Czym jest rak pochwy i jak często występuje?
Rak pochwy, nazywany także rakiem waginy to złośliwy nowotwór żeńskich narządów płciowych. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 przypisuje mu kod diagnostyczny C52.
Występuje rzadko i stanowi około 2% wszystkich nowotworów okolic intymnych.
Źródłem nowotworu pochwy może być ognisko pierwotne lub wtórne. Oznacza to, że choroba może być także wynikiem przerzutu raka z innego narządu.
Większość zmian nowotworowych w obrębie pochwy to efekt przerzutów (około 80 proc.). Nowotwór najczęściej lokuje się na tylnej ściany pochwy w jej górnym odcinku.
Rak pochwy jest w wielu przypadkach poprzedzony stanem, określanym jako przednowotworowy. Oznacza to, iż pojawiają się symptomy, które mogą świadczyć o rozwijającej się chorobie.
Dla lekarzy są sygnałem o zagrożeniu, ale nie są jeszcze nowotworem. Wcześnie wykryte małe zmiany mogą się cofnąć, duże najczęściej przechodzą w zmiany rakowe.
Nowotwór pochwy należy do grupy nowotworów ginekologicznych, nazywanych też nowotworami (rakiem) dróg rodnych, do których zaliczamy:
- raka sromu - często współistnieje z rakiem pochwy. To złośliwy nowotwór rzadko występujący, który poprzedzają zmiany w nabłonku powierzchniowym skóry sromu,
- raka endometrium, nazywanego też rakiem trzonu macicy. Pojawia się najczęściej u kobiet po menopauzie i należy do najczęstszych nowotworów ginekologicznych,
- mięsaka pochwy, który jest bardzo rzadkim typem nowotworu. U dziewczynek może rozwijać się w postaci mięsaka groniastego, który wymaga całkowitego usunięcia (w przeciwnym razie doprowadzi do śmierci),
- raka jajnika, którego cechuje największa śmiertelność.
Reklama
Przyczyny raka pochwy
Rak pochwy może mieć źródło pierwotne lub wtórne. Pewne okoliczności zwiększają niebezpieczeństwo zachorowania. Najczęściej choroba dotyka kobiety między 50 a 75 rokiem życia.
Czynnikami ryzyka są także:
- przebyta wcześniej histerektomia (usunięcie macicy), wywołana rakiem szyjki macicy,
- nałogowe palenie papierosów,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego (przed 17 rokiem życia),
- stosowanie w ciąży DES, czyli syntetycznego progesteronu, wykorzystywanego w sytuacji zagrażającego poronienia we wczesnej ciąży,
- napromienianie okolicy miednicy mniejszej,
- przebyte wcześniej choroby przenoszone drogą płciową (np. rzeżączka, kiła czy chlamydioza),
- przewlekłe stany zapalne,
- wypadanie pochwy, w tym przypadku do transformacji nowotworowej dochodzi wskutek powtarzających się urazów nabłonka pochwy,
- infekcja onkogennym typem HPV.
Ostatni z wymienionych czynników sprzyjających rozwojowi choroby może być niebezpieczną i bezpośrednią przyczyną raka pochwy. Infekcja onkogennym typem HPV, czyli wirusa brodawczaka ludzkiego niesie ze sobą niebezpieczeństwo choroby nowotworowej.
Przyczyną rozwoju HPV jest najczęściej bezpośredni kontakt z zakażoną tkanką. Ten wirus jest głównie przenoszony drogą płciową.
Mikro urazy błony śluzowej, które pojawiają się w trakcie stosunku płciowego ułatwiają przemieszczanie i głębsze wnikanie wirusa. Kontakty seksualne to nie jedyna droga do zakażenia, ponieważ wirus przenosi się także przez ślinę lub krew zakażonej osoby.
Wiele osób nawet nie wie, że jest jego nosicielem i nieświadomie zaraża.
U kobiety taki kontakt może być przyczyną nowotworu pochwy.
Reklama
Klasyfikacja raka pochwy
Najczęstszą postacią histologiczną raka pochwy jest rak płaskonabłonkowy, który występuje w 90 proc. przypadków. Pozostałe 10 proc. to raki gruczołowe, takie jak jasnokomórkowy rak gruczołowy (gruczolak), drobnokomórkowy z komórek neuroendokrynnych czy gruczołowy z komórek cylindrycznych.
Rak płaskonabłonkowy to rodzaj złośliwego nowotworu, który nie zawsze zwiastuje przerzuty. Jego rozwój rozpoczyna się od procesu metaplazji nabłonkowej. Oznacza to pojawienie się zaburzeń w normalnej strukturze nabłonka dróg rodnych - kolumnowe komórki nabłonkowe zastępowane są komórkami płaskonabłonkowymi, co często doprowadza do rozwoju raka.
Nowotwór pochwy pojawia się jako:
- pierwotny, wywodzący się z miejsca, w którym powstał,
- wtórny, który jest efektem przerzutu.
Klasyfikacja raka pochwy według Międzynarodowej Federacji Położników i Ginekologów przedstawia się następująco:
- stopień 0 - rak śródnabłonkowy (ca in situ),
- stopień I - naciek ograniczony do ścian pochwy,
- stopień II - naciek obejmuje tkanki około pochwowe, ale nie dochodzi do ścian miednicy,
- stopień III - naciek przechodzi na ściany miednicy,
- stopień IV - naciek przechodzi poza miednicę i/lub nacieka błonę śluzową pęcherza moczowego lub odbytnicy; obrzęk groniasty pęcherza nie upoważnia do zakwalifikowania przypadku do stopnia IV,
- IV A: guz nacieka błonę śluzową pęcherza moczowego lub odbytnicy i/lub bezpośrednio przechodzi poza miednicę,
- IV B: rozsiew do narządów odległych.
Reklama
Najczęstsza lokalizacja raka pochwy. Gdzie daje przerzuty?
Rak pochwy to najczęściej rak płaskonabłonkowy, zdecydowanie rzadziej pojawia się w postaci czerniaków lub mięsaków. Najczęstszą lokalizacją raka pochwy jest tylna ściana pochwy w górnym odcinku.
Postać pierwotna pojawia się głównie w górnej 1/3 części pochwy, a postać wtórna w dolnej 1/3 części pochwy.
W zdecydowanej części ten typ nowotworu jest rakiem przerzutowym, czyli takim, którego pierwotne źródło znajduję się w innym miejscu.
Najczęściej przerzuty do pochwy wywołuje rak trzonu macicy lub jej szyjki, następnie nerek, jajników czy pęcherza moczowego.
W większości przypadków rak pochwy współwystępuje z rakiem szyjki macicy, a zlokalizowany w górnej 1/3 części rak pochwy daje przerzuty do węzłów chłonnych (miednicy i pachwinowych) identycznie jak rak szyjki macicy. Może to skutkować pomyłkami diagnostycznymi.
Reklama
Objawy raka pochwy? Jak wygląda?
Wczesne objawy raka pochwy nie są charakterystyczne, trudno je rozpoznać i mogą być kojarzone z drobną niedyspozycją. Najczęściej ból i nasilenie nieprzyjemnych symptomów pojawiają się już w bardziej zaawansowanym stadium rozwoju choroby.
Na początku raka można pomylić z niegroźnymi dolegliwościami, które odbieramy, jako stan zapalny. Z tego powodu zawsze trzeba je sprawdzać, nie bagatelizować i konsultować z lekarzem.
Pamiętajmy, że rozwinięty rak pochwy może dać przerzuty do węzłów chłonnych.
Do najważniejszych objawów raka pochwy należą:
- krwawienie z pochwy - pojawia się najczęściej po stosunku lub w okresie międzymiesiączkowym,
- silny ból w trakcie stosunku,
- silny ból podczas oddawania stolca,
- potrzeba wypróżniania pomimo braku stolca,
- czarne stolce o nieprzyjemnym zapachu,
- wodnista lub krwawa wydzielina o nieprzyjemnym zapachu,
- ból w okolicy miednicy mniejszej,
- bolesne oddawanie moczu,
- często pojawiające się uczucie silnego parcia na mocz.
Czy rak pochwy boli? Przede wszystkim ból można odczuwać przy wspomnianych powyżej objawach.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi choroby są:
- wczesne rozpoczęcie współżycia (przed 17 rokiem życia),
- dużo partnerów seksualnych,
- nałogowe palenie papierosów,
- wcześniejsze choroby przenoszone drogą płciową.
W niektórych przypadkach kobiety wyczuwają narośl czy guzek u ujścia pochwy. Uznają to za stan chorobowy pochwy, kojarzony z rakiem. Nie zawsze jest to jednak powód do zmartwień, ponieważ często to tylko wyczuwalna w pochwie szyjka macicy, którą mylimy z guzkiem.
Przed miesiączką szyjka macicy jest widoczna, ponieważ opuszcza się i otwiera, aby ułatwić przepływ krwi. Jeśli jednak taki stan budzi w nas niepokój udajmy się do lekarza.
Reklama
Diagnostyka raka pochwy
Początkowy etap wykrywania raka pochwy obejmuje badanie ginekologiczne i cytologię.
W zależności od wyników tych badań podejmowana jest dalsza szczegółowa diagnostyka:
- w przypadku nieprawidłowych zmian cytologicznych zalecana jest kolposkopia, czyli wziernikowe badanie powierzchni szyjki macicy, jej dolnego kanału oraz pochwy i sromu,
- od wyniku badania uzależnione jest pobranie wycinka guza do oceny histopatologicznej,
- w przypadku umiejscowienia guza w górnej części pochwy pobierany jest także wycinek z części pochwowej macicy, (aby wykluczyć obecność pierwotnej zmiany w szyjce macicy),
- w niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o wyłyżeczkowaniu jamy macicy, aby pobrany materiał ocenić pod mikroskopem i sprawdzić, czy nie mamy do czynienia z nowotworem jamy macicy.
Oprócz badań podstawowych proces diagnostyczny obejmuje także USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej i rezonans magnetyczny (lub tomografię komputerową) jamy brzusznej i miednicy.
Reklama
Leczenie raka pochwy. Czy jest uleczalny?
We wczesnym stadium rozwoju choroby i szybkiego rozpoznania rak pochwy jest uleczalny prawie w 80 proc. przypadków. Szansa wyleczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby. Wybór metody leczenia jest ściśle powiązany z oceną stanu jej nasilenia.
Leczenie raka pochwy może polegać na:
- zabiegu operacyjnym, jeśli zmiany wykryto we wczesnym stadium. W tym przypadku muszą być to małe guzy o odpowiednim zlokalizowaniu. Lekarze kwalifikują tutaj najczęściej stany przedrakowe lub nowotwór w początkowym okresie rozwoju. Rozmiar leczenia chirurgicznego zależy od typu nowotworu i może obejmować usunięcie pochwy w całości lub całkowitą histerektomię, czyli wycięcie macicy z przydatkami bądź waginektomię, czyli usunięcie całej pochwy z węzłami chłonnymi miednicy,
- radioterapii, która niszczy komórki rakowe wysoką energią promieniowania. Radioterapia może być samodzielnym działaniem, jeśli guza nie można wyciąć, można ją zlecić przed operacją, aby zmniejszyć wielkość guza, po operacji, aby zminimalizować ryzyko nawrotów lub jako metodę uzupełniająca w zaawansowanym stadium choroby,
- chemioterapii, samodzielnie lub w połączeniu z radioterapią.
Rokowania przy raku pochwy i wsparcie w chorobie
Jak szybko rozwija się rak pochwy? Nowotwór często rozwija się przez dłuższy czas bezobjawowo lub daje nieswoiste objawy, może być, zatem niezauważony nawet do 10 lat. Jeśli nie robimy badań profilaktycznych to komórki rakowe będą się namnażać. Wczesne wykrycie przynosi pozytywne rezultaty.
Rokowania przy raku pochwy, który został szybko zdiagnozowany dają możliwość wyleczenia większości przypadków. 5- letnie przeżycie z chorobą nowotworową pochwy osiąga do 60 proc. pacjentek. W przypadku przerzutów w narządach odległych rokowania są niekorzystne.
Choroba ma tendencje do wznowy, które najczęściej pojawiają się w ciągu pierwszych 2 lat od zakończenia leczenia. Z tego powodu tak ważne są badania kontrolne. W ciągu pierwszych 5 lat od końca leczenia powinny być wykonywane co 3-6 miesięcy (pełne badanie ginekologiczne i cytologia). Po tym czasie należy kontrolować stan zdrowia raz w roku.
Pamiętajmy - pojawienie się jakichkolwiek sygnałów, które nas niepokoją należy szybko skonsultować z lekarzem.
Osoby zmagające się z chorobą nowotworową często wymagają naszego wsparcia. Warto chorych wspierać emocjonalnie, szczerze i otwarcie rozmawiać, motywować do pozytywnych działań i pomagać w organizacji codziennego życia.
Profilaktyka raka pochwy
Jedyną metodą zapobiegania rozwojowi raka pochwy są systematyczne kontrole stanu narządów rodnych u ginekologa. Nie powinnyśmy o tym zapominać, bo tylko regularne badania ginekologiczne dają możliwość wykrycia choroby we wczesnym stadium i wyleczenia.
Warto także pamiętać o eliminowaniu czynników ryzyka rozwoju choroby, jak duża liczba partnerów seksualnych, bagatelizowanie chorób przenoszonych drogą płciową czy niehigieniczny tryb życia.
