Od ilu jest stan podgorączkowy?
Stan podgorączkowy to nieznaczne podwyższenie temperatury ciała ponad normę. Nie jest to choroba, lecz objaw towarzyszący wielu schorzeniom, zaburzeniom, urazom, zazwyczaj będący świadectwem tego, że system odpornościowy podjął walkę z czynnikiem zidentyfikowanym w kategoriach zagrożenia (różnego typu patogeny, obecność ciała obcego w organizmie, uraz etc.).
Kiedy jest stan podgorączkowy, ile stopni wskazuje wówczas termometr? Jeśli pomiar wykonywany jest standardowo pod pachą, przyjmuje się, że:
- 36,6 stopnia Celsjusza to temperatura prawidłowa;
- 36,7-36,9 są wartościami mieszczącymi się w granicach szeroko rozumianej normy, będącymi lekkim tylko podwyższeniem ciepłoty ciała;
- 37-37,9 to właśnie stan podgorączkowy;
- 38 i więcej – w takiej sytuacji mowa jest o gorączce, która w skrajnych przypadkach może dochodzić nawet do 42 stopni Celsjusza, stając się wówczas śmiertelnie niebezpieczną.
Pamiętaj, że temperaturę można mierzyć także w innych miejscach, w tym m.in. w ustach. W tym przypadku dolna granica stanu podgorączkowego przesunięta jest o 0,5-1 stopień Celsjusza wzwyż.
Reklama
Przyczyny stanu podgorączkowego
W bezpośrednim mechanizmie powstawania stanu podgorączkowego i gorączki kluczowe jest podrażnienie ośrodka termoregulacji w mózgu, do czego dochodzi pod wpływem różnych czynników, zwanych zbiorczo patogenami, takich jak np. białka bakterii i wirusów.
Zmienia się wówczas tzw. punkt nastawczy (ang.: therm set point), co prowadzi do zwiększonej produkcji ciepła w organizmie oraz zapobiega jego utracie.
Jeśli natomiast chodzi o etiologię, najczęstsze przyczyny stanu podgorączkowego to:
- infekcje bakteryjne i wirusowe (grypa, przeziębienie, nieżyt nosa, zapalenie zatok, oskrzeli, płuc, układu moczowego, borelioza, chlamydia, rzeżączka i inne, przy czym w wielu w wielu z wymienionych przypadków ciepłota w granicach 37-38 występuje jedynie krótkotrwale przez nadejściem gorączki, bądź też utrzymuje się po ustąpieniu wyższych temperatur, w dalszej fazie choroby;
- zaburzenia hormonalne w tym między innymi niedoczynność i nadczynność tarczycy;
- choroby reumatologiczne, w tym reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);
- schorzenia układu pokarmowego, jak między innymi wrzody żołądka, zapalenie jelit i wiele innych);
- choroby nowotworowe – stan podgorączkowy i gorączka mogą występować na każdym z etapów, stanowiąc jeden z pierwszych objawów, ale też świadectwo przerzutów;
- długotrwała ekspozycja na czynniki stresogenne, zaburzenia nerwicowo-lękowe;
- intensywny, długotrwały wysiłek fizyczny;
- naturalne zmiany hormonalne w czasie owulacji (jajeczkowania), czyli jednej z faz cyklu miesięcznego, a także w pierwszych tygodniach ciąży – ciepłota ciała może wówczas wzrosnąć nawet o 0,5 stopnia, osiągając lekki stan podgorączkowy;
- obecność ciał obcych w organizmie, takich jak implant czy cewnik;
- zażywanie niektórych leków, w tym między innymi antybiotyków, środków immunomodulujących (wpływających na aktywność układu odpornościowego) czy preparatów antyhistaminowych.
Reklama
Przewlekły stan podgorączkowy i zmęczenie
W przypadku większości chorób infekcyjnych, podwyższona temperatura utrzymuje się kilka, maksymalnie kilkanaście dni. Są jednak przypadki, gdy stan ten staje się permanentny i jeśli przyczyną tego nie jest błąd pomiaru (np. zepsuty termometr), zawsze stanowi to wskazanie do konsultacji lekarskiej.
Zwłaszcza w sytuacji, gdy towarzyszą temu inne niepokojące sygnały, takie jak chroniczne uczucie zmęczenia, potliwość, wahania masy ciała. Przewlekły stan podgorączkowy i zmęczenie występują między innymi w chorobach nowotworowych, zwłaszcza dotykających układ chłonny oraz krwiotwórczy.
Podwyższenie ciepłoty ciała może być objawem samej choroby (komórki nowotworowe produkują substancje o działaniu pirogennym), jak też konsekwencją występujących w jej przebiegu zakażeń, a także różnego typu procedur medycznych (leczenie farmakologiczne, chemioterapia, zabiegi operacyjne etc.).
Inne typowe przyczyny utrzymującego się stanu podgorączkowego, to m.in. nadczynność tarczycy oraz borelioza, czyli bakteryjna choroba zakaźna będąca konsekwencją ukąszenia przez kleszcza. Możliwy jest też chroniczny stan podgorączkowy ze zmęczenia psychofizycznego, spowodowany długotrwałym napięciem emocjonalnym.
Reklama
Stan podgorączkowy a stres
Związek przyczynowo-skutkowy między występowaniem stanu podgorączkowego a stresem nie jest dobrze zbadany na gruncie naukowym, nie mniej w ostatnich latach coraz więcej mówi się o zjawisku gorączki psychogennej.
Pod pojęciem tym rozumie się zaburzenie nerwicowo-lękowe, które istotą jest wzrost ciepłoty ciała z powodów wyłącznie emocjonalnych. Jest to więc objaw psychosomatyczny, taki jak ból brzucha, przyspieszona akcja serca czy uczucie duszności w innych nerwicach wegetatywnych (np. serca, żołądka itd).
Patomechanizm tego zjawiska nie został jak dotąd dokładnie określony, wiadomo jednak, że temperatury nie obniżają w takiej sytuacji leki przeciwgorączkowe, objaw ten może natomiast ustąpić po zastosowaniu środków psychotropowych, używanych na co dzień w leczeniu depresji czy zaburzeń lękowych.
Mimo iż problem ten jest stosunkowo mało znany, naukowcy podejrzewają że gorączka lub stan podgorączkowy ze stresu występuje u znacznego odsetka populacji.
Reklama
Stan podgorączkowy przed okresem
Mimo iż organizm człowieka ma precyzyjny mechanizm termoregulacji, którego celem jest utrzymanie stałej temperatury, ciepłota ciała może się różnić w zależności od pory dnia (zazwyczaj jest wyższa w drugiej jego połowie), a u kobiet – także fazy cyklu miesięcznego.
Zjawiskiem normalnym, fizjologicznym i często spotykanym jest stan podgorączkowy przed okresem. Ma to związek przede wszystkim ze stężeniem jednego z najważniejszych hormonów płciowych, jakim jest progesteron.
Rośnie ono w fazie owulacji, a więc w momencie, gdy komórka jajowa jest uwalniana z pęcherzyka Graafa w jajnikach, stając się gotową do zapłodnienia. Powoduje to wzrost temperatury ciała. Nie jest on znaczny, ale wskazanie termometru może wówczas przekraczać 37 stopni. Stan taki utrzymuje się przez kolejnych kilkanaście dni, aż do wystąpienia miesiączki.
Reklama
Stan podgorączkowy w ciąży
Zjawiskiem również typowym jest stan podgorączkowy na początku ciąży. Także ma to związek ze stężeniem progesteronu. Jeśli w fazie owulacji dojdzie do zapłodnienia, kolejna miesiączka nie występuje, a poziom wspomnianego hormonu nie spada, lecz utrzymuje się na wysokim poziomie.
Podwyższona temperatura jest jednym pierwszych objawów ciąży, aczkolwiek nieswoistym, niecharakterystycznym, niewystarczającym do postawienia diagnozy. Stan podgorączkowy może występować przez kilka tygodni.
Jeśli utrzymuje się dłużej, należy się skonsultować z lekarzem, może to być bowiem objaw poważnej, przewlekłej infekcji, zaburzeń hormonalnych, a nawet choroby nowotworowej.
Reklama
Stan podgorączkowy po Covidzie
Przetaczająca się przez świat pandemia koronawirusa przynosi szereg całkowicie nowych doświadczeń, z którymi medycyna spotyka się po raz pierwszy na tak dużą skalę.
Wyzwaniem dla służby zdrowia jest nie tylko sama choroba, ale też liczne powikłania po niej, niekiedy wydatnie obniżając jakość życia, w tym między innymi:
- zaburzenia neurologiczne (m.in. czucia ruchu);
- spłycenie oddechu, trudności z oddychaniem;
- permanentne uczucie zmęczenia;
- ból głowy, mięśni;
- podwyższona ciepłota ciała.
Stan podgorączkowy po Covidzie może się utrzymywać przez wiele miesięcy, w sposób ciągły, bądź nawracający. Problem ten, podobnie jak inne powikłania o charakterze chronicznym, zwykło się określać mianem „long covid”.
Stan podgorączkowy u dzieci
Osobnym zagadnieniem jest stan podgorączkowy u niemowląt i nieco starszych dzieci. Ze względu na niedojrzałość układu immunologicznego, maluchy są wyjątkowo podatne na wszelkiego rodzaju infekcje.
W przypadku tak małych dzieci co i rusz dochodzi do kontaktu z nowym patogenem, przeciw któremu odporność dopiero zostanie wytworzona, najczęściej po przechorowaniu infekcji.
Zwłaszcza w sytuacji, gdy maluch ma styczność z rówieśnikami na placu zabaw, w żłobku czy przedszkolu, ból gardła, kaszel, katar i stan podgorączkowy mogą się pojawiać nawet kilka razy w roku.
Zawsze należy wtedy zachować czujność i reagować na zmiany temperatury, które u dzieci mogą być gwałtowne i niebezpieczne. Stan podgorączkowy szybko może przeistoczyć się w wysoką gorączkę, co wymagać będzie od rodziców natychmiastowej interwencji.
Jak zbić stan podgorączkowy?
Często stawiane pytanie brzmi: czy zbijać stan podgorączkowy, a jeśli tak – w jaki sposób. Odpowiedź: nie powinno się tego robić. Stan podgorączkowy, jak zostało powiedziane na wstępie, to objaw świadczący o mobilizacji systemu odpornościowego do walki z zagrożeniem – bakterią, wirusem, grzybem itd.
Wzrost temperatury oznacza, że organizm zwalcza zakażenie własnymi siłami, co często jest najefektywniejsze i co może skrócić czas trwania infekcji. Podejmowanie interwencji farmakologicznej w celu obniżenia temperatury zaleca się dopiero po przekroczeniu pułapu 38,5 stopnia Celsjusza. Dotyczy to także dzieci.
Tak wysoka temperatura może być już bardzo uciążliwa, a jeśli będzie rosnąć dalej, stanie się wręcz niebezpieczna dla życia. Należy wówczas sięgnąć po leki przeciwgorączkowe. Dzieci mogą otrzymywać paracetamol bądź ibuprofen, dorośli korzystają ze znacznie szerszej palety preparatów dostępnych bez recepty.
Stan podgorączkowy a gorączka
Różnica między gorączką a stanem podgorączkowym w dużej mierze sprowadza się do wysokości temperatury oraz wszelkich tego następstw, identyczny natomiast jest w obu przypadkach patomechanizm. Gorączkę rozpoznaje się wtedy, gdy ciepłota ciała przekracza 38 stopni, a kiedy jest o pół stopnia wyższa, mówi się o gorączce wysokiej i zaleca skorzystanie z dobrodziejstw farmakologii.
Pacjent z reguły zmaga się wówczas z przejmującym uczuciem zimna (gdy temperatura wciąż rośnie), występują dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, ogólne rozbicie. Może to być bardzo męczące.
Dodatkowo istnieje ryzyko, że bez interwencji gorączka urośnie do poziomu 40 i więcej stopni. Wówczas z wolna zaczyna się niebezpieczny proces ścinania białek w organizmie ludzkim.
W przypadku osiągnięcia 42 stopni, stan gorączki zaczyna stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia.
