Co to jest somatostatyna?
Somatostatyna jest małocząsteczkowym hormonem peptydowym, zbudowanym z 14 lub 28 aminokwasów, wytwarzanym przez wiele ośrodków rozlokowanych w całym organizmie ludzkim.
Wydzielana jest przez:
- podwzgórze, czyli jedna z najważniejszych części mózgu,
- komórki D trzustki,
- na obrzeżach wysp Langerhansa,
- tarczycę
- żołądek,
- jelito cienkie
- ośrodkowy układ nerwowy.
Syntezę somatostatyny nasila zjedzenie posiłku lub też pobudzenie wydzielania kwasu solnego w żołądku poprzez układ nerwowy.
Czynnikami w szczególny sposób stymulującymi jej produkcję są:
- glukoza, tłuszcze, białka w pokarmie,
- zakwaszenie dwunastnicy,
- wyzwalanie acetylocholiny poprzez receptory cholinergiczne,
- wydzielanie norepinefryny i dopaminy poprzez receptory adrenergiczne,
- insulina,
- histamina.
Somatostatyna silnie oddziałuje na funkcjonowanie organizmu, przede wszystkim hamując produkcję innych hormonów, ale też ograniczając absorpcję określonych substancji czy blokując różnego typu aktywności.
Reklama
Działanie somatostatyny
Działanie somatostatyny już kilkadziesiąt lat temu zostało dokładnie zbadane i opisane.
Jedną z jej głównych funkcji jest ograniczanie wydzielania hormonów, takich jak:
- hormon wzrostu (GH), syntezowany przez przysadkę mózgową,
- tyreoliberyna (TRH), wytwarzana przez podwzgórzei uwalniana do przysadki mózgowej, gdzie pobudza wydzielanie tyreotropiny,
- hormon folikulotropowy (FSH), produkowany przez przysadkę, regulujący kobiecą płodność,
- insulina, wytwarzana przez komórki beta trzustki, zmniejszająca stężenie cukru we krwi,
- glukagon, produkowany przez komórki alfa trzustki, zwiększający poziom cukru,
- gastryna - syntezowana przez komórki G żołądka,
- sekretyna - hormon żołądkowo-jelitowy, wpływający na trawienie,
- wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP), produkowany w jelitach, trzustce i mózgu,
- prolaktyna - hormon mający znaczenie m.in. dla procesu dojrzewania płciowego kobiet oraz laktacji.
Hamuje wydzielanie następujących związków:
- enzymy trzustkowe,
- dwuwęglany trzustki,
- kwas solny,
- pepsynę,
- amylazę ślinianki,
- czynnik Castle’a.
Blokuje aktywność motoryczną, w tym:
- opróżnianie żołądka,
- skurcze pęcherzyka żółciowego,
- odpływ żółci,
- przepływ krwi w organach znajdujących się w jamie brzusznej,
- skurcze zwieracza Oddiego.
Ogranicza przyswajanie i transport takich związków, jak:
- glukoza,
- trójglicerydy,
- jony wapniowe,
- aminokwasy.
Oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy, w tym:
- hamuje aktywność neuronów w mózgu,
- działa agonistycznie na receptory opioidowe,
- hamuje wydzielanie acetylocholiny,
- wpływa na zachowanie człowieka.
Dodatkowo działanie somatostatyny polega na obniżaniu agregacji płytek krwi.
Reklama
Kiedy przyjmuje się lek z somatostatyną?
Z uwagi na swoje działanie, somatostatyna w postaci syntetycznej wykorzystywana jest w leczeniu wielu schorzeń.
Lek z somatostatyną może być stosowany w przypadku takich problemów zdrowotnych, jak:
- ostre zapalenie trzustki,
- krwawiące wrzody żołądka i dwunastnicy,
- krwotoczne zapalenie błony śluzowej żołądka, przetoki żołądka, trzustki i jelit,
- nadmierne wydzielanie hormonów przez różnego typu guzy przewodu pokarmowego,
- cukrzyca- zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę oraz inne leki,
- operacje trzustki - profilaktycznie, w celu zapobiegania powikłaniom,
- nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu, którego efektem jest choroba zwana akromegalią (u dzieci powoduje nadmierny rozwój fizyczny, u dorosłych deformuje ciało, zwłaszcza twarz, a także przyczynia się do zaburzeń wewnątrz organizmu).
Lek z somatostatyną podaje się dożylnie w warunkach szpitalnych, najczęściej za pomocą pompy infuzyjnej lub w tak zwanym wlewie kroplowym.
Analogi somatostatyny są stosowane w leczeniu nowotworów neuroendokrynnych (NET) , zwłaszcza gdy nie można poddać ich zabiegom chirurgicznym.
Dlatego analogi (zamienniki) somatostatyny z dobrymi efektami stosowane są w ich terapii, ograniczając nadmierną produkcję i skutki działania hormonów.
Ponadto analogi somatostatyny znalazły zastosowanie w:
- akromegalii,
- chorobie Cushinga,
- chorobach przewodu pokarmowego (żylaki przełyku, krwawienia, przewlekła biegunka),
- orbitopatii Gravesa-Basedova,
- raku piersi,
- jelita grubego,
- prostaty,
- raku drobnokomórkowym płuca
- raku trzustki.
Od 1 maja 2022 roku somatostatyna jest refundowana m.in. leczeniu pacjentów z zaawansowanymi guzami hormonalnymi.
Pacjenci zapłacą za 3mg leku kilka do kilkunastu złotych. Pełna cena wynosi natomiast od 400 do nawet 600 złotych.
Podawaną dawką jednorazową jest natomiast 6 mg. Czas leczenia wynosi od 48h do maksymalnie 5 dni.
Reklama
Przeciwwskazania do przyjmowania somatostatyny
Somatostatyna ze względu na swoje działanie może nie nadawać się do stosowania dlakażdego.
Jest ona niewskazana do przyjmowania przez cukrzyków, którzy chorują na typ 1. Somatostatyna może nasilać i wydłużać hipoglikemię. Jeśli diabetycy ją przyjmują, muszą zachować szczególną ostrożność.
Samotatyna może negatywnie wpływać na czynność nerek. Jest ona zatem niewskazana u osób z niewydolnością. Powinna być wtedy przyjmowana jedynie pod stała kontrolą lekarską w mniejszej dawce niż normalnie.
Somatostatyny nie należy stosować dłużej niż przez 5 dni. Dlatego u pacjentów, u których jest konieczne przedłużenie przyjmowania leku, rozpoczyna się żywienie pozajelitowe.
Jest to także maksymalny okres przyjmowania, jaki jest powszechnie stosowany. Wydłuża się go jedynie w skrajnych przypadkach.
Ze względu na brak wystarczających badań odnośnie wpływu somatostatyny na płód, w czasie ciąży zaleca się jej stosowanie wyłącznie w skrajnych przypadkach. Podobne zastrzeżenie dotyczy okresu laktacji.
Nie należy także przyjmować somatostatyny, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu.
Przed scyntografią (SRS) konieczne jest odstawienie leków z grupy analogów somatostatyny. Badanie to polega na ocenie stopnia zaawansowania guzów hormonalnych. Jest także w stanie wykryć przerzuty.
Reklama
Skutki uboczne somatostatyny
Jak każdy lek, także i ta substancja podana dożylnie może mieć działania niepożądane. Typowe skutki uboczne somatostatyny mają związek przede wszystkim z gospodarką węglowodanową.
Bezpośrednio po wstrzyknięciu leku, wystąpić może hipoglikemia, czyli stan niedocukrzenia, która po około 3 godzinach może przeistoczyć się w hiperglikemię (przecukrzenie).
Ze względu na to, iż lek wpływa na syntezę insuliny oraz glukagonu, a więc hormonów regulujących poziom cukru, co 4-6 godzin należy badać stężenie glukozy w krwi.
Realnym problemem są zaburzenia pracy układu sercowo-naczyniowego, w tym:blok przedsionkowo-komorowy, bradykardia, arytmia, dodatkowe skurcze komorowe, nadciśnienie lub niedociśnienie
Dodatkowo pacjenci stosunkowo często uskarżają się też na dolegliwości takie, jak bóle brzucha, biegunka, nudności, uderzenia gorąca. Objawy te występują zwłaszcza w przypadku szybkiego podania leku.
Należy pamiętać, że osoby cierpiące na ostrą niewydolność nerek mogą przyjmować jedynie połowę normalnej dawki dla osób dorosłych.
Nadmierne ilości somatostatyny mogą prowadzić do powstania guza somatostatynowy (somatostatinomy).
Reklama
Leki i preparaty zawierające somatostatynę
