Czym jest punkcja jajników i czy boli?
Punkcja jajników to zabieg, który polega na pobraniu oocytów, czyli komórek jajowych. Są one niezbędne do przeprowadzenia procedury in vitro. Decydują się na niego zarówno kobiety, które chcą mieć swoje biologiczne dziecko, jak i dawczynie komórek jajowych dla innych par.
Punkcja jajników kończy proces stymulacji hormonalnej w ramach in vitro.
W jej trakcie pobranych zostaje kilka lub kilkanaście komórek jajowych. Uzyskany płyn trafia do laboratorium, gdzie embriolog ocenia jakość i dojrzałość pozyskanych komórek.
Do zapłodnienia in vitro wybiera te najlepsze, jeśli w trakcie zapłodnienia pozaustrojowego nie zostaną wykorzystane wszystkie komórki jajowe, można zdecydować się na ich zamrożenie i zabezpieczenie na przyszłość.
W rzadkich przypadkach specjaliście może nie udać się pobrać żadnych komórek i procedurę trzeba powtórzyć.
Takie pobranie komórek jajowych odbywa się poprzez sklepienie pochwy. Taka procedura nie wymaga żadnego nacięcia i odbywa się przez pochwę.
Punkcja może być wykonana również w przypadku torbieli jajnika. Podczas zabiegu z torbieli pobierany jest płyn, który następnie wysyłany jest do badania cytologicznego. Nie ma to jednak związku z pobieraniem materiału niezbędnego do zapłodnienia.
Czy punkcja jajnika wiąże się z dolegliwościami bólowymi? Okazuje się, że zabieg przeprowadzany jest w krótkim znieczuleniu ogólnym. Oznacza to, że w jego trakcie pacjentka śpi i nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych.
Czasem zabieg wykonuje się w wersji bez znieczulenia ogólnego, wówczas pacjentka czuje ukłucie. Punkcja jajników to precyzyjna procedura, dlatego znacznie częściej specjaliści wykonują ją w znieczuleniu ogólnym, ograniczając w ten sposób ryzyko poruszenia się pacjentki w trakcie ukłucia. To zapobiega ewentualnym powikłaniom związanym np. z wbiciem igły w inne narządy.
Reklama
Jak się przygotować do punkcji jajników?
Aby cały proces pobierania jajeczek odbył się bez komplikacji niezbędne jest podjęcie odpowiednich działań, zgodnie z wytycznymi lekarskimi. Jak przygotować się do punkcji jajników? W pierwszej połowie cyklu pacjentka otrzymuje stymulację hormonalną, np. gonadotropiną kosmówkową.
To, jaki hormon zostanie użyty zależy od kilku czynników, w tym wieku czy stanu zdrowia. Taka stymulacja ma formę zastrzyków wykonywanych w brzuch. Może je podawać samodzielnie w zaciszu domowym.
Odbywa się to na kilka do kilkunastu dni przed punkcją. W okresie od pierwszego zastrzyku do zabiegu punkcji pacjentka powinna powstrzymać się od współżycia.
Przed zabiegiem pacjentka powinna wykonać podstawowe badania krwi. Jeżeli punkcja będzie wykonywana w znieczuleniu ogólnym, kobieta musi zgłosić się do anestezjologa, który przygotuje ją do tej procedury.
Anestezjolog przeprowadzi wywiad, podczas którego pacjentka musi udzielić informacji na temat:
- chorób przewlekłych,
- przyjmowanych leków,
- alergiach,
- noszonym aparacie ortodontycznym - jest to istotne ze względu na formę zakładanego znieczulenia.
Tuż przed zabiegiem należy wziąć prysznic, a także powstrzymać się od malowania paznokci czy wykonywania makijażu. Nie jest za to wymagana depilacja okolic intymnych.
Reklama
Jak wygląda punkcja jajników?
Jednym z najważniejszych momentów procedury in vitro jest punkcja jajników. Jak już wspomnieliśmy, w jego trakcie pacjentka poddana jest znieczuleniu ogólnemu, toteż nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych.
Zanim jednak dojdzie do nakłucia, pacjenta wcześniej, na około 36 godzin przed, otrzymuje kurację hormonalną. Jej celem jest pobudzenie jajników do uwolnienia jak największej liczby komórek jajowych w danym cyklu.
Na około godzinę przed zabiegiem pacjentka zgłasza się do placówki medycznej, gdzie przygotowuje się ją do operacji, m.in. ma zakładany wenflon, wcześniej poddawana jest też badaniu USG, aby potwierdzić obecność pęcherzyków.
Jak wygląda punkcja jajników? Nad pacjentką czuwa anestezjolog wraz z pielęgniarką. Gdy znieczulenie zacznie działać, ginekolog wprowadza do pochwy głowicę USG. Pozwala to na uwidocznienie pęcherzyków.
Przez ścianę pochwy wprowadzana jest igła. Lekarz wykonuje nakłucie jajnika i pobiera zawartość z pęcherzyków. Jednocześnie kontroluje, czy nie doszło do krwawienia. Taki zabieg nie wymaga założenia szwów i trwa kilkanaście minut.
Istnieje również możliwość przeprowadzenia punkcji jajników bez znieczulenia ogólnego. Wówczas pacjenta odczuwa jedynie niewielki ból związany z nakłuciem.
Reklama
Zalecenia po punkcji jajników
Po zabiegu pacjentka jest wybudzana. Już po upływie kilkudziesięciu minut może sięgnąć po pierwsze pokarmy i napoje. Jeżeli będzie się dobrze czuć, to już po upływie kilku godzin może wrócić do domu. Zwykle przez pierwsze 2-3 godziny pacjentka pozostaje pod obserwacją w placówce.
Istotnym zaleceniem po punkcji jajników jest powstrzymanie się od prowadzenia pojazdów mechanicznych w dzień zabiegu. Pacjentka nie powinna też podejmować żadnego nadmiernego wysiłku fizycznego, tylko postawić na odpoczynek.
Wiele par zastanawia się, czy po punkcji jajników można współżyć. Już kilka dni po zabiegu można podjąć współżycie. Konkretny czas, ile trzeba powstrzymać się od stosunku, wskaże Ci lekarz. Nawet, gdy minimalny okres rekonwalescencji minie, współżycie po punkcji jajników warto przesunąć na ten moment, gdy pacjentka poczuje się całkowicie dobrze.
Warto też mieć świadomość, kiedy może wystąpić miesiączka po punkcji jajników. Wszystko zależy od indywidualnych cech organizmu pacjentki, zwykle jednak ten moment nadchodzi od 7 do kilkunastu dni po zabiegu. Jeżeli okres po punkcji jajników się wydłuża, należy zgłosić to lekarzowi.
Wskazane jest również zrezygnowanie z alkoholu, kawy czy papierosów, by wzmocnić organizm, a przy tym przygotować go na kolejne procedury związane z in vitro.
Aby odpocząć po punkcji, a jednocześnie uniknąć nadmiernego stresu, warto skorzystać z możliwości zwolnienia od lekarza. Kilka czy kilkanaście dni wolnych od pracy pozwoli nabrać sił i przygotować się na kolejne kroki związane z in vitro.
Jeżeli pacjentka tuż po pobraniu oocytów zostanie poddana transferowi zarodka, to już od pierwszego dnia po punkcji jajników powinna dbać o suplementacją progesteronu. Przygotowuje on endometrium do implantacji zarodka.
Transfer przeprowadza się 3-5 dni od pobrania, a po nim zaleca się spokojny styl życia. W 10-12 dobie od procedury można już wykonać test na obecność gonadotropiny kosmówkowej, hormonu ciążowego, w celu potwierdzenia ciąży.
Reklama
Dolegliwości po punkcji jajników
Tuż po wybudzeniu pacjentka może borykać się ze skutkami znieczulenia, np. wymiotami, zawrotami głowy.
Po punkcji jajników mogą też pojawić się inne dolegliwości, w tym:
- ból brzucha,
- ból pleców,
- plamienia,
- zaparcia,
- wzdęcia.
Samopoczucie po punkcji jajników również może być nieco pogorszone, jednak, gdy pacjentka dojdzie do siebie, powinna poczuć się lepiej, także w aspekcie psychicznym.
Wszelkie dolegliwości po punkcji jajników należy zgłaszać lekarzowi, który oceni, czy mają one istotny wpływ na organizm kobiety i dalszą procedurę in vitro, czy też są przejściowe.
Szczególnej uwagi wymagają wszelkiego rodzaju plamienia po punkcji jajników, zwłaszcza, gdy się nasilają. Zazwyczaj występują 1-2 dni po zabiegu i stopniowo się zmniejszają. Jeśli jednak są coraz większe, mogą świadczyć o miesiączce albo powikłaniu po zabiegu.
Reklama
Powikłania po punkcji jajników
Pomimo tego, że punkcja jajników prowadzona jest pod kontrolą USG, zawsze mogą pojawić się działania niepożądane. Najczęstsze powikłania po punkcji jajników dotyczą samej procedury pobrania komórek jajowych, ale też mogą mieć związek ze znieczuleniem. Na jakie ewentualne skutki uboczne należy być gotowym?
Oto przykładowe dolegliwości:
- krwawienie - podczas punkcji jajników nakłuwana jest ścianka pochwy, a następnie jajniki. Tego typu struktury mają naczynia krwionośne - w przypadku ich uszkodzenia może pojawić się krwawienie. Drobne krwawienie jest zjawiskiem normalnym, jednak duże krwawienie to ryzyko dla zdrowia kobiety i może wymagać interwencji chirurgicznej. Niekiedy zbyt duża utrata krwi może wymagać transfuzji. Pamiętaj jednak, że tego typu dolegliwości zwykle zdarzają się rzadko;
- zakażenia - to zwykle konsekwencja przypadkowego przeniesienia na igle do jamy brzusznej bakterii, które normalnie znajdują się w pochwie. Tego typu bakterie nierzadko wywołują zakażenie różnych części układu moczowego, w tym: pęcherza, jajników, jajowodów, macicy czy innych narządów w jamie brzusznej;
- zrosty - powikłaniem po pobraniu komórek jajowych są również zrosty w obrębie narządów, które znajdują się w jamie brzusznej;
- uszkodzenia innych narządów - choć cała procedura odbywa się pod kontrolą USG, to jednak może dojść do uszkodzenia narządów znajdujących się w jamie brzusznej. Dochodzi do tego w niezwykle rzadkich przypadkach. Czasem jednak, gdy już pojawi się uszkodzenie, niezbędny może okazać się zabieg chirurgiczny w celu naprawienia lub nawet usunięcia niewłaściwie działającego organu.
Z kolei powikłania mające związek ze znieczuleniem to:
- nudności,
- wymioty,
- spadek ciśnienia krwi,
- reakcje alergiczne,
- gorsze samopoczucie.
Warto też tu wspomnieć o ewentualnym powikłaniu związanym z wcześniejszym podaniem preparatów pobudzających jajeczkowanie, a więc hiperstymulacji jajników. Najczęściej powodem jej występowania jest działanie podawanej gonadotropiny kosmówkowej.
Hormon ten może wywoływać nadwyżki w ilości estrogenów, co objawia się:
- w postaci łagodnej - wzdęciami i bólami brzucha. Takie objawy znikają samoistnie, zwykle w momencie pojawienia się miesiączki;
- w postaci umiarkowanej - na obrazie USG pojawia się wodobrzusze. Towarzyszą mu również wymioty i nudności;
- w postaci ciężkiej - dochodzi do zaburzeń oddychania, bezpośredniej konsekwencji gromadzeniem się płynu wysiękowego w opłucnej, otrzewnej i osierdziu. Dochodzi także to znacznego zagęszczenia krwi. Kobieta znacznie rzadziej oddaje mocz i boryka się ze zmniejszeniem ilości białka;
- w postaci krytycznej - to najgorsza faza. Wówczas pojawia się bardzo duże zagęszczenie krwi, bezmocz, a także zaburzenia zakrzepowe i zespół ostrej niewydolności oddechowej.
Punkcja jajników to, co do zasady, bezpieczny zabieg, który jest jednym z najważniejszych elementów procedury in vitro. To zwieńczenie wielu etapów in vitro, które zbliżają osoby pragnące mieć dziecko do zapłodnienia.
Po uzyskaniu komórek jajowych, embriolog wybiera te, które są najbardziej dojrzałe i najlepiej nadają się do zapłodnienia. Wykorzystuje się je do zapłodnienia pozaustrojowego.
