Jak wygląda rzepik? Czym różni się od rzepaku?
Rzepik pospolity to bylina, która należy do rodziny różowatych. W tej rodzinie znajduje się też rzepik szczeciniasty oraz rzepik wonny. Z uwagi na nieznaczne różnice w ich budowie, poszczególne gatunki są ze sobą często mylone, co nie ma jednak większego znaczenia, bo wszystkie typy charakteryzują się podobnymi, bardzo zbliżonymi właściwościami.
Rzepik pospolity oraz wonny rośnie na terenie całej Polski, natomiast rzepik szczeciniasty to roślina występująca w północno-wschodniej części naszego kraju. Bylinę spotkamy również poza granicami, m.in. w Europie, w północnej Azji, a także w Ameryce Północnej.
Charakterystyczną częścią rośliny są jej bladożółte kwiaty. Łodyga rzepiku jest sztywna, cechuje się słabym rozgałęzieniem i odstającymi włoskami.
Starożytni Grecy, król Pontu Mitrydates VI Eupator, święta Hildegarda z Bingen, Hieronim Bock - to tylko niektórzy z długiej listy doceniających właściwości rzepiku pospolitego.
Na temat rzepiku pospolitego pisał także w IX wieku mnich benedyktyński, Walahfrid Strabo w dziele zatytułowanym „Hortulus”. Wychwalał tam jego właściwości lecznicze, wskazując: „Różnoraka jest sława jego leczniczych mocy, szczególnie, gdy go rozetrzeć i wypić łagodzi okropne bóle żołądka. Jeśli wrogi nóż nasze ciało okaleczy, tedy dobrze nam radzą, by do jego pomocy się uciec”.
Wzmianki dotyczące ziela rzepiku pojawiają się również w XVIII-wiecznym „Compedium medicum auctum”, które stanowi dzieło zestawiające nazwy ziół i grzybów leczniczych wykorzystywanych przez ówczesnych medyków.
Wówczas rzepik pospolity zbierano razem z innymi, podobnymi gatunkami, m.in. rzepikiem wonnym czy rzepikiem szczeciniastym, które zostały wyodrębnione dopiero w I połowie XIX wieku.
Co ciekawe, rzepik pospolity w dawnym nazewnictwie znany był również jako „warkoczyk Najświętszej Marii Panny” albo jako „boży bicz”. Pisze o tym Irena Matławska z Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii im. prof. Kazimiery Milanowskiej w Poznaniu, w publikacji „Rośliny poświęcone świętym i ich zastosowanie”.
W przeszłości odwarem z rzepiku wyparzano garnki, w których gotowano mleko. Roślinę wykorzystywano do produkcji żółtego barwnika.
Rzepik a rzepak
Niektórzy zamiennie używają pojęć - rzepak i rzepik. Tymczasem rośliny różnią się od siebie. Na podstawie publikacji A. Lityńskiego możemy wskazać kategorie porównawcze i dzięki temu opisać lepiej różnice między rzepakiem a rzepikiem.
Oto krótkie zestawienie różnic:
- wygląd - roślina rzepiku jest znacznie bardziej smukła, ściśnięta niż krzaczasty i masywny rzepak;
- budowa korzenia - w przypadku rzepiku łodyżka podliścieniowa nie jest widoczna nad powierzchnią gleby, co przekłada się na jej większą odporność na niskie temperatury w porównaniu do rzepaku, u którego część łodyżki wystaje ponad powierzchnię gleby;
- łuszczyny - ten element w przypadku rzepaku jest znacznie grubszy, słabo wygięty i z krótkim dziobem. Natomiast rzepik charakteryzuje się szczupłą, krótszą, łukowato wygiętą łuszczyną o długim dziobie;
- pędy - rzepik ma znacznie cieńszą i słabszą łodygę główną, a jego boczne pędy osadzone są pod kątem ostrym, co sprawia, że są mniej odstające. Natomiast rzepak ma masywną, sztywną łodygę, a boczne pędy są bardziej oddalone od łodygi, przez co tworzą większy kąt;
- nasiona - nasiona rzepaku są większe od nasion rzepiku. Jak wskazuje A. Lityński, średnio nasiona rzepaku mają wagę około 4,4-5,2 g, natomiast nasiona rzepiku ważą około 3-4 g;
- okres wegetacji - w przypadku rzepaku wynosi on od 44-49 tygodni, u rzepiku ten czas jest krótszy o około 3 tygodnie;
- rzepak ma większą mrozoodporność, natomiast u rzepiku wyższa jest zimnotrwałość.
Reklama
Jakie są odmiany rzepiku?
W obrębie rzepiku - jak już wskazaliśmy - wyróżnia się trzy gatunki: rzepik pospolity, rzepik szczeciniasty oraz rzepik wonny. W Polsce rzepik jest wciąż przede wszystkim rośliną łąkową.
Znane są różne odmiany rzepiku. Wskazać można na formy żółtonasienne, a także podwójnie ulepszone. Wymienia się w tej grupie też rośliny pastewne, które są oleistymi formami rzepiku, a także mieszańcami form oleistych z warzywnymi.
Znane są takie typy jak wysiewany na wiosnę, rzepik jary, a także rzepik ozimy. Ten ostatni to roślina z rodziny kapustnych. Jego typ korzeniowy ma zastosowanie jako paszę dla zwierząt, a typ liściasty jako warzywo. Wyróżnia się słabym plonowaniem, uprawia się go na poplonach ozimych, przeznaczonych na zielonkę. Można też obficie nawozić go potasem. Znanym rodzajem rzepaku ozimego jest np. rzepik Brachina, który przetrwa ostre zimy.
Reklama
Uprawa rzepiku. Jakie ma wymagania?
Roślina wykazuje większą zimnotrwałość niż rzepak. Kiedy siać rzepik na poplon? Wymagania rzepiku nie są zbyt duże, przez co może być uprawiany w poplonie ozimym, jak i jarym. Świetnie czuje się na zakwaszonych glebach. Z uwagi na to, że ma bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy, sprawdza się doskonale na glebach lekkich.
Wysiew rzepiku następuje dwa razy w roku: między marcem a majem, a także między wrześniem a październikiem. Roślina preferuje stanowiska nasłonecznione i znajdujące się w półcieniu. Rzepik świetnie nadaje się do upraw na poplonie.
Kiedy kwitnie rzepik? Ten zasiany jako poplon zimowy daje zielonkę już w okolicach połowy kwietnia.
Reklama
Jakie są właściwości rzepiku?
Wszystkie elementy rośliny - liście, łodyga i kwiaty - wykazują właściwości lecznicze. W ich składzie znajduje się wiele cennych substancji. Rzepik zawiera w sobie:
- tiaminę (witaminę B1) - wpływa w pozytywny sposób na pracę układu nerwowego, a także na działanie mięśni oraz serca. Witamina B1 wzmacnia odporność i działa antyoksydacyjnie;
- niacynę (witaminę PP) - zmniejsza stężenie tzw. złego cholesterolu, oddziałuje na utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Wspiera kondycję skóry, jak również rozszerza naczynia krwionośne;
- witaminę K - zmniejsza ryzyko osteoporozy, ze względu na jej udział w uwapnianiu kości. Jest jedną z wielu substancji, które regulują krzepliwość krwi. Wykazuje działanie przeciwnowotworowe;
- fitosterole - chronią przed wchłanianiem tzw. złego cholesterolu, przez co zmniejszają możliwość wystąpienia choroby wieńcowej serca;
- olejek eteryczny - niezwykle przyjemny zapach korzystnie wpływa na nastrój, zmniejsza znużenie oraz stany depresyjne. Olejek eteryczny zawarty w rzepiku wspiera również walkę z problemami trądzikowymi, a także zmniejsza skutki rwy kulszowej oraz reumatyzmu;
- związki goryczkowe - dzięki tym substancjom żołądek zostaje pobudzony do bardziej skutecznego trawienia;
- flawonoidy - to antyoksydanty, które zmniejszają ryzyko nowotworów i choroby niedokrwiennej serca. Wykazują właściwości moczopędne oraz przeciwzapalne. Zmniejszają ciśnienie krwi, regulują krążenie, co redukuje możliwość zakrzepów oraz krwawień. Flawonoidy znajdą zastosowanie w oczyszczaniu wątroby ze szkodliwych substancji;
- garbniki - związki pomocnicze przy różnego rodzaju infekcjach jamy ustnej, żylakach odbytu, opryszczkach, przewlekłych krwawieniach, jak również oparzeniach. Charakteryzują się działaniem ściągającym oraz antybakteryjnym - w taki sposób wpływają na błony śluzowe w układzie pokarmowym oraz na uszkodzony naskórek.
Rzepik pospolity jest polecany na torbiele nerek oraz wątroby. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwbiegunkowe, likwiduje nieżyt żołądka i jelit. Ponadto jego właściwości lecznicze są wykorzystywane w przypadku uszkodzeń jamy ustnej i gardła w przebiegu awitaminozy, półpaśca oraz łuszczycy.
Reklama
Zastosowanie rzepiku. Czy pomaga na torbiele?
Rzepik stosowano chętnie nie tylko we współczesnych czasach, ale też w przeszłości. W medycynie ludowej ziele rzepiku polecane było:
- na wątrobę,
- na zdrowe funkcjonowanie żołądka oraz jelit,
- na biegunkę,
- na gorączkę,
- na kamicę żółciową.
Dolegliwości układu pokarmowego to dosyć rozbudowana grupa problemów, które można niwelować sięgając po rzepik pospolity. Wyciągi z rośliny są polecane w nieżytach żołądka, biegunkach, przy zmniejszonym łaknieniu, bólach brzucha, wzdęciach, przy wrzodach jelita grubego czy pasożytach przewodu pokarmowego.
Mieszanki ziołowe wspierają organizm w walce z zaburzeniami trawienia, które mają podłoże wydzielnicze, sprawdzają się w przypadkach zastoju żółci, po usunięciu woreczka żółciowego, a także przy stłuszczeniu wątroby. Rzepik nieprzypadkowo był nazywany „zielem wątrobowym”, ponieważ wspiera właśnie ten organ.
Rzepik pospolity to roślina, która sprawdzi się w przypadku chorób nerek, m.in. takich jak: kamica moczanowa, a także zatrzymanie moczu. Z właściwości rzepiku pospolitego mogą też skorzystać kobiety z takimi dolegliwościami jak: białe upławy, infekcje pochwy, stany zapalne narządów rozrodczych czy też zaburzenia miesiączkowania. Wówczas poleca się wykorzystywanie naparów do irygacji pochwy oraz do przeprowadzania tzw. nasiadówek.
Roślina może być też łączona z innymi ziołami, znane jest np. połączenie rzepiku i skrzypu na torbiele nerek. Na forach internetowych znaleźć można informacje związane ze zmniejszeniem torbieli po stosowaniu tego typu ziół.
Ziele rzepiku zastosowanie znajduje także w leczeniu zmian na błonach śluzowych i skóry. Sprzyja też gojeniu ran i zmian dermatologicznych. Z tego powodu sprawdzi się m.in. nie tylko w terapii skóry np. trądzikowej, ale też wesprze zmniejszenie żylaków odbytów.
W medycynie ludowej rzepik pospolity stosowany jest na robaki obłe. Jednak rzadko obecnie sięga się po to rozwiązanie z uwagi na silniejsze działanie innych środków.
Co ciekawe, niektórzy rybacy wykorzystują ziarna rzepiku na ryby. Z uwagi na to, że są one bardzo aromatyczne, a dodatkowo zawierają wiele cennych składników odżywczych, stanowią cenną zanętę.
Na uwagę zasługują również kosmetyki z rzepikiem pospolitym, które można stosować do pielęgnacji cery. Takie rozwiązanie polecane jest osobom z cerą trądzikową i tłustą. Rzepik wykorzystuje się też jako bazę do rozrabiania maseczek, np. tej wykonanej z torfu. Oba składniki świetnie się uzupełniają i wspierają walkę z niedoskonałościami.
Reklama
Jak stosować rzepik? Okłady, płukanki, maści i nie tylko
Roślinę można stosować zewnętrznie, np. jako okłady, płukanki czy maści, ale też wewnętrznie, w postaci naparów, płukanek do ust czy irygacji. Rzepik dostępny jest również w formie tabletek, herbaty oraz suszu.
Kapsułki rzepiku, a także inne produkty z tą rośliną można zakupić w sklepach zielarskich, ale też w niektórych aptekach.
Z kolei herbata z rzepiku jest bardzo prosta do przyrządzenia. Wystarczy kilka łyżeczek ziela zalać wrzątkiem i odstawić na około 10 minut. Na koniec należy całość przecedzić i pić 3 razy w ciągu dnia, najlepiej przed posiłkiem. Jeżeli pojawiają się problemy ze wstrzymywaniem moczu oraz biegunką, warto sięgnąć po taki napar.
Ekstrakt z rzepiku pospolitego można zastosować również do zewnętrznych okładów. Wystarczy dwie łyżki ziela zalać wodą i gotować pod przykryciem przez kilka minut. Gotowy odwar należy przestudzić i przecedzić do czystego naczynia.
Z rzepiku można przygotować również olejek i nalewkę. W sklepach dostępne są też soki na bazie tej rośliny.
Reklama
Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania rzepiku pospolitego
Z naparu uzyskanego z rośliny rzepik powinny zrezygnować osoby mające skłonność do alergii. Przeciwwskazaniem do jej stosowania jest również ciąża oraz karmienie piersią. Wynika to z faktu, że obecnie nie ma wystarczających dowodów na to, jak rzepik wpływa na kobiety ciężarne i te karmiące piersią oraz ich dzieci. Lepiej także zrezygnować z podawania tego ziela najmłodszym. Po rzepik nie powinni sięgać także osoby borykające się z ciężkimi zaburzeniami układu trawiennego.
Rzepik w postaci wywaru można spożywać maksymalnie 3 razy dziennie, stosując w sumie kilka łyżek zioła. Nie należy przekraczać zalecanej dawki rzepiku.
W ilościach wskazanych przez producenta na opakowaniu, rzepik jest bezpieczny dla zdrowia. Jednak jego przedawkowanie może wiązać się ze skutkami ubocznymi takimi jak bóle brzucha czy nudności.
Rzepik, jak praktycznie każde ziele, może wchodzić w interakcje z lekami, dlatego szczególnie powinny na niego uważać osoby je przyjmujące. Pacjent winien zgłosić ten fakt swojemu lekarzowi i ustalić, czy może stosować rzepik.
Cena rzepiku. Gdzie go kupić?
Koszt rzepiku zależy od miejsca, w którym jest kupowany i narzuconej przez sprzedawcę marży. Zwykle jednak cena rzepiku suszonego to 8-11 złotych za 10 dag. Z kolei za 1 kg rzepiku ozimego należy zapłacić około 19-22 zł. W tańszych miejscach nasiona na ziele rzepiku można zdobyć już za kilkanaście złotych.
Gdzie kupić rzepik pospolity? Wszystko zależy od formy, w jakiej chcesz otrzymać tę roślinę. Ziarna zakupisz u rolnika, w skupie oraz w sklepie ogrodniczym. Natomiast do apteki warto wybrać się po rzepik dostępny w formie suszonej.
Rzepik dostępny jest często nie tylko w czystej formie, ale również w wersji z różnymi dodatkowymi ziołami, np. skrzypem. Warto i na ten aspekt zwracać uwagę, by zakupić rzepik dostosowany do własnych potrzeb, a przede wszystkim bezpieczny.
