Co to jest psychoza alkoholowa?
Psychoza alkoholowa (inaczej schizofrenia alkoholowa) jest zaburzeniem psychicznym, występującym u osób długotrwale uzależnionych od alkoholu, nie tylko w stanie upojenia, ale też w momentach trzeźwości, a zwłaszcza na skutek odstawienia używki.
Wyróżnić można takie odmiany psychozy alkoholowej, jak:
- majaczenia alkoholowe (np. delirium tremens, czyli biała gorączka, znana też jako majaczenia drżenne lub ostra psychoza alkoholowa),
- halucynoza alkoholowa, charakterem objawów przypominająca schizofrenię, o charakterze przewlekłym,
- paranoja alkoholowa (np. zespół Otella) – zespół urojeń, maniiprześladowczych i innych tego objawów,
- psychoza Korsakowa, związana głównie z zaburzeniami pamięci oraz orientacji w czasoprzestrzeni;
Wśród powyższych, zdecydowaną większość psychoz alkoholowych stanowią majaczenia, w tym przede wszystkim delirium tremens.
Reklama
Skąd się biorą psychozy alkoholowe?
Psychozy alkoholowe są zaburzeniami o nie do końca poznanej dotąd patogenezie. Naukowcy są zgodni co do tego, że występujące w ich przebiegu omamy, halucynacje, urojenia, paranoje i inne objawy mają niezaprzeczalny związek z działaniem alkoholu, istnieje jednak wiele niewiadomych odnośnie konkretnych mechanizmów.
Powszechnie funkcjonujące hipotezy zakładają wpływ takich czynników, jak:
- prosta kumulacja dawek alkoholu w ośrodkowym układzie nerwowym;
- wywoływane przez alkohol uszkodzenia narządów wewnętrznych, w tym przede wszystkim wątroby;
- wytwarzanie przez organizm różnego rodzaju toksyn pod wpływem alkoholu, stanowiących ogniwo pośrednie w patogenezie psychoz;
- powodowane przez alkohol wtórne awitaminozy dotyczące niedoboru witamin z grupy B, odpowiedzialnych za funkcjonowanie układu nerwowego;
- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej (odwodnienie plus niedobór potasu i magnezu);
- spowodowane wieloletnim piciem zwiększenie wrażliwości receptorów dopaminowych oraz zwiększenie aktywności tzw. beta-hydroksylazy dopaminy w sytuacji nagłego odstawienia;
Ogólny pogląd na patogenezę psychoz bazuje na założeniu, że dochodzi do nich na skutek zaburzeń równowagi w układach neuroprzekaźnikowych w mózgowiu.
Reklama
Objawy psychozy alkoholowej
Typowe objawy psychozy alkoholowej, w szczególności występującej w jej przebiegu majaków, halucynacji i paranoi, to:
- omamy wzrokowe, związane z zaburzeniami działania układu nerwowego;
- omamy słuchowe (często związane z treściami o obraźliwej formie – chory słyszy wulgaryzmy i wyrażenia uwłaczające);
- omamy czuciowe dotyczące skóry na całym ciele;
- urojenia (zwłaszcza prześladowcze i ksobne) oraz interpretacje urojeniowe i paranoje (np. dotyczące niewierności partnera);
- zaburzenia orientacji allopsychicznej – niepełna świadomość istnienia w określonym czasie i miejscu (która jest godzina, jaki jest dzień tygodnia, gdzie jestem, dlaczego tu jestem itd.);
- zaburzenia orientacji autopsychicznej – dysfunkcje dotyczące podstawowych parametrów tożsamości (kim jestem, jak się nazywam etc.);
- lęk, niepokój, zaburzenia snu;
- niepokój psychoruchowy, nadpobudliwość;
- obniżenie nastroju, depresja;
- zaburzenia pamięci, koncentracji, motywacji;
- agresja i autoagresja;
- drżenie ciała, podwyższona ciepłota ciała, potliwość;
- problemy pielęgnacyjne.
Reklama
Ostra psychoza alkoholowa
Tak jak wspomniano, najczęstszym z tego typu zaburzeń jest ostra psychoza alkoholowa, której najbardziej powszechną formą jest delirium tremens. Biała gorączka po raz pierwszy występuje po przynajmniej kilkuletnim okresie regularnego spożywania dużych ilości alkoholu, przy pełnym fizycznym i psychicznym uzależnieniu, w momencie chwilowego choćby zakręcenia kurka.
Problem ten zdecydowanie częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet (w przypadku osób hospitalizowanych, proporcja wynosi 90/10 proc – dane A.Wilk, Majaczenie drżenne alkoholowe), aczkolwiek w znacznej części może to mieć związek z różnicami dotyczącymi ilości oraz sposobu spożywania alkoholu między obiema płciami.
Najbardziej charakterystycznym objawem ostrej psychozy alkoholowej są omamy wzrokowe o niewielkim zróżnicowaniu kolorystycznym, ale znacznym bogactwie treści. Przedmioty widziane przez chorego w bliskiej perspektywie zazwyczaj są małe, a w dalszej – duże.
Intensywne też zazwyczaj są omamy dźwiękowe, aczkolwiek ograniczają się one zazwyczaj do prostych odgłosów (szumy, stuki).
Duże jest również natężenie urojeń różnego rodzaju, wśród których wymienić można:
- urojenia „dziania się” - na wpół bajkowe, ale czynne przeżywanie nieistniejących wydarzeń lub wydarzeń mających jakiś związek z realnym życiem pacjenta,
- urojenia prześladowcze - pacjent subiektywnie czuje się zagrożony postępowaniem innych osób,
- urojenia o zdradzie - pacjent jest przekonany o niewierności swojej partnerki/partnera, przypisując jej rozwiązłość seksualną.
Do tego należy dodać powstawanie licznych luk w pamięci, obejmujących czas występowania majaków – osoba nimi objęta zazwyczaj nie pamięta tego typu doznań.
Reklama
Przewlekła psychoza alkoholowa
Oprócz postaci ostrej, występującej powszechnie, wyróżnia się też stan znany jako przewlekła psychoza alkoholowa. Występuje ona w ostatniej fazie uzależnienia.
W pewnym uproszczeniu jest ona tożsama z przewlekłą postacią tzw. halucynozy alkoholowej. W tym przypadku objawy utrzymują się przez dłuższy czas, zarówno w okresach picia, jak też po odstawieniu alkoholu. Dominującym objawem są omamy słuchowe, przybierające postać różnego typu głosów.
Są to nieistniejące w świecie rzeczywistym, funkcjonujące wyłącznie w umyśle pacjenta dźwięki o różnych charakterze i natężeniu. Część z nich stanowią proste hałasy, oprócz tego jednak osoba chora może usłyszeć fragmenty rozmów innych osób lub wypowiedzi skierowanych bezpośrednio do niej.
Głosy te często zdają się wypowiadać polecenia i sugestie, bądź formułować oceny (zazwyczaj negatywne). Efekt potęgowany jest przez współwystępowanie urojeń prześladowczych, czego konsekwencją mogą być zachowania destrukcyjne i agresywne.
Zespół objawów występujący w przebiegu przewlekłej psychozy alkoholowej w dużej mierze odpowiada symptomom klasycznej schizofrenii, dlatego przed postawieniem diagnozy niezbędne jest rzetelne różnicowanie obu schorzeń.
Reklama
Halucynoza alkoholowa
Halucynoza alkoholowa jest powikłaniem wieloletniego uzależnienia od alkoholu. Objawy problemu pojawiać się mogą zarówno podczas epizodów ciągłego picia, jak i w okresach utrzymywania abstynencji. Tak jak w ostrej psychozie, chory doświadcza omam słuchowych - głosów, które oceniają i czy namawiają do różnych czynności.
W związku z halucynacjami pacjenci mogą również doświadczać urojeń, zwykle o charakterze prześladowczym.
Reklama
Paranoja alkoholowa
Podobnie jak halucynoza alkoholowa, stanowi powikłanie wielu lat nadużywania alkoholu i określa się ją zespołem Otella. Występuje szczególnie u mężczyzn i związany jest z urojeniami zazdrości. Wszelkie możliwe czyny związane z potencjalną zdradą pacjent bierze za pewnik. Urojenia przybierają postać absurdalnych.
Cierpiący na paranoję alkoholową często przejawiają agresję wobec swoich partnerów. A rozstanie z chorym może wcale nie pomóc, gdyż często staje się on wtedy jeszcze bardziej nachalny.
Psychoza Korsakowa
Psychoza Korsakowa lub inaczej zespół amnestyczny Korsakowa jest odmienną od wcześniej opisanych psychoz. Dominują w niej przede wszystkim zaburzenia pamięci, a chorzy zapełniają luki w pamięci fałszywymi wspomnieniami, w które wierzą, czyli tzw. konfabulacjami.
Jak leczyć psychozę alkoholową?
Czy psychoza alkoholowa jest uleczalna? Tak, aczkolwiek w wielu przypadkach wymaga hospitalizacji, przy bezwarunkowym zaprzestaniu dalszego spożywania alkoholu.
Jak leczyć psychozę alkoholową? Podstawą jest farmakoterapia, z użyciem takich środków jak:
- benzodiazepiny (BZA) – silne leki stosowane na co dzień w psychiatrii, tłumiące stany lękowe, uspokajające, ułatwiające zasypianie,
- neuroleptyki, czyli środki przeciwpsychotyczne i działające sedatywnie (na ośrodkowy układ nerwowy), w tym przede wszystkim haloperidol.
Do tego należy stosować intensywne nawadnianie i uzupełnianie niedoboru elektrolitów. Konieczne może być też suplementowanie dużych dawek witamin z grupy B, zwłaszcza w przypadku zaburzeń pamięci charakterystycznych w przebiegu psychozy Korsakowa.
Należy pamiętać, że farmakologiczne leczenie w warunkach szpitalnych jest bardzo intensywne, chory otrzymuje znaczne ilości leków w krótkich odstępach czasowych.
W przypadku ostrych, ale krótkotrwałych majaków efektem powinno być ustabilizowanie sytuacji w ciągu kilku najwyżej dni. Przewlekłą halucynozę leczy się jednak zdecydowanie trudniej i dłużej.
