Somnambulizm (lunatykowanie)
Somnambulizm określany także jako lunatykowanie oraz sennowłóctwo jest nieorganicznym zaburzeniem snu na tle jakościowym, tzn. jego występowanie nie jest podyktowane i nie wiąże się z problemami natury neurologicznej, centralny układ nerwowy nie jest uszkodzony; somnambulik śpi odpowiednią ilość snu, jednak w samym przebiegu faz snu dochodzi do pewnych nieprawidłowości.
Lunatycy to osoby, u których dochodzi do niepełnego wybudzenia podczas jednej z pierwszych faz snu (konkretnie fazy NREM, czyli głębokiego snu, w jaki zapada się niedługo po zaśnięciu; faza NREM dzieli się na kilka etapów; łącznie trwa około godziny, po czym osoba śpiąca wchodzi w fazę REM. Faza NREM oraz REM przeplatają się ze sobą w ciągu całej nocy).
W trakcie wspomnianego wybudzenia, które jest niepełne i nieświadome, osoba śpiąca wykonuje złożone czynności ruchowe. Epizody te często są poprzedzone siadaniem na łóżku i rozglądaniem się dookoła. Lunatykowanie występuje przede wszystkim u dzieci w okresie dojrzewania, między 10 a 13 rokiem życia, częściej u chłopców niż dziewczynek.
Dorośli niezwykle rzadko miewają epizody somnambuliczne; część źródeł podaje, że osoby pełnoletnie z tym rodzajem zaburzenia snu stanowią 3% populacji, inne, że zaledwie 1%.
Somnambulik (lunatyk) w trakcie lunatykowania:
- zazwyczaj ma otwarte oczy; wyraz jego twarzy przypomina “maskę”, na której nie rysują się żadne emocje,
- może wykonywać różne czynności, w większości przypadków są to proste, powolne ruchy (zwłaszcza u dzieci), u dorosłych może dochodzić do złożonych czynności, takich jak przygotowywanie posiłków, pisanie wiadomości czy nawet prowadzenie samochodu,
- jest podatny na sugestie, dlatego najlepiej jest delikatnie odprowadzić go do łóżka i poprosić, żeby się położył,
- kolejnego dnia nie pamięta tego, że wstawał w nocy,
- wybudzony w trakcie lunatykowania czuje się zdezorientowany i zmieszany; może wykazywać agresywną reakcję.
Reklama
Lunatykowanie u dzieci
Szacuje się, że około 15% dzieci w okresie dojrzewania miewa epizody somnambuliczne. Część specjalistów wiąże to z niedojrzałością układu nerwowego oraz zmianami, jakie zachodzą w młodym organizmie nie tylko na tle fizycznym, ale także psychicznym. Wraz z wiekiem, liczba somnambulików znacząco maleje.
Okazuje się więc, że lunatykowanie to przypadłość, z której się wyrasta. Jeśli jednak epizody somnambuliczne występują często i powodują u młodej osoby silny stres, warto udać się do specjalisty. Psychiatra prawdopodobnie zleci badanie EEG w celu wykluczenia padaczki i zaproponuje leczenie farmakologiczne.
Reklama
Dziecko lunatykuje - środki ostrożności
Lunatykowanie dzieci wzbudza w rodzicach niepokój przed tym, że somnambulik zrobi sobie nieświadomie krzywdę. Co można zrobić, aby zabezpieczyć dziecko?
- Należy wynieść z pokoju dziecka ostre przedmioty i dopilnować, aby przed snem na podłodze nie zostały rzeczy, które mogłyby zranić dziecko podczas epizodu somnambulicznego.
- Warto zabezpieczyć okna tak, żeby dziecko ich nie otworzyło w trakcie lunatykowania.
- W miarę możliwości dobrze jest monitorować (zapisywać) godziny występowania epizodów lunatykowania i starać się reagować, prowadząc lunatykujące dziecko z powrotem do łóżka.
- Bardzo ważna jest delikatność - należy pamiętać, że lunatyk śpi i nie wie, co robi; dziecko, które lunatykuje zazwyczaj łatwo jest skłonić do ponownego położenia się.
Reklama
Lunatykowanie - przyczyny
Przyczyny lunatykowania mogą być różne. Lunatykowanie u dorosłych może wiązać się z zażywaniem substancji psychoaktywnych, w tym niektórych leków. Najczęstsze przyczyny somnambulizmu:
- Genetyczne uwarunkowania - jeśli somnambulizm występował w rodzinie, istnieje znacznie większe prawdopodobieństwo, że pojawi się w kolejnych pokoleniach.
- Zażywanie substancji psychoaktywnych - alkohol (lunatykowanie po alkoholu), duża ilość kofeiny i używki, które działają pobudzająco mogą wywoływać pojedyncze epizody lunatykowania lub wydłużać je u somnambulików.
- Zbyt mała ilość snu poprzednich nocy.
- Problemy z oddychaniem np. w wyniku skrzywienia przegrody nosowej lub zapalenia górnych dróg oddechowych. Somnambulizm występuje też u osób, które cierpią na obturacyjny bezdech senny.
- Czynniki zaburzające prawidłowy sen - ostre światło, hałas.
- Złe samopoczucie wynikające z sytuacji stresogennych lub osłabienia organizmu - gorączka, uczucie przemęczenia, stres emocjonalny.
- Zaburzenia hormonalne np. związane z napięciem przedmiesiączkowym lub chorobami tarczycy.
- Urazy głowy.
- Udar mózgu.
- Zapalenie mózgu.
Reklama
Dlaczego nie wolno budzić lunatyka?
Tak, jak wspominaliśmy wcześniej, somnambulik w trakcie trwania epizodu lunatykowania jest nieświadomy tego, co robi. Lunatykujące dziecko jest zazwyczaj powolne i łatwo jest odprowadzić je z powrotem do łóżka. Wybudzenie wiąże się z poczuciem dezorientacji, może też wywołać strach i znacznie utrudnić ponownie zaśnięcie. Lunatyk powinien być traktowany z wielką łagodnością i spokojem. Odradza się szarpanie, podnoszenie głosu czy inne gwałtowne metody przerywania snu. Zalecana jest natomiast delikatność.
Lunatykowanie u dorosłych różni się tym, że somnambulik wykonuje dużo bardziej złożone czynności, porusza się nieraz dość szybko, jego ruchy są bardziej zdecydowane, a drugiej osobie znacznie trudniej jest nad tym zapanować. Wybudzenie lunatyka (dorosłego) może wywołać agresywną odpowiedź lub skłonić go do ucieczki. Wiąże się to z poczuciem zagrożenia i czasami może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji. Lunatyzm u osób dorosłych zazwyczaj jest leczony farmakologicznie.
Reklama
Somnambulizm - leczenie
Leczenie w przypadku lunatykowania to kwestia indywidualna, zależna od konkretnego przypadku. Lekarz w pierwszej kolejności wyklucza występowanie chorób, które mogą wiązać się z somnambulizmem; mogą być to:
- migreny,
- bezdech senny,
- zespół Tourette’a,
- padaczka,
- zaburzenia na tle emocjonalnym np. moczenie nocne, mówienie przez sen, lęki nocne,
- inne zaburzenia snu.
Konieczne jest zatem wykonanie wywiadu z pacjentem oraz jego rodziną; lekarz często prosi o sporządzanie notatek lub nagranie epizodu lunatykowania w celu lepszego zapoznania się z danym przypadkiem. Sennowłóctwo może być oznaką lub dolegliwością towarzyszącą innych chorób, dlatego lekarz może zlecić np. udanie się do laryngologa lub neurologa.
Standardowym badaniem związanym z diagnostyką lunatykowania jest polisomnografia, czyli badanie snu w trakcie którego monitorowana jest czynność mózgu, serca, ruchy gałek ocznych, a także funkcje mięśni oraz nerwów.
Lunatykowanie dzieci, zwłaszcza w okresie dojrzewania, zazwyczaj nie wymaga leczenia. Czasami lekarz decyduje się na leczenie farmakologiczne, ale tylko wtedy, gdy napady są wyjątkowo częste i niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie psychospołeczne dziecka.
