Co to jest skala Apgar i do czego służy?
Skala Apgar to niezwykle ważne narzędzie, którym neonatolodzy posługują się od dziesiątek lat. Warto na początek wyjaśnić, czym w ogóle jest neonatologia. Otóż termin ten określa dziedzinę medycyny zajmującą się diagnozowaniem i leczeniem chorób na etapie prenatalnym i noworodkowym oraz opieką nad noworodkami zdrowymi. Opieka taka rozpoczyna się już w momencie narodzin dziecka i to właśnie wtedy skala potrzebna jest do oceny noworodka (zarówno zdrowego, jak i chorego).
Co to takiego jest skala Apgar? Jest to narzędzie służące lekarzom do oceny pięciu najważniejszych parametrów ogólnego stanu fizycznego dziecka. Jeśli parametry te budzą wątpliwości, niekiedy zaleca się zastosowanie skali rozszerzonej, zwanej skalą Ballarda.
Skala Apgar nazwę swą zawdzięcza amerykańskiej lekarce i profesorce, Virginii Apgar, która po raz pierwszy opracowany przez siebie system przedstawiła w 1952 roku. Nazwy zaczęto używać oficjalnie około 10 lat później, a słowo „Apgar” nawiązuje nie tylko do nazwiska twórczyni, ale też pierwszych liter angielskich nazw ocenianych parametrów (Appearance, Pulse, Grimace, Activity, Respiration).
Od kiedy skala Apgar stosowana jest w Polsce? Po raz pierwszy użyta została u nas w 1981 roku i od tej pory stosowana jest do dziś. Skala Apgar w Polsce i innych krajach działa tak samo, a za jej pomocą zawsze oceniane są te same parametry.
Reklama
Kiedy ocenia się noworodka w skali Apgar?
Apgar to skala, za pomocą której ocenia się noworodka dosłownie w pierwszych chwilach jego życia. W której minucie ocenia się dziecko z zastosowaniem skali Apgar? Punkty przyznaje się dzieciom tuż po urodzeniu, z reguły w 1 i 5 minucie ich życia. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stanu maluszka lub powikłań przy porodzie, punkty często przyznawane są czterokrotnie - w 1, 3, 5 i 10 minucie życia, co ułatwia stwierdzenie, czy stan dziecka polepsza się, czy pogarsza.
Dlaczego punkty Apgar po porodzie - czy to naturalnym, czy po cesarce - przyznawane są w tak małych odstępach czasu? Ponieważ funkcją skali jest szybkie ocenienie, które dzieci po urodzeniu wymagają pomocy medycznej, np. w postaci resuscytacji. Jeśli układ oddechowy jest niewydolny, pomoc musi nadejść niezwłocznie, a pierwsze minuty są decydujące.
Reklama
Co oznaczają punkty w skali Apgar?
O skali Apgar mówi się, że ocenia ogólny stan fizyczny noworodka, jednak punkty przyznawane są za poszczególne parametry.
Co ocenia skala Apgar? Punktowane parametry to:
- skóra i jej kolor,
- czynność serca i puls,
- reakcja na bodźce,
- napięcie mięśniowe,
- oddychanie.
Za każdy parametr dziecko dostaje punkty Apgar od 0 do 2, co po podsumowaniu daje od 0 do 10 punktów. 0 punktów w danym parametrze to wynik zły, 1 punkt - średni, 2 pkt - dobry. Po zsumowaniu 8, 9 lub 10 punktów w skali Apgar to wynik dobry, 4, 5, 6 i 7 punktów oceniają stan dziecka jako średni, natomiast 0, 1, 2 i 3 - stan zły, przy czym 0 to z reguły stan krytyczny, któremu towarzyszy brak akcji serca, oddechu i reakcji na bodźce.
W Internecie znaleźć można tabele obrazujące ilość możliwych do przyznania punktów w skali Apgar w obrębie danych parametrów. Należy również pamiętać, że punkty przyznawane są bezpośrednio po narodzinach dziecka i istnieją przypadki, w których stan dziecka oceniony na 0 punktów po przeprowadzonej resuscytacji może się szybko poprawić. Działa to niestety również w drugą stronę - stan dziecka oceniony np. na 7/10 pkt w skali Apgar w kolejnych godzinach od narodzin może się pogorszyć, dlatego nigdy nie można tracić czujności.
Reklama
Czy 10 punktów w skali Apgar to jedyny dobry wynik?
Często jest tak, że rodzice noworodka martwią się, gdy ich dziecko zostanie ocenione na mniej niż 10 punktów w skali Apgar. Rzeczywiście wynik 10/10 nie budzi zastrzeżeń i wątpliwości, że dziecko tuż po narodzinach było w dobrej kondycji fizycznej - swobodnie oddychało, prawidłowo reagowało na bodźce, jego mięśnie były odpowiednio napięte, skóra miała właściwy kolor, a bicie serca było miarowe.
Jak już jednak zostało wspomniane - nie zawsze wynik niższy jest powodem do niepokoju. Punktacja Apgar określa stan fizyczny noworodków wyłącznie w momencie bezpośrednio po narodzinach i nie oznacza, że stan ten nie może się zmienić. Dziecko może dostać 10 pkt w tej skali, a na kolejnym etapie jego stan się pogarsza (choć taka sytuacja zdarza się niezwykle rzadko) i odwrotnie - może dostać ocenę niższą, ale na skutek odpowiedniego postępowania parametry znacząco się poprawią. Na słaby wynik mają często wpływ przejściowe problemy, takie jak zaciśnięcie się pępowiny czy infekcja wewnątrzmaciczna, które nie mają później wpływu na rozwój dziecka.
Reklama
Interpretacja skali Apgar. Kto i jak dokonuje oceny
Skoro wiadomo już, co ocenia się w skali Apgar oraz kiedy przyznawane są punkty, warto odpowiedzieć na pytanie, kto je przyznaje i dokonuje oceny noworodka. Reakcję na bodźce, napięcie mięśniowe, puls i inne elementy oceniane są przez neonatologa lub położną.
Jeśli stan malucha nie budzi wątpliwości, ocena położnej jest wystarczająca, jednak wszelkie zastrzeżenia (takie jak niedotlenienie, infekcja) powinny zostać natychmiast skonsultowane z lekarzem i to właśnie specjalista neonatolog winien dokonać interpretacji wyników.
Jeśli ocena dziecka w skali Apgar tuż po urodzeniu jest niska, z reguły rozpoczynane jest odpowiednie postępowanie terapeutyczne oraz stałe monitorowanie jego stanu. Konkretne problemy zdrowotne, które zaważyły o zaniżeniu punktacji, mogą być też konsultowane z innymi specjalistami - kardiologiem, neurologiem dziecięcym itd.
Reklama
Skala Apgar u wcześniaka. Czy punktacja wygląda inaczej?
Skala Apgar została opracowana, by dokonywać punktacji oceniającej stan noworodka urodzonego o czasie, czyli po 37 tygodniu ciąży, kiedy to układy odpowiedzialne za parametry ujęte w skali są już odpowiednio wykształcone.
Okazuje się jednak, że skala nie sprawdza się u wcześniaków, czyli dzieci urodzonych przed 37 tygodniem. Wcześniak właściwie nie ma szans dostać 10/10 punktów w skali Apgar, ze względu choćby na skórę, która jest jeszcze niedojrzała i zaczerwieniona, co nie ma znaczenia dla jego przyszłego rozwoju.
Problem polega na tym, że do dziś nikt nie opracował dla wcześniaków lepszej metody oceny ich stanu niż skala Apgar. Warto pamiętać, że dzieci urodzone przedwcześnie to te, które przyszły na świat w 36 tygodniu ciąży, ale i te urodzone przed 30 tygodniem. Trudno byłoby zastosować te same kryteria w obu przypadkach, znacząco się między sobą różniących. Im wcześniej dziecko przychodzi na świat, tym słabiej rozwinięte są jego narządy i całe układy i tym bardziej intensywnej opieki medycznej ono potrzebuje.
Reklama
Czy punktacja w skali Apgar to jedyna ocena noworodka po urodzeniu?
Jak wygląda pełna ocena noworodka, dokonywana tuż po porodzie? Ocena dziecka w skali Apgar to niezwykle ważny element i narzędzie określające stan ogólny, nie jest jednak jedyną stosowaną po urodzeniu metodą.
Tuż po dokonaniu punktacji w skali Apgar odbywa się mierzenie i ważenie malucha. Ponieważ tuż po narodzinach dziecko pozostaje jeszcze w pozycji płodowej, mierzy się je centymetrem, od czubka głowy do pięt, przykładając go do zaokrąglonych linii szyi, kręgosłupa i nóżek.
Ważenie odbywa się natomiast na specjalnej wadze noworodkowej. Czego jeszcze nie ocenia się u noworodków według skali Apgar? Skala ocenia podstawowe czynności życiowe dziecka, natomiast dopiero w kolejnych godzinach i dobach wykonuje się badania słuchu, wzroku, tarczycy, układu nerwowego oraz badania w kierunku chorób wrodzonych - mukowiscydozy i fenyloketonurii.
