Psychologia i psychoterapia humanistyczna pojawiła się w latach sześćdziesiątych XX wieku jako tak zwana trzecia siła. Była reakcją na psychoterapię behawioralną i psychoanalizę, które psychologowie humanistyczni krytykowali za upraszczanie i zakłamywanie obrazu człowieka.
Psychologia i psychoterapia humanistyczna - skąd się wzięła?
Zdaniem psychologów humanistycznych redukowanie człowieka do nieświadomych popędów, jak to się dzieje w przypadku psychoanalizy, albo do warunkowania i wzmocnień, jak czynili behawioryści jest nieprawidłowe i krzywdzące dla człowieka, dlatego stworzyli nowy nurt w psychologii i psychoterapii w opozycji do tych dwóch. Zdaniem psychologów humanistycznych behawioryzm i psychoanaliza nie biorą pod uwagę typowo ludzkich cech, których nie można pomijać, jeśli chce się go dobrze zrozumieć. Są to takie cechy jak:
- tożsamość,
- poczucie sensu życia,
- wolność,
- wolna wola,
- niezależność i autonomia,
- kreatywność,
- ambicja,
- rozwój osobisty,
- zdrowie psychiczne lub miłość.
Reklama
Psychologia humanistyczna - kto ją stworzył i na czym polega?
Za fundatora psychologii humanistycznej uznać można Abrahama Maslowa, który stworzył popularną piramidę potrzeb człowieka będącą podstawą myśli humanistycznej w psychologii, a także jego współpracownika, który na początku lat sześćdziesiątych założył czasopismo będące kolebką psychologii humanistycznej.
Inne ważne postaci z historii psychologii i psychoterapii humanistycznej to Gordon Allport, który ukuł sformułowanie trzeciej siły w psychologii i twierdził, że możliwe jest wyjście poza ograniczenia behawioryzmu i psychoanalizy; Karl Rogers, który zwrócił uwagę na to, że niemożliwa jest wiedza występująca poza sytuacją konkretnego człowieka, która byłaby obiektywna, że każda wiedza jest w pewnym sensie subiektywną interpretacją rzeczywistości robioną z jego indywidualnej perspektywy. Co najważniejsze dotyczy to wszystkich, także psychologów i psychoterapeutów, którzy zgodnie z założeniami psychologii humanistycznej nie stoją ponad pacjentem (którego w nurcie humanistycznym zwykle nie nazywa się pacjentem, ale klientem), ale są jego równorzędnym partnerem.
Zadaniem terapeuty jest próba wniknięcia w osobisty świat klienta, zrozumienie jego światopoglądu i potrzeb oraz pomoc w zrealizowaniu tych potrzeb z uwzględnieniem wolności i prawa do stanowienia o sobie każdego człowieka. Takie podejście nie pozwala terapeucie na żadną manipulację psychiką człowieka, a psychoterapia sprowadza się do stworzenia równorzędnej relacji i szczerej, pełnej empatii i zrozumienia komunikacji. Ze względu na to często psychoterapię humanistyczną nazywa się psychoterapią skoncentrowaną na pacjencie, w odróżnieniu od psychoterapii skoncentrowanej na celu, na przykład psychoterapii behawioralnej.
Reklama
Piramida potrzeb Maslowa - potrzeby fizjologiczne
Zdaniem Abrahama Maslowa, jednego z twórców psychologii humanistycznej oraz innych psychologów i psychoterapeutów tego nurtu, zdrowie, szczęście i dobre samopoczucie człowieka zależy od tego, czy realizuje on swoje różne potrzeby, które ułożone są w specyficzną piramidę (tzw. piramida potrzeb Maslowa).
Najniżej w hierarchii znajdują się potrzeby fizjologiczne, takie jak:
- oddychanie,
- odżywianie,
- woda,
- sen,
- potrzeby seksualne,
- brak napięcia,
- homeostaza, czyli specyficzny stan równowagi organizmu.
Mimo że są to „najniższe” i najprostsze potrzeby, ich realizacja jest zdaniem Maslowa w życiu człowieka najważniejsza. Oddychanie, woda i pożywienie są po prostu konieczne do życia, bez nich człowiek umiera. Jeżeli natomiast ktoś:
- nie dostarcza sobie odpowiedniej ilości snu,
- jest spięty,
- nie realizuje swoich potrzeb seksualnych,
- a jego organizm nie osiąga homeostazy,
niemożliwe jest spełnianie potrzeb z wyższego poziomów hierarchii, czyli poziomu bezpieczeństwa.
Reklama
Piramida potrzeb Maslowa - poziom bezpieczeństwa
Do poziomu bezpieczeństwa zalicza się potrzeby:
- zależności,
- opieki i oparcia,
- wygody,
- spokoju,
- wolności od strachu i protekcji, czyli wsparcia, opieki i pomocy udzielanej prze kogoś silniejszego.
Reklama
Piramida potrzeb Maslowa - poziom miłości i przynależności
Kiedy potrzeby z poziomu bezpieczeństwa są zaspokojone, człowiek może realizować te z poziomu miłości i przynależności, czyli potrzebę:
- więzi,
- miłości,
- bycia kochanym,
- afiliacji - nawiązywania i podtrzymywania pozytywnych kontaktów i współpracy z innymi ludźmi.
Zrealizowanie tych potrzeb umożliwia spełnianie potrzeby szacunku i uznania, która sprowadza się do poczucia własnej wartości, kompetencji, zaufania do siebie i poważania.
Reklama
Piramida potrzeb Maslowa - poziom samorealizacji
Kiedy wszystkie te potrzeby są spełnione wreszcie możliwe jest spełnianie najważniejszej potrzeby człowieka, którą jest potrzeba samorealizacji. Samorealizacja - zdaniem Maslowa - polega na:
- posiadaniu i osiąganiu celów,
- spełnianiu swojego potencjału,
- potrzeb poznawczych (potrzeby wiedzy po prostu dla posiadania wiedzy) i estetycznych (potrzeby piękna).
Reklama
Psychologia i psychoterapia humanistyczna - rola psychoterapeuty
Rozwój człowieka przebiega od spełniania potrzeb z niższych poziomów hierarchii, aż do potrzeby samorealizacji na wyższych poziomach rozwoju. Zdarza się jednak, że w czasie rozwoju jednostki nie zostają zaspokojone jakieś jej ważne potrzeby. Mówi się czasem, że jakieś jego potrzeby są sfrustrowane. Na przykład ktoś z powodów zdrowotnych nie osiąga stanu homeostazy organizmu, albo nie uzyskał w dzieciństwie odpowiednio dużo akceptacji i poczucia bezpieczeństwa, co przeszkadza mu w spełnianiu potrzeb z wyższych poziomów hierarchii, zatrzymuje jego rozwój i odwleka możliwość samospełnienia.
Zadaniem psychoterapeuty jest stworzenie w czasie terapii takich warunków, by mógł doświadczyć tych emocji, kórych nie miał szansy w życiu zaznać. Nazywa się to korektywnym doświadczeniem emocjonalnym.
Jak przebiega psychoterapia humanistyczna?
Psychoterapeuci z nurtu humanistycznego koncentrują się na tym, by bezwarunkowo akceptować pacjenta, darzyć go zrozumieniem i empatią, dzięki czemu pacjent może zrealizować potrzebę bezpieczeństwa, akceptacji, afiliacji, miłości, protekcji etc. To pozwala mu przechodzić na wyższe poziomy rozwoju i realizować kolejne potrzeby, a psychoterapeuta:
- wspiera go,
- zachęca do rozwoju osobistego, realizowania własnych pragnień i ambicji,
- podkreśla jego wartość,
- nie skupia się na złych rzeczach z przeszłości, ale kładzie nacisk na pozytywne możliwości w przyszłości i czerpanie z teraźniejszości tyle pozytywnych wzmocnień, ile to możliwe.
Psychoterapia humanistyczna - cel
Celem psychoterapii humanistycznej jest zmiana postawy klienta wobec samego siebie w taki sposób, by był zdolny korzystać ze swojego potencjału, by rozpoznawał swoje własne potrzeby i aspiracje i potrafił dążyć do ich zrealizowania, rozpoznając w rzeczywistości wiele korzystnych sytuacji. Jednym z głównych celów psychoterapii humanistycznej jest nauczenie pacjenta rozróżniania jego własnych ocen siebie i rezczywistości od ocen narzucanych z zewnatrz przez świat i społeczeństwo. Takie oceny, wewnętrzne i zewnętrzne, często stoją ze sobą w sprzeczności i powodują frustrację. Psychologia humanistyczna wierzy, że osoba, która będzie kierować się:
- własnymi ocenami,
- własnym światopoglądem,
- własnymi potrzebami (a nie tymi narzuconymi z zewnątrz)
i je właśnie realizować, łatwiej osiągnie samospełnienie i szczęście oraz zdrowie psychiczne. Co więcej, człowiek posiada siłę i potencjał, który pozwala mu osiągnąć wszystkie te założenia i stać się wolnym, spełnionym człowiekiem.
- Czytaj też: Psychoanaliza i psychoterapia psychodynamiczna
Psychoterapia humanistyczna w Polsce
Psychoterapia humanistyczna jest tzw. psychoterapią niedyrektywną, to znaczy, że panuje duża dowolność co do:
- kształtu terapii,
- technik podczas niej wykorzystywanych,
- czasu trwania,
- długości spotkań,
celu terapii, a wszystko to jest uzależnione od potrzeb klienta. Istnieje także jej wiele odmian. W Polscie najpopularniejszą odmianą psychoterapii humanistycznej jest psychologia Gestalt. Jedną z odmian jest także psychoterapia egzystencjalna, kóra jednak znacznie różni się w swoim charakterze, ponieważ jest mniej optymistyczna, bardziej stawia na wolność i odpowiedzialność jednostki, nie zawsze twierdząc, że świat jest źródłem samych pozytywnych doświadczeń.
- Dowiedz się także: Psychoterapia behawioralno-poznawcza (CBT)
Psychologia humanistyczna - dla kogo?
Psychologia w nurcie humanistycznym zajmuje się nie tylko terapią osób zaburzonych i chorych psychicznie. Zgodnie z tą szkołą każdy znajduje się na drodze do samoaktualizacji i każdy napotyka w tym procesie na trudności i sfrustrowane potrzeby, zatem psychoterapia jest szansą na rozwój dla każdego, a nie tylko dla osób z poważnymi problemami psychologicznymi.
Psychologia humanistyczna - zarzuty
Humanistyczna szkoła w psychoterapii krytykowana jest między innymi za całkowitą swobobę, kóra przysługuje terapeucie i może być źródłem nadużyć w procesie psychoterapii. Ponadto wielu krytyków uważa, że pojęcie samorealizacji, samospełnienia, samoaktualizacji jest nieprecyzyjne, nie wiadomo, czym właściwie miałoby być i stawiane jest za najważniejszy cel życia człowieka. Psychologia humanistyczna postuluje całkowitą wolność od wpływów innych ludzi i spełniania potrzeb społeczeństwa – niektórzy dyskutują z tym postulatem twierdząc, że gdyby wszyscy ludzie żyli w ten sposób, panowałby chaos i niemożliwe byłoby zgodne i szczęśliwe życie z innymi.
