane doustnie (najlepiej pić je powoli i małymi łykami, bo zbyt szybko wypite mogą powodować dyskomfort przewodu pokarmowego, w tym np. biegunkę) lub u pacjentów w cięższym stanie, za pomocą zgłębnika do żołądka lub jelita cienkiego.
Produkty z tej grupy powinny być podawane pod kontrolą lekarza.
Reklama
Dieta po operacji - co jeść?
Odpowiednie odżywianie po zabiegu chirurgicznym jest także niezbędne do szybkiego powrotu chorego do zdrowia. Bez względu na to, czy chory może samodzielnie jeść, czy też musi być żywiony przez zgłębnik, konieczne jest możliwie wczesne dostarczenie niezbędnych substancji odżywczych.
Jeśli pacjent po operacji może przyjmować pokarmy doustnie, najlepsze będzie zastosowanie lekkostrawnej diety, na którą powinno składać się pięć niewielkich posiłków, spożywanych średnio co trzy godziny (czasem warto zwiększyć częstotliwość, jeśli zjadane porcje są bardzo małe).
W większości przypadków bardzo szybko można powrócić do standardowej, zdrowej diety, obejmującej produkty ze wszystkich grup spożywczych – warzywa i owoce, produkty zbożowe, mleko i jego przetwory, mięso, ryby, jaja, tłuszcze. Ważna jest oczywiście również odpowiednia podaż wody.
By chory chętniej zjadał przygotowane posiłki w całości, warto stosować zioła i przyprawy, które poprawią smak potraw.
Posiłki na początku powinny być przygotowane na parze lub w wodzie, z czasem można włączyć duszenie czy pieczenie w folii. Warto zadbać także o wygląd posiłków – powinny być nie tylko były smaczne, ale również wyglądać apetycznie i kolorowo.
Ważne, by zawsze przygotowywać je ze świeżych produktów. Pamiętajmy też, że chory z pewnością chętniej zje posiłek w miłej atmosferze, w towarzystwie bliskich osób.
Dieta pooperacyjna nie powinna zawierać takich produktów ciężkostrawnych, jak tłuste mięsa, pasztety mięsne, zawiesiste sosy, ciasta z kremami, czekolada, warzywa strączkowe, grzyby, produkty smażone, wędzone, itd.
Dieta lekkostrawna po operacji wyklucza także spożywanie alkoholu, picie mocnej kawy i napojów gazowanych. Wspomniane już doustne preparaty odżywcze mogą być także ważnym elementem diety w okresie pooperacyjnym i wspierać organizm w czasie rekonwalescencji.
Immunożywienie, podobnie jak w okresie przedoperacyjnym, szczególnie zalecane jest w przypadku pacjentów poddawanych rozległym operacjom onkologicznym – standardowo preparaty te przyjmowane są przez 5-7 dni po zabiegu w ilości 3 opakowań (po około 250 ml) dziennie.
