Czym są roztocza? Rodzaje
Z nazwą roztocza najczęściej stykają się osoby skłonne do alergii. Wiadomo, że wywołują one szereg dokuczliwych dolegliwości, takich jak wodnisty katar, suchy kaszel, duszności i że przede wszystkim mieszkają one w kurzu domowym.
Wszystkie te popularne informacje są w gruncie rzeczy prawdziwe, jednak z całą pewnością nie mówią wszystkiego o roztoczach. Co to są za organizmy?
Najogólniej rzecz ujmując, roztocza to stawonogi będące jednym z licznych rzędów gromady pajęczaków. Wśród nich znajdują się:
- saprofagi - organizmy odżywiające się martwymi lub ulegającymi rozkładowi szczątkami innych organizmów;
- ektopasożyty - organizmy cudzożywne, ale żyjące poza ustrojem żywiciela,
- roztocza drapieżne - żywiące się innym organizmem po doprowadzeniu do jego śmierci.
Choć największą (jednocześnie złą) sławą cieszą się roztocza kurzu, ich rodzajów jest znacznie więcej.
Wśród nich warto wymienić choćby:
- roztocza mączne - najpowszechniejszy z nich to rozkruszek mączny - roztocz o wielkości ok. 0,5 mm, który żeruje przede wszystkim na mące (stąd nazwa) i różnych suszach, prowadząc do ich pleśnienia;
- roztocza spichrzowe (in. spiżarniane) - występują w wiejskich budynkach gospodarskich lub w pomieszczeniach z przechowywaną żywnością;
- różnopazurkowce - roztocza żerujące na roślinach, znanym przykładem jest roztocz truskawkowiec;
- roztocza drapieżne czerwone - roztocza glebowe, będące naturalnym wrogiem niektórych pasożytów roślin; co ciekawe niektóre z roztoczy stosuje się jako broń na wciornastki, przędziorki i inne szkodniki;
- obrzeżki - gatunek roztocza z rodziny kleszczy; ektopasożyty żerujące na ptakach, ale niekiedy groźne też dla udomowionych ssaków i ludzi;
- roztocza pasożytujące na gadach - mogą pojawiać się w terrarium i prowadzić do chorób żyjących w nich zwierząt - węży, jaszczurek.
Reklama
Ugryzienia roztoczy - czy są możliwe i groźne?
Dość często słyszy się, że ktoś jest uczulony na kurz. Dłuższy kontakt z kurzem domowym wywołuje u niektórych ludzi uporczywe dolegliwości ze strony układu oddechowego, a przede wszystkim nieżyt nosa oraz ataki suchego, duszącego kaszlu.
Tak naprawdę reakcję alergiczną wywołują „mieszkające” w kurzu roztocza, czy też ich rozpadające się szczątki. Zdarza się jednak, że reakcja uczuleniowa występuje nie w drogach oddechowych, ale na skórze.
Czy roztocza gryzą? Niestety niektóre ich gatunki zdolne są do ukąszeń wywołujących na skórze człowieka swędzące ślady i odczyny, wysypkę, a niekiedy też poważniejsze reakcje.
To, jak wygląda ugryzienie roztocza, zależy w dużej mierze właśnie od indywidualnej reakcji uczuleniowej organizmu.
U jednych będą to pojedyncze krostki, u innych wysypka lub bardziej rozległe, zaczerwienione odczyny.
To, co bierze się za ugryzienia roztoczy, może też być jedynie skórną reakcją alergiczną na ich obecność w otaczającym środowisku. Wszelkie niepokojące zmiany najlepiej skonsultować z lekarzem alergologiem lub dermatologiem.
Reklama
Jak wyglądają roztocza?
Czy roztocza widać gołym okiem? Znanych jest około 30 tysięcy gatunków roztoczy o bardzo różnej wielkości, dlatego na to pytanie nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi.
Niektóre z tych organizmów widoczne są jedynie pod mikroskopem, inne osiągają wielkość aż 3 cm! Zdjęcia roztoczy - zarówno tych dużych, jak i powiększone setki lub tysiące razy fotografie tych najmniejszych znaleźć można w Internecie, dlatego współcześnie nawet wygląd mikroskopijnych żyjątek nie jest dla nikogo tajemnicą.
Jak wyglądają roztocza? Choć organizmy te są pajęczakami, cechy anatomiczne odróżniają je od innych przedstawicieli tej gromady. W obrębie samego rzędu roztoczy istnieje także duże zróżnicowanie pod względem budowy.
Ich cechą wspólną jest brak segmentacji ciała i brak odrębności głowotułowia i odwłoku. Wyróżnia się tylko dwie części, czyli gnatosomę (narządy gębowe) i idiosomę, czyli pozostałą część, wraz z odnóżami, których par jest od jednej do czterech.
Aparaty gębowe roztoczy przystosowane są do gryzienia lub ssania, w zależności gatunku.
Reklama
Gdzie występują roztocza?
O roztoczach mówi się, że są to wszędobylskie stworzenia i że o kontakt z nimi wcale nie trzeba się starać. Co to oznacza? Gdzie żyją roztocza i gdzie są spotykane ich największe ilości?
Roztocza kurzu domowego, jak sama nazwa wskazuje, obecne są w unoszących się w mieszkaniach cząsteczkach kurzu.
Okazuje się jednak, że nie we wszystkich jest ich jednakowo wiele. Najwięcej alergenów znajduje się w sypialni. Dlaczego? Ponieważ żywią się one szczątkami martwego ludzkiego naskórka, a w łóżku i na pościeli jest go bardzo dużo.
Nocą złuszczony naskórek ściera się i zostaje w kołdrze, poduszkach, na prześcieradle. Ponadto, panująca tam wysoka temperatura oddawana przez ludzkie ciało sprzyja namnażaniu ciepłolubnych roztoczy.
Skoro żywią się one naskórkiem, to czy bytują również bezpośrednio na ciele i skórze człowieka? Jest gatunek tych pajęczaków, zwany nużeńcami, które namnażają się i pasożytują na skórze twarzy, wokół oczu i na rzęsach ludzkich.
Są też gatunki na roślinach ogrodowych i w doniczkach oraz roztocza mączne spotykane w żywności.
Uczulające roztocza kurzu najczęściej jednak występują tam, gdzie jest ciepło, wilgotno i pod dostatkiem jest ludzkiego martwego naskórka - w ręcznikach, kocach, meblach tapicerowanych, czy w dywanach.
Reklama
Jak walczyć z roztoczami?
Wielu alergików, zmęczonych uporczywymi dolegliwościami, zadaje pytanie jak pozbyć się roztoczy - z materaca, z łóżka, czy z pościeli.
Domowych sposobów na walkę z nimi jest całkiem sporo: od różnego rodzaju preparatów - aerozoli i sprayów na roztocza, przez pochłaniacze kurzu i oczyszczacze powietrza, po… promienie słoneczne.
Jak pozbyć się roztoczy z pokoju za pomocą dostępnych w sklepach produktów? Ich działanie jest różne. Niektóre preparaty po prostu zabijają roztocza i ich larwy, co eliminuje alergeny z powierzchni, inne spraye wabią żyjątka, nie pozostawiając chemicznej powłoki na tekstyliach.
Jak zwalczyć roztocza przy pomocy wabiących je płynów? Rozpyla się je na rozłożonym ręczniku, kocu czy prześcieradle i czeka, aż pajęczaki zgromadzą się w spryskanym miejscu, by następnie wyprać materiał w płynie do prania. Czy roztocza giną w praniu?
Likwiduje je temperatura powyżej 60 stopni Celsjusza (choć giną one też na mrozie większym niż -10 stopni) lub specjalne detergenty posiadające w składzie substancje na roztocza, zalecane właśnie dla osób skłonnych do uczuleń.
Częste pranie pościeli nawet w zwykłych płynach lub proszkach, pomaga zmniejszyć ilość roztoczy, wypłukując z materiałów martwy naskórek.
Pomaga też wietrzenie jej, szczególnie na słońcu. Czy roztocza giną na słońcu? Ponieważ ich ciała są przezroczyste, pozostają bardzo wrażliwe na promieniowanie słoneczne i nawet krótka ekspozycja na słońce pozwala je usunąć.
Jak pozbyć się roztoczy w domu, np. z kanapy, którą trudno wystawić na słońce? Podobny efekt, jak przy pomocy promieni słonecznych, można osiągnąć, stosując lampę UV lub ozonowanie.
Ozon zabija roztocza oraz inne chorobotwórcze i uczulające mikroorganizmy, takie jak pleśnie, czy grzyby. Można spróbować też prostszych, naturalnych sposobów, takich jak ocet (zmieszany z wodą w proporcjach 1:1 i rozpylany w miejscach nagromadzenia kurzu) i olejki eteryczne (np. z drzewa herbacianego, eukaliptusowy, lawendowy).
Metody takie, w połączeniu z systematycznym sprzątaniem mieszkania niekiedy skutecznie pozwalają pozbyć się problemu. Alergikom do sprzątania domu zaleca się stosowanie odkurzacza na roztocza, który nie tylko wciąga kurz, a wraz z nim martwy naskórek będący źródłem pokarmu dla organizmów.
W sklepach dostępne są nowoczesne odkurzacze, które pomagają w walce z roztoczami i jednocześnie rozwiązują problemy z czyszczeniem pojemnika na kurz.
