Co to jest RTG zębów?
RTG zębów jest podstawowym badaniem wykonywanym w stomatologii. Polega na prześwietleniu tkanek twardych i miękkich za pomocą promieniowania elektromagnetycznego, zwanego rentgenowskim.
Pozwala ono unaocznić różnego typu patologie w obrębie wewnętrznych struktur zębów, ale też dziąseł, kości szczęki, zatok szczękowych, lokalnych stawów. Rentgen zębów jest nieodzowny na każdym etapie leczenia stomatologicznego i w różnych jego działaniach.
Diagnostycznie, terapeutycznie, czy kontrolnie prześwietlenie jest wskazane w przypadku takich procedur, jak między innymi:
- leczenie zachowawcze, w tym kanałowe, polegające na opracowaniu zęba, usunięciu próchnicy, a następnie wypełnieniu ubytku jednym z dostępnych materiałów;
- leczenie ortodontyczne, czyli zaawansowana korekta nieprawidłowego ustawienia zębów, szczęki, żuchwy;
- leczenie stanów zapalnych, ropni, torbieli i innych patologii tkanek miękkich;
- chirurgia szczękowa - zabiegi operacyjne szczęki, żuchwy, części twarzowej czaszki.
Współcześnie RTG zęba wykonuje się kilkoma metodami, różniącymi się między sobą między innymi zakresem obrazowania. I tak:
- zdjęcie zębowe, czyli rentgen punktowy – obejmuje konkretny ząb oraz 2-3 sąsiednie, a także okoliczne tkanki przyzębia;
- zdjęcie pantomograficzne (rentgen panoramiczny), ukazujące pełne uzębienie od lewych ósemek po ósemki prawe;
- zdjęcie cefalometryczne – najszerszy rentgen stomatologiczny, dzięki któremu widoczne jest nie tylko uzębienie, ale też duży fragment czaszki;
- zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe - ograniczone do koron pojedynczych zębów, bez korzeni i otaczających je tkanek.
Reklama
RTG pantomograficzne
Tak zwany pantomogram pozwala na ocenę całego uzębienia, dlatego najczęściej stosowany jest w ogólnej diagnostyce profilaktycznej, a także w leczeniu ortodontycznym wad zgryzu. Może też być przydatny w ocenie skomplikowanych stanów klinicznych o nieustalonej przyczynie i niepewnej lokalizacji źródeł.
Zdjęcie pantomograficzne wykonuje się na stojąco lub siedząco, w pozycji nieruchomej, po uprzednim ułożeniu brody na podpórkach, zaciśnięciu zębów na specjalnej nakładce i wstrzymaniu oddechu. Z oczywistych względów pacjenci noszący aparaty ortodontyczne proszeni są o ich zdjęcie. Usunąć też należy z okolic głowy metalowe przedmioty, takie jak oprawki okularów, kolczyki, spinki etc.
Wykonanie zdjęcia panoramicznego zębów trwa kilka sekund. Emitowana w tym czasie dawka promieniowania nie jest tak duża, jak zwykło się potocznie sądzić, jednak na tyle znaczna, że do wykonania badania niezbędne jest skierowania od lekarza.
W celu zabezpieczenia przed naświetleniem innych części ciała, w czasie badania jakim jest RTG panoramiczne zębów, pacjent pozostaje nakryty specjalnym fartuchem.
Reklama
RTG punktowe zęba
W odróżnieniu od wyżej wymienionego badania, RTG punktowe zęba ma zasięg ograniczony do pojedynczych struktur i ich najbliższego sąsiedztwa. Wykonuje się je przede wszystkim we wstępnej diagnostyce, a także w trakcie oraz po zakończeniu leczenia kanałowego, które jest najdalej posuniętą formą opracowania zmian powstałych na skutek próchnicy.
W ten sposób można też obrazować zęby przeznaczone do ekstrakcji, czy tkanki objęte procesem zapalnym. Zdjęcie punktowe zęba jest metodą tanią, szybką i narażającą pacjenta na relatywnie niską dawkę promieniowania. Współcześnie wykonuje się je na dwa sposoby:
- techniką kąta prostego - naświetlenie pod kątem 90 stopni do osi filmu ulokowanej równolegle do zęba;
- techniką dwusiecznej kąta - naświetlenie wykonuje się pod kątem wyliczonym w oparciu o zasady tzw. izometrii Cieszyńskiego.
Tego typu rentgen zęba nie wymaga wcześniejszego uzyskania skierowania od lekarza, dlatego wykonywany jest rutynowo i na szeroką skalę w większości gabinetów stomatologicznych wyposażonych w pracownię RTG.
Reklama
Cena RTG zębów
Ile kosztuje RTG zębów? Cena zależy od wielu czynników, w tym zakresu obrazowania, konkretnej miejscowości, pracowni/przychodni, często też kompleksowości procedur medycznych (choć nie jest to regułą, może być taniej, jeśli badanie jest częścią większej terapii).
W daleko idącym przybliżeniu można przyjąć, że:
- rentgen punktowy pojedynczego zęba kosztuje około 30-50 złotych;
- pantomogram – cena jest mniej więcej dwukrotnie wyższa, w granicach 70-100 zł;
- zdjęcie cefalometryczne – również około 70-100 zł.
Czy można wykonać RTG zęba na NFZ? Tak. Choć stosukowo niewiele osób z tego korzysta, gdyż stomatologia należy do najbardziej sprywatyzowanych dziedzin medycyny w Polsce. Jednak każdemu pacjentowi przysługują:
- 2 zdjęcia zębowe na rok w przypadku osób dorosłych i 5 dla dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia;
- 1 zdjęcie panoramiczne raz na 3 lata (dorośli) lub raz na rok (dzieci i młodzież). W tym przypadku, tak jak zostało powiedziane wyżej, niezbędne jest skierowanie.
Badania te można wykonać nieodpłatnie w każdym gabinecie, nawet prywatnym, jeśli ma on podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Reklama
Zdjęcie RTG zęba a stan zapalny
Czy zdjęcia RTG zęba wykazują stan zapalny? Nie zawsze. Badanie to nie wykaże stanów ostrych, powodujących silną bolesność i inne objawy, lecz powstałych na przestrzeni kilku ostatnich dni.
Widoczne są jednak w postaci jasnych rozległych plam stany zapalne przewlekłe, przetrwałe oraz ich powikłania, takie jak ropień, czyli zmiana powstała przy wierzchołku zęba, wypełniona ropną treścią.
Widoczna jest też w obrazie RTG zgorzel zęba, czyli jego martwica, powodowana działaniem bakterii gnilnych typu Clostridium. Na zdjęciu jest ona zaznaczona jako wyraźne rozjaśnienie w miejscu, gdzie została zainfekowana miazga.
Towarzyszą temu stosunkowo łatwe do zaobserwowania objawy kliniczne, takie jak dojmująca woń, nieprzyjemny posmak oraz wyraźnie ciemniejszy kolor zęba.
Reklama
Białe plamy na zdjęciu RTG zębów
Jak wygląda obraz uzębienia i tkanek miękkich w prześwietleniu rentgenowskim? Co na nim widać, co oznaczają poszczególne kolory?
Prześwietlenie zębów przypomina w tym względzie inne badania radiologiczne. Kości, w tym zęby, jako pochłaniające więcej promieniowania, widoczne są jako jasne zarysy umieszczone na ciemnym tle. Podobnym kolorem odznaczają się różnego typu patologie.
Mimo tego, że w rzeczywistości zmiany próchnicze w zaawansowanym stadium mają kolor ciemny, obecne są na zdjęciu RTG zębów jako białe plamy, jeszcze jaśniejsze niż kości zębów. To samo dotyczy zaawansowanych stanów zapalnych czy ognisk martwicy.
Reklama
Zdjęcie RTG zęba do leczenia kanałowego
Najpowszechniejszym wskazaniem jest wykonanie zdjęcia RTG zęba do leczenia kanałowego. Pod pojęciem tym kryje się głębokie opracowanie zmian spowodowanych próchnicą, sięgających miazgi wypełniającej kanały.
W sytuacji, gdy ząb nadaje się do leczenia kanałowego, RTG pozwala ocenić stan wyjściowy, monitorować sytuację po oczyszczeniu kanału, a także sprawdzić, czy nie doszło do powikłań w dłuższej perspektywie po zakończeniu terapii. Czy prześwietlenie jest konieczne?
Uważa się, że przynajmniej jedno, wstępne, tak. Pozwala ono nie tylko wykryć patologiczne zmiany, ale też oszacować długość korzeni i ich ilość. W znacznym stopniu ułatwia to postawienie diagnozy i zaplanowanie skutecznego leczenia.
W takim przypadku wykonuje się rutynowe pojedyncze zdjęcie zębowe, nie ma potrzeby naświetlania całej szczęki i żuchwy w celu uzyskania panoramy.
Torbiel zęba a RTG
Jeszcze jedną patologią, którą można wykryć dzięki prześwietleniu, jest torbiel zęba. RTG pozwala zdiagnozować zmianę na bardzo wczesnym etapie, nawet wtedy, gdy nie daje ona jeszcze żadnych klinicznych manifestacji.
Torbiel zęba jest zjawiskiem stosunkowo częstym. Mianem tym określa się zmiany różnego typu będące efektem zapalenia tkanek okołowierzchołkowych zęba. Z czasem wypełnieją się one płynną treścią, a ich ściany od wewnątrz pokrywają się nabłonkiem wielowarstwowym płaskim.
W zaawansowanych stadiach przyjmują postać niewielkich guzków, mogą powodować silną bolesność, tkliwość, a nawet rozchwianie zębów.
RTG zębów mlecznych
Czy można wykonywać RTG zębów mlecznych? Tak, aczkolwiek pod pewnymi warunkami i pamiętając o specyfice tego typu diagnostyki. Obrazowanie mleczaków nie różni się wizualnie od badania zębów stałych. Natomiast ze względu na wiek pacjentów należy obniżyć dawkę promieniowania jonizującego do absolutnego minimum.
Należy też pamiętać, że w przypadku dzieci kilkuletnich problemem może być techniczny aspekt prześwietlenia, a mówiąc dokładniej – konieczność precyzyjnego wykonywania poleceń radiologa, w tym całkowitego unieruchomienia twarzoczaszki przynajmniej na kilka sekund.
Nie ma prawnych obwarowań dotyczących minimalnego wieku, nie mniej spotkać się można niekiedy z zaleceniami, by całościowy, panoramiczny rentgen zębów mlecznych wykonywać dopiero po ukończeniu piątego roku życia. Tym bardziej, że rzadko istnieją ku temu wskazania typowo medyczne.
RTG zęba w ciąży
Wiele pacjentek pyta, czy można wykonywać RTG zęba w ciąży. Powszechnie wiadomym bowiem jest, że promieniowanie rentgenowskie, szkodliwe co do zasady, tym bardziej niebezpieczne jest w tym szczególnym okresie życia.
Duża jego dawka może powodować wady rozwojowe płodu i negatywnie wpływać na przebieg ciąży. Dlatego poza absolutnie wyjątkowymi przypadkami, poddanymi wcześniej ocenie lekarskiej, pantomogram w ciąży jest dalece niewskazany.
Mniejsze ryzyko występuje w przypadku zdjęć pojedynczych, ale i w tym przypadku należy się skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę. Należy pamiętać, że poddając się naświetleniu promieniowaniem rentgenowskim bezwzględnie trzeba się zabezpieczyć odzieżą ochronną – dotyczy to zwłaszcza klatki piersiowej i brzucha, ale też innych szczególnie wrażliwych, takich jak oczy (specjalne okulary).
Ważne jest też, by używać mniejszych dawek promieniowania i korzystać z usług gabinetów oferujących nowoczesną, cyfrową aparaturę.
Jak odczytać RTG zęba?
Jak odczytać RTG zęba? W największym uproszczeniu można stwierdzić, że większość zmian patologicznych unaoczniana jest w postaci jasnych przebarwień.
Ale uwaga. Mimo, że w Internecie dostępna jest wiedza na ten temat, mimo iż wielu pacjentów posiada nabyte w toku życia doświadczenie, i mimo, że zdjęcie rentgenowskie jest obrazem stosunkowo prostym, należy pamiętać, że radiologia jest zaawansowaną dziedziną diagnostyki.
Dlatego zdjęcia RTG zębów zawsze powinny być odczytywane i interpretowane przez stomatologa, który właściwie oceni charakter zmian i ich lokalizację oraz zaordynuje adekwatne leczenie.
Diagnozowanie się na własną rękę jest obciążone dużym ryzkiem błędu, a w dodatku jest bezcelowe, zważywszy że leczenie zębów i tak zawsze odbywa się gabinecie stomatologicznym. Nie ma domowych, a zarazem skutecznych sposobów leczenia typowych i powszechnych problemów, takich jak próchnica.
