Jak wygląda przywrotnik?
Przywrotnik pospolity jest byliną z rodziny różowatych o szarozielonych liściach w nerkowatym kształcie i z ,,owłosioną” blaszką, osiągającą wysokość od 10 cm do 50 cm. Kwiat przywrotnika wyróżnia się jasnozieloną barwą. Owoce z kolei to stożkowate orzeszki.
Łacińska nazwa przywrotnika to Alchemilla vulgaris L., jednak w Polsce roślina jest znacznie bardziej znana jako ziele Matki Boskiej, gojnik lub lwia łapa. Początkowo wszystkie gatunki przywrotnika były traktowane jako jeden - przywrotnik pospolity. Z kolei formy, które żyły w odrębnych siedliskach, wyodrębniało się jako gatunki drobne, a Alchemilla vulgaris traktowało się jako gatunek zbiorowy. Dziś wyróżnia się około 300 gatunków występujących na całym świecie.
Badania pokazują, że istnieją 4 główne linie rozwojowe. Są to Alchemilla euroazjatyckie, afrykańskie, zarezerwowane dla przedstawicieli tzw. rodzaju Aphanes i południowoamerykańskie Lachemilla.
Przywrotnik pospolity porasta niemal cały nasz kraj. Inne odmiany tej rośliny również są popularne w naszym państwie. Wilgotne łąki, peryferia lasów, zarośla i zagajniki to najczęstsze miejsca, gdzie można spotkać tę rośliną rosnącą na dziko. Tereny, na których występuje przywrotnik ciągną się od Ameryki Północnej, poprzez Grenlandię, Europę aż po Azję.
Ziele przywrotnika w przeszłości było szczególnie doceniane w medycynie arabskiej i stosowane w leczeniu otyłości oraz zapaleń żołądkowo-jelitowych. W medycynie ludowej wykorzystuje się je wewnętrznie do walki z problemami menstruacyjnymi i menopauzalnymi.
Reklama
Jakie są gatunki i odmiany przywrotnika?
Właściwości lecznicze wykazuje przede wszystkim przywrotnik pospolity. W Polsce znane są również takie gatunki jak: przywrotnik miękki, alpejski, połyskujący oraz miękki. Sięga się po nie jednak z reguły w celach dekoracyjnych, ponieważ nie posiadają one zastosowania leczniczego.
Inne gatunki tej rośliny to przywrotnik:
- ostroklapowy - ten gatunek nazywany jest też przywrotnikiem miękkim. Bylina dorasta do 40-60 cm wysokości. Liście, które rozwijają się już wczesną wiosną, wyróżniają się niemalże okrągłym kształtem, są delikatnie powycinane na brzegach i mają okrągłe klapy. Ojczyzną tej rośliny są Karpaty. Odmiany przywrotnika ostroklapowego to m.in.:
- Senior - charakteryzująca się dużymi liśćmi i wyprostowanymi łodygami,
- Thriller, która z uwagi na zebrane wierchy, świetnie nadaje się jako dodatek do bukietów,
- Lady’s Mantle - to nazwa handlowa gatunku Irish Silk, który wyróżnia się seledynowo żółtymi kwiatami i sprawdza się w miejscach słonecznych.
- pasterski - ma drobne kwiatuszki, skupione w kwiatostany. Brzegi liści mają piłkowany kształt. Z uwagi na obecność garbników w składzie, ziele znajduje zastosowanie w medycynie naturalnej m.in. do leczenia problemów z wątrobą, z nerkami czy też chorób artretycznych. Najnowsze ujęcia taksonomiczne uważają, że przywrotnik pasterski to ten sam, co przywrotnik połyskujący. W XVIII wieku roślina była jedną z najłatwiej dostępnych w mazurskim środowisku i wykorzystywano ją do leczenia ran. Stosowano ją także do poprawy urody, np. do ujędrnienia piersi, o czym donosi autorka publikacji z zakresu historii medycyny, Ewa Pirożnikow;
- karbowany - występuje na terenie Polski, o czym świadczą chociażby opisy na stronach internetowych miejskich parków, zagrożenie dla tej rośliny stanowi barszcz perski;
- turkulski - choć powszechnie twierdzi się, że to składnik polskiej flory, to istnieją jednak co do tego wątpliwości. Niemniej autorzy Przewodnika po florze bieszczadzkiej uznają go za subendemit wschodniokarpacki;
- czerwonołodygowy - przywrotnik dorastający do wysokości 20 cm. Ma małe wymagania jeżeli chodzi o uprawę. Swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznym, czerwonym łodygom.
Reklama
Uprawa przywrotnika. Jakie wymagania ma ta roślina?
Rośliną, która z uwagi na swoje walory dekoracyjne jest powszechna w polskich ogrodach, jest przywrotnik ostroklapowy. Przyjrzyjmy się bliżej, jakie ma wymagania. Stanowisko przywrotnika ostroklapowego powinno być półcieniste. Warto jednak wspomnieć, że w przypadku bardzo wilgotnych gleb, roślina będzie dobrze czuć się również w pełnym słońcu.
Podłoże, na której powinna odbywać się uprawa przywrotnika ostroklapowego to gleba o średniej wilgotności o odczynie od obojętnego po lekko zasadowe. Suche i kamieniste nie są przez tę roślinę preferowane, ale poradzi sobie nawet na takim podłożu.
Na czym polega sadzenie przywrotnika ostroklapowego? Na początek pamiętaj o odpowiedniej rozstawie. Zalecana to 5-7 sztuk na 1 m2. Nasiona przywrotnika ostroklapowego sadź bezpośrednio do gruntu wczesną wiosną. Starsze okazy warto rozmnażać np. poprzez ukorzenienie zielonych sadzonek.
Przywrotnik w ogrodzie może być dodatkowo nawożony. Wiosną warto sięgnąć np. po nawozy organiczne lub mineralne.
Cięcie przywrotnika ostroklapowego powinno odbyć się zaraz po jego kwitnieniu. W ten sposób dodatkowo pobudzisz jego wzrost i pojawienie się kolejnych kwiatów jeszcze w tym samym sezonie. Przywrotnik kwitnie w czerwcu oraz w lipcu.
Roślina świetnie prezentuje się w towarzystwie szałwii omszonej oraz róż. Takie rozwiązanie sprawia, że Twój ogród będzie wyglądać naprawdę pięknie. Przywrotnik ostroklapowy może też stanowić świetną ozdobę oczka wodnego, wokół którego posadzisz tę roślinę.
Reklama
Właściwości przywrotnika i wartości odżywcze
Przywrotnik to źródło wielu cennych substancji odżywczych:
- garbników - ich największa ilość rozpoznawana jest w czasie kwitnienia;
- kwasu salicylowego;
- kwasu egolowego - dominują tu takie substancje jak: agrimonina, lewigatyna, pedunkulagina;
- kwasu galusowego;
- flawonoidów - pochodne kwercetyny;
- fitosteroli;
- węglowowodanów.
Właściwości przywrotnika pospolitego przypisywane tej roślinie to działanie:
- przeciwbakteryjne - jak twierdzą K. Miętkiewska i inni autorzy publikacji na łamach „Postępów Fitoterapii” badania pod kątem działania antybakteryjnego wyciągu z liści przywrotnika wykazały słabe działanie antybakteryjne wskazanej rośliny. Najsilniejsze działanie przeciwbakteryjne - choć wciąż na niezadowalającym poziomie - rozpoznano w kontakcie ekstraktu z Staphylococcus aureus, czyli gronkowcem. Badany ekstrakt wykazał również właściwości przeciwgrzybicze;
- przeciwwirusowe - autorzy, na których powołano się we wcześniejszym przykładzie, wskazują również, że ekstrakt z korzeni przywrotnika działał na wirusa krowianki i ektromelii;
- przeciwcukrzycowe - przebadano myszy pod kątem leczenia wywołanej u nich cukrzycy. Wyniki pokazały, że obecność w ich diecie przywrotnika nie miała wpływu na objawy związane z cukrzycą, m.in. polidypsję (wzmożone pragnienie), hiperglikemię, hipoinsulinemię czy utratę masy ciała;
- przeciwzapalne - badania przeprowadzone przez takich badaczy jak P. Trouillas i innych wykazały, że ekstrakt z przywrotnika wykazał wysoką aktywność przeciwzapalną. Taka właściwość ziela przywrotnika wynika m.in. z obecności garbników w jego składzie;
- przeciwnowotworowe - jakikolwiek wpływ ekstraktu z przywrotnika na komórki nowotworowe czerniaka mysiego B16 odnotowano dopiero stosując wyższe stężenia. W niskich stężeniach nie rozpoznano żadnego oddziaływania na komórki nowotworowe.
Obecność kwasu salicylowego w jej składzie sprawia, że przywrotnik wpływa na organizm uspokajająco, łagodząco i zmniejsza krwawienia.
Jak widać, nie wszystkie powszechnie uznane właściwości lecznicze przywrotnika znalazły odzwierciedlenie w badaniach.
Reklama
Na co pomaga ziele przywrotnika?
Opisane powyżej właściwości przywrotnika przekładają się bezpośrednio na jego zastosowanie. Badania Shrivastavy wykazały jego istotne działanie w procesie gojenia się ran. Ten korzystny wpływ odnotowano również w innych testach na szczurach. Przywrotnik można wykorzystać nie tylko w przypadku ran, ale również do pielęgnacji blizn, w celu łagodzenia skutków ubocznych i zmniejszania tego typu zmian.
Przywrotnik sprawdza się również w przebiegu krwawień miesiączkowych i w innych intymnych problemach kobiecych. Interesujące badania przeprowadzono na dziewczętach w wieku 11-17 lat, które cierpiały na zaburzenia miesiączkowania. Podawano im 3-5 razy dziennie po 50-60 kropli płynnego ekstraktu z tej rośliny, profilaktycznie 10-15 dni przed przewidywaną menstruacją. W efekcie prowadzonej terapii zauważono, że krwawienia miesiączkowe trwały nie dłużej niż 5 dni.
Co ciekawe, roślina sprzyja uregulowaniu cyklu, dlatego jest polecana osobom planującym dziecko. Dzięki temu, że cykl jest ustabilizowany, znacznie łatwiej można określić, kiedy wypada owulacja - współżycie w tym czasie zwiększa szansę na poczęcie.
W sieci pojawiają się również informacje, że przyjmując zioło przywrotnika pod koniec ciąży można ułatwić sobie poród. Nie jest to jednak w pełni przetestowane, dlatego chcąc mieć pewność, że tego rodzaju doniesienia to rzeczywiście prawda, najlepiej poradzić się lekarza.
Wiele osób cierpi z powodu nietrzymania moczu. Tymczasem przywrotnik reguluje pracę mięśni, co przekłada się na wsparcie w tym problemie. Stosuje się go również w przypadku różnego rodzaju przepuklin - w celu łagodzenia objawów.
Na co jeszcze pomaga przywrotnik? Naukowcy na czele z J. Shrivastavą wykorzystali roślinę w procesie gojenia się ran w jamie ustnej. Przebadano 48 pacjentów w wieku 4-44 lata, którzy przetestowali działanie esencji z przywrotnika na aftowe owrzodzenia w tej części ciała. W ciągu 2 dni taki środek łagodził dyskomfort i prowadził do pełnego wyleczenia u 6 na 10 pacjentów. Natomiast dzień później do grupy wyleczonych pacjentów dołączyło kolejne 15% badanych, co dało wynik 75% wyleczonych po 3 dniach kuracji. W porównaniu z metodami konwencjonalnymi, które - według autorów Kingi Miętkiewskiej i Dominiki Łażewskiej - są skuteczne w przypadku 40% pacjentów, to optymistyczny wynik.
Dzięki działaniu ściągającemu przywrotnik wspiera procesy trawienne. Zmniejsza uczucie pełności, bóle brzucha, wzdęcia, a także niweluje odbijanie. Zatrzymuje zbyt dużą fermentację jelitową oraz blokuje rozwój bakterii w przewodzie pokarmowym.
Przywrotnikowi przypisuje się także działanie przeciwbólowe i przeciwlękowe. Jednak badania opisane przez specjalistów z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu zaprzeczają obu tym właściwościom. Badacz Sufka wraz z innymi naukowcami przebadali działanie przeciwlękowe tego preparatu u kurcząt i nie dostrzegli żadnego wpływu tej rośliny na zmianę zachowania zwierząt.
Z uwagi na wpływ przywrotnika na naczynia krwionośne oraz na jego działanie ściągające i zmniejszające intensywność krwawień, ekstrakty z niego sprawdzą się również na hemoroidy i żylaki w innych miejscach ciała.
Reklama
Przywrotnik na zmarszczki. Zastosowanie w kosmetyce
Od lat przywrotnik to dość popularna roślina w kosmetyce. Wykorzystuje się ją przede wszystkim do pielęgnacji cery, m.in. do niwelowania stanów zapalnych wywołanych przez trądzik, a także na zmarszczki.
Stosowanie toniku z przywrotnika pomoże nie tylko oczyścić skórę, ale to również będzie działać profilaktycznie na wypryski Taki preparat obkurcza naczynia krwionośne, redukuje zaczerwienienie, usuwa zaskórniki oraz ujędrnia skórę.
Jak przygotować tonik? Niezbędne składniki to:
- 1 łyżka ziela z przywrotnika,
- 250 ml wody,
- 2 łyżki soku z cytryny,
- 200 ml wytrawnego, białego wina,
- 1 łyżka spirytusu salicylowego.
Porcja przywrotnika powinna zostać zalana szklanką wody. Całość gotuj na wolnym ogniu przez kilka minut. Odstaw wywar na pół godziny, a później go przecedź. Kolejno dodaj sok z cytryny, wytrawne wino oraz spirytus salicylowy. Tonik przechowuj w lodówce i stosuj dwa razy dziennie: rano i wieczorem.
Chcąc nieco wzmocnić skórę, a jednocześnie się zrelaksować, warto przygotować maseczkę z przywrotnika. Wystarczy, że wymieszasz ze sobą posiekane liście przywrotnika i oliwę. Następnie należy całość macerować w kąpieli wodnej na ciepło przez około 30 minut. Taką maseczkę możesz nałożyć nie tylko na twarz, ale też na dłonie, zabezpieczając je odpowiednimi rękawiczkami.
Warto też pamiętać o pośrednim działaniu antycellulitowym przywrotnika. Wspominają o tym specjaliści z Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie na łamach publikacji „Substancje pochodzenia naturalnego stosowane w terapii cellulitu”. Jak twierdzą, przywrotnik stymuluje napięcie i elastyczność skóry, a dodatkowo nawilża ją i wygładza, co można wykorzystać nie tylko w redukcji zmarszczek. Krem z przywrotnikiem może zmniejszać skutki związane z wystąpieniem cellulitu.
Chcąc poprawić kondycję włosów, warto przetestować płukanki z przywrotnika. Roślina będzie stymulować ich wzrost, a dodatkowo je wzmocni.
Reklama
Herbata z przywrotnika. Jak jeszcze go stosować?
Przywrotnik to dość uniwersalna roślina, którą można wykorzystać na różne sposoby: warto dodawać ją do kąpieli, przygotowywać z nią okłady, kompresy, ale też przyjmować ją doustnie. Form, w jakich jest dostępna do użytku wewnętrznego jest naprawdę dużo. Napary, oleje, tabletki, toniki, wywary, kompresy, soki, nalewki to przykładowe metody stosowania tej rośliny.
Z uwagi na niezwykłą łatwość przygotowania i walory zdrowotne, np. związane z niwelowaniem dolegliwości intymnych czy usprawniające układ rozrodczy, warto też postawić na herbatę z przywrotnika.
Taki napój przygotujesz łącząc ze sobą 1 łyżkę jasnoty białej z 1 łyżką przywrotnika. Całość wystarczy zalać szklanką zagotowanej wody. Herbatę z przywrotnika pospolitego należy podgrzewać przez około 20 minut. Do stworzenia takiego przysmaku warto zastosować susz z tej rośliny.
W przypadku infekcji gardła i jamy ustnej ulgę może przynieść też nalewka z przywrotnika. Chcąc ją przygotować zalej 1 szklankę ziela 0,5 l czystej wódki. Całość odstaw na 14 dni. Po tym czasie przefiltruj napój i przelej go do butelek. Przyjmuj w porcjach po 10 ml 3 razy dziennie.
Do gotowego odwaru z przywrotnika wystarczy dolać 2 łyżki soku z cytryny, szklankę białego wina i 1 łyżkę spirytusu salicylowego. W ten sposób uzyskasz sok z przywrotnika do stosowania w przypadku infekcji czy w celu zmniejszenia krwawień miesiączkowych.
Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania ziela przywrotnika
Przywrotnik, jak każde ziele, może być źródłem alergii i związanych z nią objawów, np. swędzenia skóry, duszności, a dodatkowo wchodzić w interakcje z lekami, które przyjmujesz. Dlatego zanim sięgniesz po to zioło, porozmawiaj z lekarzem, czy w Twoim stanie zdrowia ta roślina jest dla Ciebie bezpieczna.
Nie został również w pełni zbadany wpływ przywrotnika na kobiety w ciąży i karmiące piersią. Dlatego lepiej zrezygnować ze stosowania tego typu rośliny w tym czasie. Wszelkie doniesienia, o których już wspominaliśmy, dotyczące wsparcia przywrotnika w łatwiejszym porodzie powinny być omówione z lekarzem.
Typowe skutki uboczne przywrotnika wymieniane na opakowaniach preparatów to przede wszystkim dolegliwości ze strony układu pokarmowego, pojawiające się po przyjęciu większej niż zalecana dawka. Może też sprawić, że pojawi się reakcja alergiczna w odpowiedzi na nadmiarową ilość tej rośliny.
Cena przywrotnika. Gdzie go kupić?
Koszt związany z zakupem przywrotnika zależy przede wszystkim od formy, w jakiej go kupujesz. Znacznie mniej zapłacisz za nasiona niż np. za sadzonki czy preparaty na bazie tej rośliny. Bardzo istotne jest też miejsce zakupu - kupując bezpośrednio od producenta oszczędzasz.
Preparaty z przywrotnikiem dostępne są w sklepach zielarskich oraz aptekach. Z kolei nasiona i sadzonki kupisz na giełdach roślinnych oraz w sklepach ogrodniczych.
Cena przywrotnika ostroklapowego to około kilkanaście złotych za sadzonkę. Z kolei cena ziela przywrotnika w formie suszonej do zaparzania to kilka złotych za 50 g. Podobny koszt poniesiesz za suplementy diety na bazie tej rośliny, np. w formie tabletek czy olejów. Za niewielką ilość zapłacisz kilka złotych.
Przywrotnik to roślina, która wykazuje mnóstwo właściwości. Wiele z nich jest jej jednak nad wyraz niesłusznie przypisywane. Badania nie potwierdzają wszystkich cech tego zioła, które uznają chociażby miłośnicy medycyny naturalnej.
