Czym jest odporność?
Odporność to zdolność organizmu do ochrony przed patogenami pochodzenia bakteryjnego, wirusowego, pasożytniczego, a także rozrostem komórek nowotworowych. Układ odpornościowy jest systemem złożonym, skomplikowanym i niezwykle inteligentnym. Posiada tzw. pamięć immunologiczną, pozwalającą rozróżniać, identyfikować i właściwie reagować na zagrożenie.
Rozlokowany jest w obrębie całego organizmu i składa się z takich struktur, jak:
- narządy wewnętrzne, skóra, błony śluzowe;
- wyspecjalizowane komórki (m.in. limfocyty T i B, granulocyty, makrofagi);
- mediatory reakcji zapalnych (m.in. cytokiny, interferony, chemokiny).
System immunologiczny człowieka wyposażony jest w dwa ściśle ze sobą zintegrowane układy:
- odporność wrodzona (nieswoista) – pierwsza linia obrony przed patogenami, złożona z zapory biernej i czynnej. Pierwszą stanowią elementy czysto fizyczne, jak skóra czy błony śluzowe. Druga to naturalne reakcje organizmu na czynnik infekcyjne, w tym: gorączka, kaszel, biegunka, wzmożony metabolizm, czy fagocytoza (pochłanianie drobnoustrojów przez tzw. komórki żerne);
- odporność adaptacyjna (swoista) - jest to wyuczona zdolność do reakcji na patogeny, z którymi organizm miał już wcześniej do czynienia. Kluczową rolę w tym przypadku odgrywają tzw. immunoglobuliny, czyli przeciwciała oraz limfocyty T i B.
W większości przypadków, pierwszy kontakt organizmu ze szkodliwymi drobnoustrojami następuje poprzez błony śluzowe układu pokarmowego, oddechowego i moczowo-płciowego, których kluczowym składnikiem jest tzw. tkanka limfatyczna MALT. Najbardziej rozległym jej skupiskiem są jelita, które mając nawet do 400 metrów kwadratowych powierzchni stanowią największy organ odpornościowy w ciele człowieka. Naturalną barierę ochronną jelit współtworzą:
- mikroflora bakteryjna,
- kwaśne pH soków żołądkowych,
- enzymy trawienne,
- immunoglobuliny wydzielnicze IgA2,
- nabłonek cylindryczny wraz z tzw. komórkami wchłaniającymi,
- blaszka właściwa błony śluzowej, w skład której wchodzą limfocyty T i B, makrofagi, granulocyty, eozynofile oraz komórki tuczne,
- rozproszone limfocyty śródnabłonkowe T.
Warto wiedzieć, że to właśnie jelita wytwarzają około 80 proc. wszystkich immunoglobulin znajdujących się w organizmie człowieka, tutaj też koncentruje się około 50 procent wszystkich limfocytów.
Reklama
Słaba odporność
Słaba odporność, to stan, w którym organizm nie jest zdolny właściwie reagować na zagrożenie zewnętrzne, a więc skutecznie neutralizować atakujących organizm patogenów. Efektem tego jest zwiększona zachorowalność na wszelkiego typu infekcje bakteryjne, wirusowe i inne.
Osoby o słabej odporności z łatwością zapadają na sezonową grypę lub przeziębienie (więcej, niż 2 razy w roku), ale też są podatne na zapalenie gardła, zatok, oskrzeli, płuc, dróg moczowych. Do typowych konsekwencji należą również trudności z gojeniem się ran, dolegliwości układu pokarmowego, a w okresie dojrzewania – problemy z przybieraniem masy ciała i wzrostu.
Należy pamiętać, że układ immunologiczny jest silnie zintegrowany z systemem hormonalnym i nerwowym, a także pokarmowym. Oznacza to, że przyczyny, objawy oraz skutki obniżonej odporności są złożone i silnie zdywersyfikowane.
Reklama
Przyczyny obniżonej odporności
Przyczyny obniżonej odporności mogą mieć charakter zarówno wrodzony (głównie warunkowany genetycznie), jak też nabyty. Do najważniejszych czynników oddziałujących negatywnie na układ immunologiczny należą:
- zubożenie naturalnej flory bakteryjnej jelit, stanowiącej jedną z podstawowych barier ochronnych ludzkiego organizmu. Niedobór „pożytecznych” bakterii, otwiera drogę do kolonizacji jelit dla wszystkich tych drobnoustrojów, które dla człowieka są szkodliwe;
- niedobór witamin i składników mineralnych, związany z niewłaściwą, zbyt ubogą dietą lub zaburzeniem wchłaniania określonych substancji. W tym kontekście wymienić można przede wszystkim brak witaminy C, a także witamin A, B6 i E, żelaza, cynku, magnezu;
- stres – jest naukowo dowiedzione, że pod wpływem tego czynnika spowolniony zostaje proces namnażania limfocytów oraz uwalniania czynników prozapalnych. Mechanizm ten kierowany jest przez oś podwzgórze – przysadka – kora nadnerczy;
- starzenie się organizmu – z upływem lat następuje upośledzenie funkcji odporności nieswoistej (mechanizm ARID – Age-related Immune Deficiency). Prawdopodobnie ma to związek ze zmniejszonym wytwarzaniem tzw. interleukiny 2 (Il-2). Z tego powodu osoby starsze są w większym stopniu dotknięte ryzykiem zgonu w wyniku infekcji bakteryjnej lub wirusowej.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Jak się objawia spadek odporności?
Spadek odporności objawia się przede wszystkim zwiększoną zachorowalnością na wszelkiego typu infekcje. Charakterystyczny jest też stosunkowo łagodny przebieg wielu schorzeń. Brak gorączki, niewielki tylko ból gardła czy ledwie zauważalny kaszel paradoksalnie jednak nie świadczą o sile, lecz słabości systemu odpornościowego, który nie generuje właściwej reakcji zapalnej i pozwala na bezkonfliktowe niemal wniknięcie patogenów do organizmu. Inne objawy słabego układu immunologicznego to:
- permanentne uczucie zmęczenia, pojawiające się już o poranku i utrzymujące przez cały dzień;
- zniechęcenie, apatia, zły nastrój, bezsenność lub nadmierna senność;
- biegunki i zaparcia;
- trudności z gojeniem ran;
- zaburzenia łaknienia lub zwiększony apetyt (np. na słodycze).
Reklama
Słaba odporność u dziecka
Pełną zdolność systemu immunologicznego do obrony własnego organizmu człowiek osiąga w wieku około 3-4 lat. Wcześniej, w okresie noworodkowym, dziecko korzysta głównie z przeciwciał matki, które przez łożysko otrzymało w okresie życia płodowego. Nieco później, mniej więcej do 2 roku życia, odporność na właściwym poziomie utrzymywana jest za pomocą składników zawartych w mleku matki.
Słaba odporność u dziecka warunkowana może być wieloma czynnikami. Na bardzo wczesnym etapie rozwoju podejrzewać można determinanty wrodzone, uwarunkowane przede wszystkim genetycznie lub nabyte w wyniku nieprawidłowości związanych z przebiegiem ciąży lub porodu.
Później główną rolę zaczynają odgrywać błędy żywieniowe, a więc stosowanie sztucznego pokarmu lub niewłaściwa dieta matki karmiącej piersią. Poważnym problemem wpływającym na obniżenie sprawności układu odpornościowego dziecka jest nadużywanie antybiotyków. W polskiej rzeczywistości są one nagminnie stosowane także w przypadku infekcji wirusowych, co nie znajduje żadnego uzasadnia medycznego. Jedynym efektem jest wówczas znaczne nadwątlenie flory bakteryjnej jelit, co w naturalny sposób zmniejsza możliwości obronne organizmu.
Szkodliwe jest też przegrzewanie malucha lub izolowanie od otoczenia, mające na celu uchronienie go przed zachorowaniem. Należy pamiętać, że odporność nieswoistą człowiek buduje poprzez kontakt z patogenami. Na wiele szczepów bakterii i odmian wirusów może się uodpornić wyłącznie wtedy, gdy choć raz przejdzie wywołaną przez nie infekcję.
