Psychoanaliza i psychoterapia psychodynamiczna

Terapia psychodynamiczna jest formą psychoterapii, która skupia się przede wszystkim na odkrywaniu podświadomej treści psychiki pacjenta, aby przynieść mu ulgę i zmniejszyć napięcie psychiczne, a następnie przynieść efekt terapeutyczny - wyleczyć lub złagodzić zaburzenie psychiczne i na stałe poprawić jakość życia pacjenta oraz uchronić go w miarę możliwości od cierpienia.

Psychoterapia psychodynamiczna

Psychoterapia psychodynamiczna wywodzi się i jest oparta na niektórych założeniach psychoanalizy stworzonej przez Zygmunta Freuda pod koniec XIX wieku. Zarówno psychoanaliza i terapia psychodynamiczna zaliczają się do tak zwanej psychologii głębi, ponieważ centrum ich zainteresowania jest to, co ukryte głęboko w człowieku, w jego podświadomości i nieświadomości.

Zygmunt Freud na podstawie dokładnych obserwacji swoich pacjentów opracował teorię dotyczącą podziału ludzkiej psychiki na świadomość, podświadomość i nieświadomość. Treści znajdujące się w świadomości to te, z których jasno zdajemy sobie sprawę, które są cały czas dostępne i w każdej chwili możemy je przywołać, na których skupia się nasza uwaga i które możemy sobie w każdej chwili przypomnieć - uświadomić.

Reklama

Co to jest świadomość?

W świadomości znajduje się wiedza, którą posiadamy na temat świata i na temat samych siebie oraz to, co postrzegamy zarówno w zewnętrznym świecie, jak i w swoim wnętrzu:

• nasze emocje,
• uczucia,
• motywy,
• postawy,
• poglądy,
• wspomnienia, z których zdajemy sobie sprawę.

Freud twierdził, że poza rzeczami, z których zdajemy sobie sprawę, istnieją w nas także takie, których sobie nie uświadamiamy - one znajdują się w podświadomości i nieświadomości. Często, aby zobrazować to, jak według Freuda zbudowana jest ludzka psychika przywołuje się metaforę góry lodowej, której czubek wystaje ponad powierzchnię wody, a tym czubkiem jest świadomość, natomiast większość psychiki stanowi podświadomość i nieświadomość.

Reklama

Podświadomość i nieświadomość - czym są?

Podświadomość znajduje się tuż pod powierzchnią wody - gromadzą się w niej treści psychiczne, które w danym momencie nie są dostępne świadomości, znajdują się odrobinę wgłąb poniżej świadomości, ale można do nich dotrzeć dość łatwo analizując kontekst i związki łączące treści, które znajdują się w świadomości.

Nieświadomość to całe ogromne ciało góry lodowej, które znajduje się w wodzie pod powierzchnią, a zatem według Freuda większość naszej psychiki stanowią treści nieświadome, czyli takie, z których nie można zdać sobie sprawy bezpośrednio, których nie można sobie po prostu uświadomić, mimo podejmowanych prób. Dostęp do nich jest bardzo utrudniony, ale nie jest niemożliwy.

• Czytaj też: Psycholog, psychoterapeuta, psychiatra, coach... Kto jest kim?

Reklama

Kim jest psychoanalityk?

Psychoanalityk zna techniki i posiada umiejętności, które mają umożliwiać dostęp do treści znajdujących się w nieśwaidomości i mogą umożliwić pacjentowi skierowanie na nie jego uwagi. Tymi technikami według Freuda jest:

• hipnoza,
• analiza snów,
• analiza wolnych skojarzeń

Wolne skojarzenia to wszystko, co przychodzi do głowy i kojarzy się pacjentowi, gdy ten jest zrelaksowany i w żaden sposób nie cenzuruje własnych mysli, a tylko wypowiada pierwsze słowa i obrazy, które przychodzą mu do głowy, nawet takie, a wręcz przede wszystkim takie, do których nigdy nikomu by się nie przyznał i z których sam wolałby sobie nie zdawać sprawy. Dostęp do podświadomości i nieświadomości jest w psychoanalizie taki ważny, ponieważ składają się one przede wszystkim z treści wypartych. Wyparcie jest związane z kolejną teorią Freuda na temat ludzkiej psychiki, z której wywodzi się jego koncepcja zaburzeń psychicznych (przede wszystkim nerwic, bo nimi głównie interesował się Freud).

Reklama

Dziedziny życia psychicznego - id, superego, ego

Zdaniem Freuda istnieją trzy dziedziny życia psychicznego i każda spełnia inną funkcję oraz za coś innego odpowiada.

Id (co po łacinie znaczy ‘to’) odpowiada za sferę naturalnych popędów i instynktów, a jego celem jest dążenie do przyjemności i rozkoszy oraz do maksymalnego zaspokojenia biologicznych potrzeb człowieka. Superego (co po łacinie znaczy ‘nad-ja’) jest prawie równoznaczne z sumieniem i jest odpowiedzialne za ideały, normy moralne, a jego celem jest przeciwstawianie się id, szczególnie wtedy, gdy dążenia id i normy moralne oraz wymogi sumienia są ze sobą sprzeczne. Trzecią dziedziną ludzkiej psychiki jest ego, co po łacinie oznacza ‘ja’.

• Dowiedz się: Czy psychoterapia leczy nerwicę?

Reklama

Id, superego, ego - czym się różnią?

O ile superego działa zgodnie z regułami sumienia i moralności, a zasadą działania id jest zasada przyjemności, to ego funkcjonuje zgodnie z tzw. zasadą rzeczywistości. Jego zadaniem jest szukanie rozwiązań pośrednich między wymaganiami świata zewnętrznego, czyli rzeczywistości oraz regułami superego, a popędami rządzącymi id. Na poziomie ego znajdują się przede wszystkim świadome treści, które są dane człowiekowi bezpośrednio, jako wynik postrzegania i myślenia, dostępne ludzkiej uwadze i kierujące świadomym działaniem człowieka.

Jednak id, superego i zewnętrzny świat znajdują się w ciągłym konflikcie, a zadaniem ego jest łagodzenie i likwidowanie tego konfliktu w taki sposób, by człowiek mógł żyć i sprawnie funkcjonować w świecie. Czasem ten konflikt jest tak silny, że jego rozwiązanie jest niemożliwe i treści będące przedmiotem konfliktu zostają przez ego wyparte do podświadomości lub nieświadomości. Szczególnie wtedy, gdy ego jest słabe lub niedojrzałe, nieskutecznie radzi sobie z poszukiwaniem kompromisu między id a superego i aktywnie wypiera konfliktowe treści.

Reklama

Dlaczego tak mało pamiętamy z dzieciństwa?

Słabe i niedojrzałe jest ego w dzieciństwie i właśnie w tym okresie szczególnie silny według Freuda jest przetarg między popędami, a wymaganiami rozwijającego się superego, które budowane jest na podstawie wymagań rodziców i narzucanych przez świat dorosłych moralnych reguł zachowania. Dlatego w okresie dzieciństwa najwięcej treści psychicznych zostaje wypartych do nieświadomości. Chociaż konfliktowe treści zostają wyparte, konflikt nie jest całkowicie zażegnany.

Treści wyparte do nieświadomości mają znaczenie dla funkcjonowania człowieka i wywierają nieuświadomiony wpływ na:

• podejmowane przez niego decyzje,
• przeżywane emocje,
• cechy osobowości.

Czasem konflikt pomiędzy popędami a sumieniem i niezrealizowane potrzeby są tak silne, że stają się przyczyną cierpienia, gorszego funkcjonowania lub zaburzenia psychicznego. Ego nie jest w stanie, nawet mimo prób, dojść przyczyn dysfunkcji, ponieważ jego korzenie znajdują się w nieświadomości. Psychoanalityk dzięki odpowiednim technikom, może dotrzeć do nieświadomych treści i uświadomić je pacjentowi, co według Freuda i innych twórców psychoanalizy samo w sobie może redukować złe psychiczne samopoczucie lub dysfunkcjonalne zachowania i cechy.

Tak w dużym uproszczeniu można opisać założenia psychoanalizy, które zostały opracowane pod koniec XIX wieku przez Zygmunta Freuda. Trzeba jednak pamiętać, że jest to bardziej złożony system, którego dokładne zrozumienie wymaga zapoznania się ze szczegółami teorii Freuda. Poza tym dziś trudno oddzielić to, co stworzył Zygmunt Freud na podstawie obserwacji swoich pacjentów, a co jest wynikiem pracy jego wielu uczniów i następców.

• Czytaj również: Jak rozpoznać schizofrenię? Początkowe objawy choroby

Psychoanaliza - znaczenie

Psychoanaliza jest szeroką dziedziną, która miała i wciąż ma ogromny wpływ na:

• psychologię,
• psychiatrię,
• psychoterapię,
• kulturę,
• sztukę,
• ludzkie obyczaje,

ale mimo to ma wielu przeciwników jako metoda psychoterapii, koncepcja człowieka i teoria wyjaśniająca powstawanie osobowości oraz zaburzeń psychicznych. Jednym z głównych zarzutów przeciwników psychoanalizy jest to, że jest ona nienaukowa, że Freud i jego następcy stworzyli spójny system, który nie ma jednak żadnego poparcia w rzeczywistości. Nie jesteśmy w stanie tego rozstrzygnąć, warto jednak zdawać sobie sprawę z kontrowersji, które wokół niej istnieją i nie przyjmować wszystkich jej założeń bezrefleksyjnie.

Psychoanaliza - ile trwa?

Kolejnym bardzo poważnym zarzutem wobec psychoanalizy jako metody psychoterapii jest to, że trwa ona zbyt długo. Rzeczywiście – klasyczna psychoanaliza trwa od kilku do kilkunastu lat i pochłania ogromną ilość czasu, ponieważ pacjent spotyka się z psychoanalitykiem 4-5 razy w tygodniu na godzinnych sesjach.

Psychoterapia psychodynamiczna - co to jest?

Inaczej jest w przypadku terapii psychodynamicznej, która bezpośrednio wywodzi się z psychoanalizy, opiera się na podobnych założeniach na temat procesów kształtowania się osobowości i zaburzeń psychicznych, ale znacząco różni się pod względem:

• formalnej organizacji,
• wykorzystywanych technik terapeutycznych

i jest współcześnie dużo bardziej popularna niż klasyczna psychoanaliza.

Terapia psychodynamiczna - ile trwa?

Może trwać bardzo krótko, na przykład kilka sesji, albo rozciągać się nawet na kilka lat, ale zwykle trwa standardowo kilka miesięcy do roku – jest to uzależnione od natężenia problemów pacjenta i postępów w trakcie terapii. Spotkania odbywają się od jednego do trzech razy w tygodniu, trwają około godziny lub trochę krócej, a w czasie sesji pacjent siedzi i utrzymuje kontakt z terapeutą, a nie leży na kozetce jak w czasie psychoanalizy.

Terapia psychodynamiczna - jak wygląda badanie?

Terapia psychodynamiczna może być terapią:

• indywidualną,
• grupową,
• rodzinną,
• małżeńską.

Podczas terapii psychodynamicznej rzadko korzysta się z takich metod jak analiza wolnych skojarzeń lub marzeń sennych, a z pewnością terapeuci psychodynamiczni nie używają hipnozy. Podstawową techniką jest rozmowa dotycząca przede wszystkim relacji interpersonalnych pacjenta, podczas której analizuje się kontakty z osobami bliskimi pod kątem powtarzających się szkodliwych schematów zachowania, których korzenie ukryte są w nieświadomości.

Bardzo ważna jest analiza wspomnień z dzieciństwa, ponieważ psychoterapia psychodynamiczna zakłada, że większość wewnątrzpsychicznych konfliktów powstaje w dzieciństwie, gdy niedojrzałe ego z trudnością radzi sobie ze swoim zadaniem. Zgodnie z teorią psychodynamiczną większość zaburzeń psychicznych powstaje we wczesnym dzieciństwie i wiąże się z mechanizmami obronnymi, które powstają, by możliwie sprawnie funkcjonować w świecie, ale w dorosłym życiu nie działają sprawnie i powodują cierpienie oraz dysfunkcjonalne zachowania.

Terapia psychodynamiczna korzysta z wielu różnych technik terapeutycznych, zarówno takich pochodzących z klasycznej psychoanalizy, jak i z innych szkół. Jest jedną z najczęściej wybieranych przez adeptów psychoterapii szkół oraz jedną z najpopularniejszych i najbardziej dostępnych form leczenia zaburzeń psychicznych w Polsce. Jest jedną z refundowanych w naszym kraju form psychoterapii.