Czym są skoki ciśnienia?
Skoki ciśnienia są zaburzeniem o zróżnicowanym podłożu, charakterze i natężeniu. Część z nich ma charakter fizjologiczny i z reguły nieszkodliwy, część zaś może być powodowana poważnymi problemami zdrowotnymi i wiązać się nawet z zagrożeniem dla życia.
Prawidłowe ciśnienie skurczowe powinno się mieścić w przedziale 110-140 mmHg, zaś rozkurczowe 70-90 mmHg, przy czym za optimum uznaje się poziom 120/80. Jeśli wartości te są stale przekroczone, mówi się o nadciśnieniu (hipertensji), gdy zaś są niższe, o niedociśnieniu (hipotensji).
Należy jednak pamiętać, że parametry te nigdy nie są stałe. Dobowe wahania ciśnienia tętniczego w naturalny sposób występują zarówno u osób zdrowych, jak też chorych. Oprócz tego możliwe są też zmiany nagłe, incydentalne, niezwiązane z rytmem okołodobowym, w zależności od czynnika je wywołującego oraz stanu zdrowia, przyjmujące wartości od kilku do nawet kilkudziesięciu mmHg. Co ważne, częściej ciśnienie skacze w górę, ale możliwe są też jego gwałtowne spadki.
Co robić, obserwując lub podejrzewając u siebie skoki ciśnienia? Jakie badania wykonać? Podstawą jest codzienna kontrola. W tym celu należy się zaopatrzyć z ciśnieniomierz. Trzeba przy tym pamiętać, że elektroniczne urządzenia przeznaczone do użytku domowego z reguły nie wykazują się dużą precyzją, przez co pomiary często są jedynie orientacyjne.
Aby uzyskać pełen i wiarygodny obraz niezbędna może być wizyta u kardiologa oraz założenie tzw. holtera, czyli profesjonalnego ciśnieniomierza badającego parametry na przestrzeni przynajmniej 24 godzin lub dłużej.
Reklama
Przyczyny skoków ciśnienia
Najczęściej spotykane przyczyny skoków ciśnienia to:
- Silne pobudzenie emocjonalne, stres, depresja, zaburzenia lękowe, w tym także tzw. syndrom białego fartucha, czyli nadmiarowa reakcja na badanie w gabinecie lekarskim (strach przed wykryciem choroby, traumatyczne wspomnienia i skojarzenia z tego typu miejscami etc.).
- Schorzenia i dysfunkcje takie jak niedoczynność tarczycy oraz jej nadczynność, a także inne problemy endokrynologiczne, nieprawidłowe działanie nerek, zaburzenia rytmu serca, podwyższone stężenie glikokortykosteroidów w zespole Cushinga, zawężenie cieśni aorty.
- Przyjmowanie produktów podnoszących ciśnienie, takich jak kawa, papierosy, alkohol, czy niektóre leki.
- Wahania poziomu hormonów związane na przykład z przebiegiem ciąży, menopauzą, pokwitaniem, stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych czy hormonalnej terapii zastępczej.
- Intensywny wysiłek fizyczny.
Niekiedy też skok ciśnienia przyczyny ma nieznane, jest więc zaburzeniem idiopatycznym.
Reklama
Objawy skoków ciśnienia
W jaki sposób odczuwalne są skoki ciśnienia? Objawy są stosunkowo charakterystyczne, choć nie zawsze udaje się je trafnie różnicować z symptomami innych zaburzeń. A są to:
- zaczerwienienie skóry, zwłaszcza na twarzy;
- silny ból i zawroty głowy;
- ból w klatce piersiowej, kołatanie serca;
- uczucie duszności, trudności z oddychaniem;
- napad lęku, obawa o własne życie;
- pogorszenie widzenia, ból oczu;
- uczucie zimna lub gorąca;
- nadmierne pocenie się;
- większa niż zwykle męczliwość;
- problemy z zasypianiem, wybudzanie się.
To najbardziej typowe objawy, jakie może dawać skok ciśnienia, aczkolwiek zdarzają się też inne, silnie zindywidualizowane reakcje, które trudno jest jednoznacznie przypisać akurat temu zaburzeniu.
Reklama
Skoki ciśnienia od żołądka
Zdarza się, że pacjenci obserwują (a właściwie podejrzewają) skoki ciśnienia od żołądka. Z naukowego punktu widzenia związek między schorzeniami i dysfunkcjami tego organu nie został stwierdzony. Możliwe natomiast jest, że wahanie ciśnienia związane jest z takimi czynnikami, jak:
- Spożycie konkretnych produktów: soli, orzechów, czekolady, mięsa, kawy, napoju energetycznego, czy alkoholu. W takich sytuacjach po jedzeniu i piciu faktycznie mogą się pojawić odchylenia od stanów przeciętnych.
- Ogólne pobudzenie organizmu związane z czynnościami jedzenia, przygotowywania posiłków, towarzyszących temu interakcji społecznych etc.
Innym zagadnieniem są skoki ciśnienia od jelit. Od lat podejrzewa się, że istnieją silne związki między składem i liczebnością naturalnej flory jelitowej, a szeroko rozumianą homeostazą organizmu (utrzymywaniem równowagi).
Zależności te wciąż są w dużej mierze hipotetyczne, jednak badania na zwierzętach wykazują, że zaburzenia tzw. mikrobioty jelit powodują wzrost ciśnienia tętniczego. Może to mieć charakter bezpośredni, ale też pośredni.
Zubożała lub patologiczna flora jelitowa przekłada się też na gorsze funkcjonowanie układu emocjonalnego, co obniża odporność na stres, zwiększa podatność na zaburzenia lękowe i depresyjne, czego dalszą konsekwencją często są wahania ciśnienia.
Reklama
Skoki ciśnienia od kręgosłupa
Słabo zbadanym, aczkolwiek istniejącym problemem są skoki ciśnienia od kręgosłupa. Wiele wskazuje na to, że problem ten może mieć związek z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi na odcinku szyjnym.
Powodują one niewydolność krążenia mózgowego i niedotlenienie struktur znajdujących się wewnątrz czaszki. Jest to tak zwany zespół kręgowo-podstawny. Wśród licznych jego objawów wymienia się nie tylko wahania ciśnienia, ale też bóle i zawroty głowy, szumy w uszach, problemy z równowagą, a także zaburzenia widzenia.
Jest to więc bardzo złożony, interdyscyplinarny problem z pogranicza ortopedii, neurologii i kardiologii.
Reklama
Skoki ciśnienia a nerwica
Powoduje też bardzo często skoki ciśnienia nerwica. Pod tym potocznym pojęciem kryje się szerokie spektrum zaburzeń lękowych różnego typu, w tym:
- nerwica uogólniona,
- epizodyczne napady lęku,
- zaburzenia adaptacyjne,
- zaburzenia stresowe pourazowe,
- nerwica natręctw i wiele innych.
Choć zaliczane one są do grupy zaburzeń psychicznych, wiele z nich cechuje się występowaniem objawów somatycznych, czyli fizycznych.
Skoki ciśnienia na tle nerwowym mogą też być powodowane bezpośrednim działaniem czynnika stresującego. Tego typu reakcje mogą wywoływać różnego typu konflikty, przemoc, traumatyzujące wiadomości np. o śmierci bliskiej osoby czy chorobie, problemy finansowe etc..
Dla wielu osób źródłem stresu jest obawa o własne zdrowie, która w skrajnych formach także może mieć (choć nie musi) postać nerwicy. Jeśli chodzi o przyczyny bezpośrednie, skoki ciśnienia w stresie i przy nerwicy lękowej powodowane są przede wszystkim wyrzutem określonych hormonów, takich jak kortyzol i adrenalina.
Reklama
Nagłe skoki ciśnienia
Nagłe skoki ciśnienia mogą mieć dalekosiężne konsekwencje. Wiele w tej materii zależy od tego, jak duża jest różnica między poziomem wyjściowym, a osiągniętym pułapem. Jeśli sięga kilkudziesięciu mmHg, może stanowić stan bezpośredniego zagrożenia dla życia.
Zgon może nastąpić wówczas m.in. na skutek udaru mózgu lub zawału mięśnia sercowego. Niezwykle istotna jest też wartość wyjściowa. Z reguły konsekwencje są poważniejsze u osób na stałe zmagających się z nadciśnieniem, ewentualnie niedociśnieniem.
Co robić w przypadku tego typu ataku? Na czym polega pierwsza pomoc przy nagłym skoku ciśnienia? W przypadkach lekkich, zwłaszcza powodowanych stresem lub nerwicą, zazwyczaj wystarczy zażycie leku przepisanego przez lekarza, wzięcie głębszych oddechów, otwarcie okna i wyciszenie się.
Są jednak przypadki znacznie poważniejsze, wymagające wezwania karetki pogotowia lub samodzielnego stawienia się w poradni lub szpitalu. Wyróżnia się wówczas dwa tryby postępowania, w zależności od skali problemu:
- Stany naglące, gdy ciśnienie przekracza poziom 180/120 mmHg i dochodzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych – niezbędna jest opieka na oddziale intensywnej terapii.
- Stany pilne – zazwyczaj obserwacja odbywa się na poziomie szpitalnej izby przyjęć, a ewentualne leczenie ma charakter domowy lub ambulatoryjny.
Skoki ciśnienia po alkoholu
Czymś zupełnie naturalnym, aczkolwiek niepożądanym są skoki ciśnienia po alkoholu. Co ciekawe, występują one dwufazowo. Bezpośrednio po spożyciu wódki, wina lub piwa, ciśnienie stosunkowo szybko spada, o mniej więcej 5-10 mmHg.
Jednak po kilku godzinach działanie substancji znajdujących się w napojach alkoholowych przybiera wektor odwrotny. Ciśnienie rośnie do poziomu wyższego niż przed spożyciem nawet o 10 mmHg. Jest to więc skok, który może skutkować znacznym natężeniem opisanych wyżej objawów.
Co więcej, u osób trwale i w dużych ilościach korzystających z tego typu używek, podwyższone ciśnienie przestaje mieć charakter skokowy, lecz utrwala się. Tym bardziej, że alkohol tłumi działanie wielu leków stosowanych w terapii hipertensji.
Skoki ciśnienia w nocy
Skoki ciśnienia w nocy zazwyczaj mają charakter fizjologiczny i niegroźny, o ile są one niewielkie a korekta następuje w dół, a nie w górę. Ma to związek z naturalnym rytmem okołodobowym. W porze snu zmniejszone jest wydzielanie katecholamin (dopaminy, adrenaliny oraz noradrenaliny) a także kortyzolu, co wpływa na obniżenie ciśnienia.
Substancje te w dużo większym stopniu są wydzielane rano, stąd też szybki wzrost ciśnienia niedługo po przebudzeniu. Sytuacja odwrotna może mieć związek z zaburzeniami rytmu okołodobowego i jak donoszą naukowcy, istotnie przyczynia się to do wzrostu ryzyka zawału, czy udaru.
Zawsze też należy mieć na uwadze, że nagłe skoki ciśnienia w nocy o wysokiej amplitudzie warunkowane mogą być poważnymi czynnikami chorobowymi, w tym nawet guzami powodującymi zwiększone wydzielanie wyżej wymienionych hormonów. Dlatego jeśli sytuacja taka nawraca, a skala problemu jest znaczna, bezzwłocznie należy się skonsultować z lekarzem.
Skoki ciśnienia w ciąży
Odrębnym zagadnieniem są skoki ciśnienia w ciąży. Stanem pożądanym i naturalnym jest jego obniżenie, co ma na celu łatwiejszy przepływ krwi przez łożysko. Nie zawsze jednak tak się dzieje.
Zwłaszcza w późnych ciążach oraz u kobiet z cukrzycą, chorobami nerek i predyspozycjami rodzinnymi, ciśnienie zamiast spadać, może wzrastać. Przyczyny tego nie zostały do końca wyjaśnione. Znane natomiast są konsekwencje, a są nimi gwałtowne chwilowe skoki ciśnienia, zwane stanem przedrzucawkowym.
Towarzyszą im drgawki, obrzęki, bóle głowy i brzucha, zaburzenia widzenia. Wymaga to natychmiastowej interwencji lekarskiej w celu obniżenia ciśnienia, tak by nie dopuścić do skrajnie niebezpiecznej rzucawki, której konsekwencją może być poronienie, przedwczesny poród a nawet śmierć pacjentki.
