Czym jest rodzicielstwo bliskości?
Rodzicielstwo bliskości (ang.: attachment parenting) to zyskujący popularność model wychowania dziecka oparty na bliskiej więzi i szacunku oraz zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych obu stron – zarówno maleństwa, jak też jego rodziców. Często utożsamiane jest z tak zwanym bezstresowym wychowaniem.
Termin ten został ukuty przez amerykańskiego pediatrę Williama Searsa, który wyszedł z założenia, iż kluczowa dla rozwoju dziecka jest więź emocjonalna z najbliższymi. Bliskość odczuwana przez malucha na kolejnych etapach wzrastania, zdaniem Searsa ma wpływ na całe późniejsze życie, w tym prawidłowy rozwój społeczny i psychiczny. W ten bowiem sposób dziecko zyskuje spokój i poczucie bezpieczeństwa, które są fundamentalne dla osobowości.
Jest to zgodne z licznymi teoriami psychologicznymi i pedagogicznymi, a także sposobami wychowania praktykowanymi de facto przez wielu rodziców, nieświadomych istnienia koncepcji doktora Searsa. Niemniej jednak teoria ta nie przestaje budzić kontrowersji.
Jedną z głównych jej cech jest bowiem położenie nacisku nie na twarde reguły, lecz potrzeby emocjonalne. Jest to zatem przyznanie dużej autonomii już we wczesnym dzieciństwie.
Reklama
Zasady rodzicielstwa bliskości
Wychowanie w bliskości nie jest koncepcją pedagogiczną, która zostałaby zbadana i opisana w sposób naukowy przez szersze grono autorytetów, stąd stosunkowo niewielka ilość opracować na ten temat.
Rodzice pragnący wdrożyć jej założenia, powinni jednak zapoznać się z zasadami rodzicielstwa bliskości, znajdującymi się na stronie organizacji Attachment Parenting Internmational, która od ponad 25 lat zajmuje się promowaniem tej idei i edukacją.
Zostały one zawarte w 8 punktach:
- Przygotuj się na ciążę, poród i rodzicielstwo.
- Karm z miłością i szacunkiem.
- Odpowiadaj z wrażliwością.
- Użyj pielęgnującego dotyku.
- Zapewnij bezpieczny sen, fizycznie i emocjonalnie.
- Zapewnij spójną i pełną miłości opiekę.
- Ćwicz pozytywną dyscyplinę.
- Dąż do równowagi w życiu osobistym i rodzinnym.
Co niezwykle ważne, mimo istnienia filarów rodzicielstwa bliskości, twórcy i propagatorzy tej idei podkreślają daleko idącą dowolność w jej realizacji. Nie są formułowane jednoznaczne rekomendacje, w jaki sposób należy tę koncepcję wdrażać w życie.
Reklama
Jak realizować zasady rodzicielstwa bliskości na co dzień?
Stawia się przede wszystkim na kreatywność i intuicję rodziców, a także swego rodzaju naturalność. Paleta dobieranych środków jest zatem nieskończona. Przykładowo – zasadę pielęgnującego dotyku można realizować poprzez przytulanie, noszenie i spanie w pobliżu, ale też w czasie wykonywania podstawowych, codziennych czynności.
Ciepło dotyku łatwo jest wyrazić na przykład podczas kąpieli czy zmiany pieluszki, dlatego warto zwrócić uwagę, by te zabiegi nie były wykonywane w sposób mechaniczny i bezuczuciowy. Delikatne wmasowywanie odpowiednich kosmetyków w ciałko dziecka nie tylko zapewni odpowiednią ochronę skórze, ale również zrelaksuje go i wyciszy.
Przekazywane w ten sposób ciepło buduje poczucie bezpieczeństwa. Jest to szczególnie ważne, gdyż pozbawione okrycia dziecko niekiedy czuje się bezbronne i zdezorientowane. Dodatkowo warto w zwracać się do dziecka spokojnym głosem, gdyż choć początkowo maluch nie będzie rozumieć słów to z pewnością wychwyci pozytywne emocje.
Reklama
Pozytywna dyscyplina a rodzicielstwo bliskości
Pojęciem często zestawianym z rodzicielstwem bliskości jest pozytywna dyscyplina. Jest to koncepcja w dużej mierze zbieżna, a zalecenie jej wdrażania w życie znajduje się we wspomnianych wyżej zasadach attachment parenting.
Często są one używane zamiennie, aczkolwiek należy wiedzieć, że pozytywna dyscyplina jest teorią autonomiczną. Została ona sformułowana przez psycholog Jane Nelsen i również opiera się na miłości, bliskości i obustronnym szacunku. Jednak większy nacisk kładzie się na reguły postępowania w codziennym życiu.
Kluczowe jest założenie, że nie ma złych lub dobrych dzieci, istnieją jednak pozytywne i negatywne zachowania.
Postuluje się, by w miarę możliwości kształtować rozwój dziecka nie poprzez stosowanie kar i nakazów, lecz poprzez wzmacnianie dobrych wzorców zachowań. Doskonałym do tego narzędziem jest przyznanie maluchowi znacznej autonomii w podejmowanych wyborach, a także zapewnienie poczucia bliskości i stałości, które są bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju.
Reklama
Zalety rodzicielstwa bliskości
Wychowanie w bliskości ma wiele zalet, pod warunkiem, iż model ten jest realizowany poprawnie.
Z punktu widzenia dziecka są to między innymi:
- stabilność emocjonalna na każdym etapie rozwoju;
- brak podstawowych deficytów emocjonalnych, negatywnie wpływających na osobowość i tożsamość, takich jak brak miłości i bliskości, poczucie zagrożenia etc.;
- wzmocnienie pozytywnych cech osobowości, takich jak ufność, empatia, zaangażowanie, samodzielność, ciekawość świata;
- wzrastanie w nowoczesnym i partnerskim modelu rodziny, co może w przyszłości przełożyć się na relacje interpersonalne i uczuciowe.
Reklama
Wady rodzicielstwa bliskości
Wychowanie w duchu rodzicielstwa bliskości bywa jednak często także krytykowane. Często wynika to z głęboko zakorzenionych tradycyjnych poglądów dotyczących rozwoju dziecka i życia w rodzinie.
Z pewnością model ten nie przypadnie do gustu zwolennikom stylu konserwatywnego, opartego na daleko posuniętej władzy rodzicielskiej oraz kładącego nacisk na stosowanie kar, nakazów i zakazów.
Należy też podkreślić, że często problemem jest nie tyle sam model attachment parenting (i jemu pokrewne), lecz jego niezrozumienie lub błędy w realizacji.
Dobrym przykładem jest ignorowanie jawnie negatywnych zachowań dziecka w myśl zasady, że wolno wszystko, a jakakolwiek ingerencja byłaby naruszeniem dobrostanu.
Główne wady rodzicielstwa bliskości, na które zwracają uwagę jego krytycy, to:
- możliwość niezapanowania nad negatywnymi zachowaniami dziecka, w sytuacji, gdy zacznie ono regularnie i rażąco przekraczać ogólne normy społeczne;
- całkowite zrównanie praw dziecka i osób dorosłych, co może mieć nie tylko pozytywne, ale też negatywne konsekwencje dla rozwoju emocjonalnego i społecznego (np. kształtowanie postaw roszczeniowych, brak poczucia odpowiedzialności, przekonanie o własnej wyjątkowości i bezkarności, nieumiejętność radzenia sobie z krytyką i stresującymi sytuacjami);
- podporządkowanie życia rodziców potrzebom dziecka, w tym zaburzenie relacji partnerskiej między nimi samymi.
Jak więc widać, stosując się do zasad rodzicielstwa bliskości, warto zachować zdrowy balans i wyczucie, tak by to, co miało przynieść pozytywny efekt, wskutek wypaczeń i nieporozumień nie zadziałało w sposób zupełnie przeciwny.
