Co to jest selen?
Selen (Se) jest pierwiastkiem z grupy niemetali, występującym w śladowych ilościach w glebie i wodzie, skąd trafia do łańcucha pokarmowego. Należy do grupy mikroelementów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania człowieka, dlatego musi być dostarczany wraz z pożywieniem.
Jedną z najważniejszych jego funkcji jest udział w budowie enzymu peroksydazy glutationowej, który jest bardzo silnym przeciwutleniaczem, chroniącym błony komórkowe i czerwone krwinki przed wpływem wolnych rodników.
Pierwiastek selen jest ważny w profilaktyce schorzeń układu sercowo-naczyniowego, nowotworowych oraz autoimmunologicznych, ma też wpływ na działanie układu nerwowego i emocjonalnego, hormonalnego (tarczyca) oraz odpornościowego.
Naturalny selen zawarty jest w wielu produktach, które spożywa człowiek. Jednak ze względu na niewielką zawartość tego pierwiastka w glebach różnych części świata (w tym na terenie Polski), jego ilość w pokarmie może być niewystarczająca do tego, by w pełni zaspokajać zapotrzebowanie organizmu. Dlatego w wielu przypadkach warta rozważenia jest jego suplementacja.
Se występuje w dwóch postaciach. Jako:
- selen organiczny - jako selenometionina i selenocysteina,
- selen nieorganiczny, jako selenki i seleniany sodu.
Pierwszy z wyżej wymienionych uchodzi za lepiej przyswajalny, dlatego też częściej znajduje się w składzie suplementów.
Selen został odkryty w 1817 r. przez szwedzkiego chemika Jonsa Jacobsa Berzeliusa, a tuż przed końcem XIX wieku znalazł swoje miejsce na tzw. tablicy Mendelejewa, grupującej pierwiastki.
Przez kolejnych kilkadziesiąt lat uważany był za toksyczny, jednak za sprawą odkryć naukowych w drugiej połowie XX wieku dostrzeżono jest pozytywne znaczenie dla ustroju ludzkiego.
Reklama
Właściwości selenu
Rola selenu w organizmie jest dziś dobrze znana. Wiadomo, że wykazuje on liczne właściwości zdrowotne. Tak jak zostało wskazane wyżej, jego kluczowym zadaniem jest ochrona komórek przed działaniem tak zwanego stresu oksydacyjnego, ale to zdecydowanie nie wszystko. Pierwiastek ten ma działanie:
- antyoksydacyjne (neutralizowanie szkodliwych reaktywnych form tlenu, czyli wolnych rodników, odpowiedzialnych m.in. za procesy nowotworowe oraz starzenie organizmu),
- cytoprotekcyjne (ochrona komórek przed działaniem różnego typu czynników, wśród których można wymienić między innymi niedokrwienie),
- stymulujące układ odpornościowy, przeciwzapalne i antywirusowe,
- endokrynne - jest niezbędny dla prawidłowej syntezy hormonów tarczycowych,
- detoksykujące - pomaga usuwać z organizmu metale ciężkie, jak rtęć, arsen, kadm, srebro,
- korzystne dla układu nerwowego - bierze udział w tworzeniu neuronów oraz uczestniczy w przekazywaniu impulsów w obrębie mózgu i rdzenia kręgowego.
W organizmie ludzkim selen w największym stopniu kumuluje się w mięśniach, wątrobie, nerkach, tarczycy i przysadce mózgowej.
Jego średnia przyswajalność z produktów żywnościowych wynosi około 55-65 procent (dane: B. Przygoda), przy czym większa jest, jak wspomniano wyżej, w przypadku form organicznych.
Czynnikami usprawniającymi wchłanianie selenu są między innymi metionina, witaminy A, C i E oraz inne antyoksydanty. Natomiast działanie odwrotne przypisuje się metalom ciężkim i siarce.
Reklama
Na co pomaga selen?
Działanie selenu jest wielokierunkowe. W czym pomaga ten pierwiastek?
U wielu pacjentów znajduje zastosowanie w profilaktyce i leczeniu nowotworów, choroby Hashimoto i niedoczynności tarczycy, schorzeń serca i układu nerwowego, reumatoidalnego zapalenia stawów i wielu innych.
Nie sposób omówić w jednym miejscu wszystkich aspektów, warto jednak zwrócić szczególną uwagę na kilka zagadnień:
- Selen a nowotwory. Stres oksydacyjny, którego źródłem są wolne rodniki, jest jedną z głównych przyczyn namnażania się patologicznych komórek. Dlatego będący antyoksydantem pierwiastek może pełnić ważną rolę w profilaktyce schorzeń onkologicznych. Nadaje się także do wykorzystania w leczeniu tego typu chorób z uwagi na wykazywane właściwości cytotoksyczne (niszczenie komórek). W środowisku naukowym toczy się obiecująca dyskusja dotycząca roli selenu, jako ważnego składnika profilaktyki i terapii nowotworów, w szczególności jelita grubego, płuc, prostaty, czy macicy. Natomiast badanie Nutritional Prevention of Cancer (NPC) wykazało, iż przyjmowanie 200 µg selenu pod postacią drożdży zawierających ten składnik, zmniejszyło częstotliwość zachorowań na raka skóry oraz związaną z nim śmiertelność (M. Ratajczak, M. Gietka-Czernel).
- Selen na odporność. Pierwiastek ten w wieloraki sposób wpływa na działanie układu immunologicznego. Suplementacja selenu powoduje wzrost aktywności tzw. limfocytów T, odpowiedzialnych za komórkową odpowiedź odpornościową. Pod wpływem selenu aktywowane są też komórki typu natural killer (NK), zwane też komórkami naturalnej cytotoksyczności. Są one odpowiedzialne za niszczenie nieprawidłowych struktur objętych procesami nowotworowymi oraz zainfekowanych przez wirusy. Warto też dodać, że poziom selenu w organizmie ma wpływ na różnicowanie się makrofagów, odpowiedzialnych za pochłanianie zarazków czy uszkodzonych lub obumierających komórek. Niedobór Se powoduje powstawanie większej ilości makrofagów prozapalnych, zaś nadmiar tego pierwiastka sprzyja nadpodaży przeciwzapalnych.
- Selen przy Hashimoto. Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, nazywane chorobą Hashimoto jest w dużej mierze związane z poziomem selenu. Gruczoł tarczowy jest tym organem, w którym koncentracja tego pierwiastka jest największa w całym organizmie ludzkim. Biorąc udział w budowie enzymu peroksydazy glutationu, chroni on tarczycę przed stresem oksydacyjnym. Wykazano, że niedobór selenu, sprzyja zachorowaniu na przewlekłe zapalenie, a także będącą jego konsekwencją niedoczynność. Z drugiej strony, podawanie większych ilości Se obniża poziom anty TPO, czyli przeciwciał wymierzonych w peroksydazę i typowych dla choroby Hashimoto. Zaś w przypadku niedoczynności, selen stabilizuje funkcje wydzielnicze tarczycy.
- Selen na stawy - pierwiastek ten może łagodzić ból, będący immanentną cechą reumatoidalnego zapalenia stawów.
- Selen na trądzik - jest jednym ze składników mineralnych, które są stosowane w leczeniu tej dermatozy; jego przydatność jest związana przede wszystkim z właściwościami przeciwzapalnymi.
- Selen na odchudzanie - regulowanie procesów hormonalnych zachodzących w tarczycy może ułatwiać utrzymanie prawidłowej masy ciała, należy bowiem pamiętać, że przybieranie na wadze jest jedną z konsekwencji niedoczynności gruczołu tarczowego.
Reklama
Niedobór selenu
Przy normalnej, pełnowartościowej diecie, niedobory selenu nie występują często, aczkolwiek niska podaż tego pierwiastka w niektórych częściach świata, a także niewłaściwe nawyki żywieniowe, mogą być źródłem poważnych problemów.
Zauważa się w tej materii silne zróżnicowanie. M. Ratajczak i M. Gietka-Czernel podają, że prawidłowe stężenie selenu w organizmie ludzkim wynosi 70-150 µg/L.
Tymczasem z badań przeprowadzonych w Polsce wynika, iż u mieszkańców Górnego Śląska przeciętny poziom Se wynosi zaledwie 63,5 µg/L, a więc znacznie poniżej normy i ponad dwukrotnie mniej, niż w populacji amerykańskiej (średnio 136,7 µg/L).
Czynnikami sprzyjającymi występowaniu niedoborów są m.in.: niedożywienie, zaburzenia wchłaniania składników odżywczych w jelitach (m.in. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz po usunięciu części przewodu pokarmowego), marskość wątroby, niewydolność nerek, nowotwory i ich przerzuty.
Objawy niedoboru selenu są bardzo zróżnicowane. B. Muszyńska, D. Bederska-Łojewska i P. Zięba wymieniają wśród nich takie problemy zdrowotne, jak:
- depresja, czyli trwałe pogorszenie nastroju i napędu życiowego,
- miopatia, dystrofia i zwapnienia mięśni, których manifestacją są osłabienie, zanik, bóle, nadmierna kurczliwość,
- choroba Keshan - związana z brakiem selenu kardiomiopatia młodzieńcza, będąca dysfunkcją zagrażającą życiu,
- zaburzenia skurczu mięśnia sercowego,
- zwyrodnienia naczyń krwionośnych,
- impotencja, czyli niemożność uzyskania lub utrzymania erekcji u mężczyzn
- ogólny spadek witalności.
Do tego należy dodać różnego typu objawy pośrednie, związane na przykład z niedoczynnością tarczycy, która może być związana z niedoborem selenu (przyrost masy ciała, suchość i bladość skóry, uczucie zimna, senność, chroniczne zmęczenie i wiele innych).
Ze względu na tak poważne skutki niedoboru selenu, warto składnik ten suplementować, aczkolwiek zachowując w tym zakresie dużą ostrożność.
Zastanawiając się, jak uzupełnić niedobór, należy mieć na uwadze, że równie szkodliwy może być jego nadmiar.
Reklama
Nadmiar selenu
Znacznie podwyższony selen w organizmie może mieć działanie toksyczne, dlatego nigdy nie należy przesadzać z suplementacją.
Uważa się, że długotrwałe przyjmowanie tego pierwiastka w ilości przynajmniej 400 µg dziennie może doprowadzić do zatrucia, które w terminologii medycznej jest znane jako selenoza (M. Ratajczak, M.Gietka-Czernel).
Pojawić się wówczas mogą zróżnicowane skutki uboczne, zarówno niegroźne, jak też śmiertelnie niebezpieczne, w tym:
- nieprzyjemny, czosnkowy oddech,
- utrata koloru przez płytkę paznokciową,
- wypadanie włosów,
- biegunka,
- zaburzenia neurologiczne,
- marskość wątroby,
- cukrzyca typu II,
- obrzęk płuc i będący jego następstwem zgon.
Nadmiar selenu w organizmie jest bardzo trudny do osiągnięcia u osób prawidłowo się odżywiających, w tym konsumujących duże ilości produktów bogatych w ten pierwiastek. Problem dotyczy głównie osób przyjmujących suplementy w dużych ilościach, niezgodnie ze wskazaniami, przed bardzo długi czas.
W przypadku zatrucia istotne staje się pytanie, jak pozbyć się nadmiaru selenu i jak obniżyć jego poziom? Nie istnieje w tym przypadku cudowna recepta, niewątpliwie należy jednak w takiej sytuacji zaprzestać suplementacji.
Można też ograniczyć spożycie produktów (lub innych suplementów) zawierających substancje ułatwiające wchłanianie Se, do których - jak zostało wspomniane wyżej, należą m.in. metionina oraz witaminy A, C i E.
Reklama
W jakich produktach jest selen?
Czas dowiedzieć się, gdzie jest naturalny selen? W diecie człowieka najbogatszymi jego źródłami są: mięso, ryby, produkty zbożowe, nabiał, a także niektóre owoce i warzywa.
W dwóch ostatnich kategoriach wymienia się m.in.: brokuły, białą kapustę, czosnek, cebulę, szparagi oraz soczewicę. Należy jednak pamiętać, że zawartość Se jest w nich bardzo zróżnicowana i dużej mierze zależy od gleb, na jakich są uprawiane.
W czym jest najwięcej selenu? Wskazać można m.in. łososia świeżego i wędzonego, kurze jajka, kaszę gryczaną oraz kakao w proszku.
Ze względu na poczynione wyżej zastrzeżenie, możliwe jest jedynie posługiwanie się wartościami uśrednionymi, nie mniej B. Przygoda podaje (za foodcomp.dk) następujące dane dotyczące ilości Se w przeliczeniu na 100 gram produktu:
- świeży łosoś - 32,2 µg,
- łosoś wędzony - 26 µg,
- jaja kurze - 23,3 µg,
- kasza gryczana - 20 µg,
- kakao - 14,3 µg,
- szynka wędzona - 12,1 µg,
- ser ementaler pełnotłusty - 9,5 µg,
- wieprzowina i schab - 6,9 µg,
- ryż biały - 6,0 µg,
- ser brie pełnotłusty - 5,8 µg,
- czekolada gorzka - 4,5 µg,
- czekolada mleczna - 4,5 µg,
- orzechy włoskie -1,7 µg,
- mleko 1,5% tł. - 1,54 µg,
- chleb razowy żytni - 1,27 µg,
- jogurt owocowy - 1,3 µg,
- banan - 1,04 µg,
- brokuły - 0,6 µg,
- jabłko - 0,3 µg,
- pomidor - 0,3 µg,
- szpinak - 0,1 µg,
- pomarańcza - 0,05 µg.
Jak widać, wspomniane źródła selenu w jedzeniu tylko w nielicznych przypadkach są w stanie pojedynczo zaspokoić dzienne zapotrzebowanie, aczkolwiek przy właściwym zbilansowaniu diety i spożywaniu wielu różnych produktów, nie powinno dochodzić do istotnego niedoboru.
Jeśli jednak nie uda się go uniknąć, można sięgnąć po wsparcie w postaci suplementów.
Reklama
Preparaty z selenem
Na rynku dostępne są liczne preparaty z selenem. Wymienić wśród nich można suplementy w:
- kapsułkach,
- tabletkach,
- kroplach,
- proszku,
- płynie.
W przypadku ostatniego z wymienionych specyfików należy zwrócić uwagę, czy jest on przeznaczony do spożycia przez ludzi. Selen w płynie podaje się też niekiedy zwierzętom, na przykład koniom.
Preparaty zawierające Se ma w swojej ofercie bardzo wielu producentów. Są one dostępne w aptekach, ale też sklepach ze zdrową żywnością, odżywkami i suplementami itd.
Przed wyborem właściwego należy pamiętać o korzystaniu z wiarygodnych źródeł. Warto też dokładnie zapoznać się ze składem określonego specyfiku, w tym podawaną ilością substancji czynnej.
Selen jako suplement
Ze względu na ilość dostępnych preparatów oraz wygodną formę aplikacji, suplementacja selenu jest wyjątkowo prosta. Należy jednak pamiętać, że preparaty tego typu nigdy nie powinny zastępować zdrowego żywienia, a jedynie stanowić uzupełnienie diety w przypadku wystąpienia niedoboru.
Przed sięgnięciem po suplement, dobrze jest wykonać badania laboratoryjne, aby stwierdzić, czy tego typu wsparcie w ogóle jest potrzebne. Zaś w czasie terapii nie wolno przekraczać rekomendowanych dawek, pamiętając o możliwych skutkach przedawkowania.
Ważne też jest jeszcze jedno zastrzeżenie. Jak wynika z samej definicji, suplement diety jest produktem spożywczym, nie zaś lekiem. W związku z tym, nie należy oczekiwać bezpośrednich efektów terapeutycznych.
Preparaty tego typu przyjmuje się w celu uzupełnienia niedoborów brakującego składnika, po to by wspomóc naturalne procesy zachodzące w organizmie pod wpływem określonych substancji - w tym przypadku selenu (leki natomiast posiadają określone działanie lecznicze i są stosowane w konkretnych jednostkach chorobowych, podlegając przy tym bardziej rygorystycznej kontroli).
Selen jako lek
Wiele osób pyta o selen jako lek bez recepty (OTC), nie suplement. Należy w związku z tym wyjaśnić, że niezależnie od formy, często nieco mylącej (tabletki, kapsułki, krople), praktycznie wszystkie dostępne w aptekach i sklepach preparaty zawierające Se są suplementami diety.
Jednym z nielicznych przykładów lekarstw zawierających selen, są roztwory do infuzji (lub służące do ich przygotowania koncentraty). Nie są to jednak środki przeznaczone do powszechnego użycia.
Są rekomendowane dla wcześniaków i dzieci z niską masą urodzeniową, a także maluchów karmionych pozajelitowo.
Kiedy brać selen - rano czy wieczorem?
Jak przyjmować selen? Kiedy go brać - rano czy wieczorem? Nie ma w tym względzie jasnych i autorytatywnych rekomendacji.
Często zaleca się suplementację tym pierwiastkiem we wczesnych godzinach porannych, po przebudzeniu, na czczo, czyli po upływie przynajmniej 8 godzin od ostatniego wieczornego posiłku.
Warto dodatkowo przyjąć jednocześnie witaminę E, która powinna zwiększać przyswajalność Se. Należy jednak pamiętać, że część producentów zaleca stosowanie selenu w inny sposób, a mianowicie po posiłku.
Niektórzy w ogóle nie określają tego, w jaki sposób powinna wyglądać aplikacja. W razie wątpliwości, dobrze jest w tej materii skonsultować się z lekarzem, w szczególności jeśli pierwiastek ma być suplementowany wspomagająco w terapii choroby Hashimoto czy niedoczynności tarczycy.
Czy można łączyć cynk i selen?
Selen i cynk to połączenie, które budzi wiele kontrowersji. Z jednej strony panuje przekonanie, iż obydwa pierwiastki mają korzystny wpływ na parametry zdrowotne pacjentów z chorobą Hashimoto i niedoczynnością tarczycy.
Jak zostało wspomniane wyżej, pierwszy z wymienionych pierwiastków ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, obniża też poziom przeciwciał anty TPO. Drugi natomiast może korzystnie wpływać na stabilizację poziomu hormonów tarczycowych.
Oprócz tego zarówno selen jak też cynk korzystanie wpływają na odporność czy męską płodność.
Warto zauważyć, że na rynku dostępne są preparaty zawierające w swoim składzie połączenie obu substancji.
Z drugiej jednak strony podkreśla się często, że selen i cynk są pierwiastkami o antagonistycznym działaniu, co znaczy, że teoretycznie mogą nawzajem osłabiać swoje właściwości.
Nauka nie przynosi w tej materii wystarczających odpowiedzi. Brak jest przekonujących badań, a przytaczane opinie często mają charakter domniemań.
Cynk jest wymieniany zarówno w kontekście odpowiedzi na pytanie, z czym łączyć selen, jak też z czym nie łączyć selenu.
Badanie selenu w organizmie
Ponieważ niekorzystny jest niedobór, ale też nadmiar Se w organizmie, warto jest przed zastosowaniem suplementacji określić poziom tego pierwiastka we krwi. Tylko w ten sposób można stwierdzić, czy jego przyjmowanie w tabletkach, kapsułkach lub kroplach jest zasadne i czy nie grozi przedawkowaniem.
Badania określające stężenie selenu wykonuje się też u osób z podejrzeniem chorób bezpośrednio powodowanych niedoborem tego pierwiastka - Keshan oraz Kashin-Beck.
Wskazaniem do diagnostyki pod tym kątem są też schorzenia tarczycy, w szczególności podejrzenie Hashimoto i niedoczynności, a także inne problemy zdrowotne, którym może towarzyszyć obniżone stężenie Se w osoczu, takie jak m.in.
- depresja,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- choroba niedokrwienna serca i inne schorzenia układu krążenia,
- męska niepłodność,
- wypadanie włosów,
- nadmierna łamliwość paznokci.
Ponieważ sprawdza się poziom selenu we krwi, do badania należy przystąpić na czczo, czyli 8-12 godzin od ostatniego posiłku. W praktyce jest to rano. Inne przygotowania nie są wymagane.
Cena badania selenu wynosi około 100-150 złotych, w zależności od miasta i konkretnej placówki.
Test można też wykonać za darmo, na NFZ, jeśli posiada się skierowanie od lekarza endokrynologa.
Dawkowanie selenu
Jak zostało powiedziane wyżej, za prawidłowe uznaje się stężenie selenu na poziomie 70-150 µg/L, przy czym są to dane bardzo przybliżone i uśrednione.
W praktyce, normy selenu często są podawane w rozbiciu na grupy wiekowe oraz płeć, przy czym poszczególne laboratoria posługują się nieco odmiennymi kryteriami, stąd znaczne rozbieżności. Dlatego też interpretacji wyników należy dokonywać w oparciu o załączone opisy.
Generalnie można powiedzieć, że u mężczyzn do 60 roku życiu prawidłowe są wartości mieszczące się w dolnej połowie wskazanego wyżej przedziału, a u starszych stężenie powinno wynosić znacznie powyżej 100 µg/L. U kobiet, bez względu na wiek jest to ok. 100 µg/L .
Jeśli chodzi o dzienne zapotrzebowanie na selen, prestiżowa amerykańska Agencja do spraw Żywności i Leków (FDA) zaleca spożycie Se na poziomie 55 μg na dobę (A. Golonko, M. Matejczyk).
Rekomendacje te dotyczą osób zdrowych, nie borykających się z niedoborem. W sytuacji, gdy stężenie jest bardzo niskie i wymaga szybkiej korekty, stosuje się suplementy selenu w dawkach przewyższających referencyjne spożycie. Dlatego na rynku są dostępne preparaty selen 100 i 200 µg.
Ważne: nie wolno przekraczać dawek wskazanych na opakowaniu, ulotce bądź lekarskich zaleceniach. Należy też zwracać baczną uwagę na zalecany maksymalny czas suplementacji.
Jak już wiadomo, odpowiedź na pytanie, czy selen można przedawkować jest twierdząca. Bardzo niebezpieczne jest długotrwałe przyjmowanie tego pierwiastka w ilości ponad 400 µg dziennie.
Selen w ciąży
Interesujące jest zagadnienie selen a ciąża oraz karmienie piersią. Dziennie spożycie tego pierwiastka powinno uwzględniać zapotrzebowanie nie tylko kobiety, ale też płodu, a w później narodzonego dziecka. To zaś wynosi (dane: M. Ratajczak, M. Gietka-Czernel):
- 2 µg dziennie w czasie życia płodowego,
- 10 µg - niemowlęta do 4 miesiąca życia,
- 15 µg - między 4 a 12 miesiącem życia.
W związku z tym autorzy zauważają, że w czasie ciąży nie ma szczególnej konieczności zwiększania podaży i należy ją utrzymać na poziomie około 60 µg dziennie.
Natomiast w okresie laktacji, zwłaszcza w późniejszych miesiącach, powinno się ją podnieść do około 75 µg. Oczywiście należy pamiętać, że są to rekomendacje bardziej teoretyczne niż praktyczne.
W rzeczywistości można kontrolować jedynie ilość Se przyjmowanego w postaci suplementów, zdecydowanie trudniej jest na bieżąco sumować wszystkie jego ilości znajdujące się w każdym przyjmowanym pokarmie.
Selen w ciąży jest o tyle istotny, że jego niedobór może zwiększać ryzyko poronienia a także problemów z tarczycą u młodej mamy już po porodzie. Nie ma jednak sensu suplementowanie “w ciemno”.
Przed zastosowaniem preparatu warto wykonać badania, aby potwierdzić zasadność „kuracji”. Należy pamiętać, że przedawkowanie także może być ryzykowne dla mamy i jej dziecka.
Wiele osób pyta, czy można brać selen w ciąży. Jeśli występuje jego znaczny niedobór, to po konsultacji z lekarzem tak, aczkolwiek należy też wcześniej dokładnie się zapoznać z ulotką konkretnego produktu.
Przy niektórych widnieje zastrzeżenie, że w tym szczególnym okresie życia, preparat nie powinien być stosowany.
Selen dla dzieci
W uzasadnionych przypadkach (stwierdzony niedobór) można też podawać selen dzieciom. W tym przypadku wskazane dobowe spożycie rośnie wraz z wiekiem, od około 15 µg w wieku niemowlęcym, do 55 µg u progu dorosłości.
Nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do suplementacji w młodszych grupach wiekowych, aczkolwiek należy pamiętać, że zawsze lepiej jest dostarczać składniki mineralne w naturalnej diecie.
Tym bardziej, że względu na niewielkie rekomendowane dawki, ryzyko niedoborów u maluchów jest względnie nieduże.
Jeśli chodzi o suplementy, łączy się niekiedy w preparatach dla dzieci cynk i selen, co może znajdować zastosowanie przy chorobach tarczycy, ale przede wszystkim jest przydatne dla wzmacniania naturalnej odporności organizmu.
Selen dla mężczyzn
O ile w przypadku kobiet Se ma duże znaczenie dla prawidłowego przebiegu ciąży (zapobieganie przedwczesnym porodom), o tyle selen dla mężczyzn jest niezwykle ważny w kontekście seksualności i płodności.
Pierwiastek ten odgrywa bowiem znaczącą rolę w procesach syntezy testosteronu (męskiego hormonu płciowego) oraz rozwoju plemników. Odnotowuje się korelację między niedoborem tego składnika, a obniżoną ruchliwością męskich gamet, a także większą liczbą nieprawidłowości w ich budowie (w obrębie witek).
Selen chroni plemniki przed uszkodzeniami powodowanymi przez stres oksydacyjny. Dodatkowo obserwuje się korzystny wpływ wspomnianego wyżej enzymu peroksydazy glutationowej, którego selen jest budulcem, na integralność, stabilność i mobilność plemników.
Aczkolwiek należy podkreślić, że badania naukowe nie wskazują jednoznacznie, iż suplementacja selenu wpływa na plemniki, w sensie wymiernej poprawy jakości spermy (M. Ratajczak, M. Gietka-Czernel).
Przeciwwskazania do stosowania selenu
Przeciwwskazania do przyjmowania selenu nie są liczne, niemniej występują. Przede wszystkim nie powinno się tego pierwiastka suplementować w sytuacji, gdy jego stężenie w krwi jest prawidłowe, a tym bardziej, gdy jest znacznie podwyższone.
Przy zastosowaniu dużych dawek grozi to bowiem przedawkowaniem i zatruciem, ze wszystkimi tego konsekwencjami. W istocie, jeśli nie istnieją wskazania medyczne, nie ma też większego sensu przyjmowanie preparatów z selenem w sytuacji, gdy jego niedobór jest minimalny.
W takich przypadkach lepiej jest zapoznać się z listą naturalnych źródeł Se i wprowadzić do diety większe ilości produktów takich, jak łosoś, jaja czy kasza gryczana.
Niekiedy przeciwwskazaniem dla suplementacji może być ciąża i bardzo młody wiek (dzieci). Wiele zależy od ilości substancji czynnej oraz zawartości dodatkowych składników. W tych przypadkach zaleca się wcześniejszą konsultację z lekarzem.
Osobnego omówienia wymaga relacja między selenem a cukrzycą. Potocznie zwykło się sądzić, że pierwiastek ten może chronić przed tą groźną i przewlekłą chorobą metaboliczną.
Obecnie jednak panuje przekonanie, że suplementacja nie zapobiega jej rozwojowi, a w określonych okolicznościach działa nawet przeciwnie. Już kilka lat temu naukowcy z USA stwierdzili, że przyjmowanie dużych dawek Se w miejscach, gdzie obficie występuje on w pożywieniu, wręcz zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2 (mp.pl). To jeszcze jeden argument przemawiający za unikaniem bezkrytycznej i nieuzasadnionej suplementacji.
