Stan przedcukrzycowy - objawy, dieta i leczenie. Czy może się cofnąć?

Reklama

Co to jest stan przedcukrzycowy i co oznacza?

Stan przedcukrzycowy (ang. prediabetes) poprzedza wystąpienie cukrzycy typu 2, groźnej i przewlekłej choroby metabolicznej, związanej z niedostateczną wrażliwością organizmu na działanie insuliny, czego następstwem są zaburzenia transportu glukozy do komórek i nadmierne stężenie tego cukru we krwi.

Definicja stanu przedcukrzycowego i dokładne kryteria diagnostyczne jego rozpoznania nie zostały jednoznacznie ustalone przez towarzystwa naukowe z całego świata. Niemniej przyjmuje się, że głównymi jego wskaźnikami są dwa parametry:

• nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance), oznaczająca obniżoną zdolność ustroju do metabolizowania tego cukru;
• nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose) – stężenie glukozy podwyższone ponad normę, jednak nie tak wysokie, by mogło stanowić podstawę zdiagnozowania cukrzycy.

W stosowanej od lat międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-10, stan przedcukrzycowy oznaczany jest kodem R.73.0. Z kolei w najnowszym, wciąż nieprzetłumaczonym na język polski zestawieniu ICD-11, występują następujące oznaczenia:

• 5A40 Intermediate hyperglycaemia (pośrednia hiperglikemia),
• 5A40.0 Impaired fasting glucose (IFG) ,
• 5A40.1 Impaired glucose tolerance (IGT).

Co oznacza stan przedcukrzycowy w praktyce? Czy jest niebezpieczny? Tak. Specjaliści zwracają uwagę, że w ujęciu rocznym ryzyko rozwinięcia pełnoprawnej cukrzycy u pacjentów z IFG jest pięciokrotnie wyższe, niż w przypadku osób z prawidłową glikemią. Z kolei IGT zwiększa owo zagrożenie nawet 6-krotnie (dane: L. Czupryniak, Stan przedcukrzycowy - czas na niefarmakologiczną i farmakologiczną prewencję cukrzycy).

Jest to również znaczący czynnik ryzyka wystąpienia późniejszych powikłań cukrzycy, dotyczących głównie układu sercowo-naczyniowego.

Co więcej, podkreśla się, że uszkodzenia naczyń krwionośnych, charakterystyczne dla długotrwałej hiperglikemii występującej w cukrzycy, mogą się pojawić już na etapie stanu przedcukrzycowego.

Dane epidemiologiczne dotyczące częstotliwości występowania stanu przedcukrzycowego są jedynie szacunkowe z uwagi na fakt, iż kwestia ta w dużej mierze pozostaje nierozpoznana. Wielu pacjentów nie ma świadomości choroby, nie diagnozuje się i nie leczy.

Ewa Otto-Buczkowska i Artur Chwalba (Stan przedcukrzycowy — to bardzo ważny i ciągle nierozwiązany problem!) podają, iż w krajach rozwiniętych prediabetes można rozpoznać nawet u jednej trzeciej dorosłych mieszkańców.

Z kolei L. Czupryniak stwierdza, że w Polsce liczba osób ze stanem przedcukrzycowym może być zbliżona do liczby pacjentów z cukrzycą, których - wedle jego danych jest około 2,5 mln, a właściwie nie jest, lecz było, gdyż praca ukazała się w 2013 r.

5 lat później resort zdrowia informował już o 2,9 mln cukrzyków, co oznaczało wzrost o kilkanaście procent w ciągu zaledwie pół dekady.

Przyczyny stanu przedcukrzycowego

Przyczyny stanu przedcukrzycowego są dobrze znane i dużej mierze identyczne, jak w przypadku cukrzycy typu 2. Należą do nich przede wszystkim:

• wysoka masa ciała – nadwaga i otyłość;
• nieprawidłowa dieta, bogata w łatwo przyswajalne cukry proste, tłuszcze nasycone, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego oraz produkty wysokoprzetworzone;
• niewielka aktywność fizyczna, siedzący tryb życia;
• stale utrzymujące się nadciśnienie tętnicze;
• predyspozycje genetyczne;
• zespół policystycznych jajników u kobiet;
• palenie papierosów, nadużywanie alkoholu;
• długotrwały stres.

Od lat uważa się, że podstawowym czynnikiem ryzyka jest nadmiar kilogramów, często będący konsekwencją złego odżywania się oraz niedostatku ruchu. Znajduje to odzwierciedlenie w twardych danych.

E Otto-Buczkowska i A. Chwalba podają, że w Anglii w 2011 r. odsetek osób z prediabetes w całej dorosłej populacji wynosił 35,3 proc., co i tak było wartością bardzo wysoką, jednak wśród osób otyłych był on jeszcze większy – aż 50,6 proc.

Ale uwaga - możliwy jest też stan przedcukrzycowy u szczupłej osoby. Na przykład palącej papierosy, albo... często się denerwującej. Istnieje potwierdzony naukowo związek, między cukrzycą i stanem przedcukrzycowym, a stresem.

Dowiodły tego m.in badania niemieckich uczonych. W wyniku 12-letniej obserwacji zespół pod kierownictwem Karl-Heinza Ladwiga orzekł, że ryzyko zapadnięcia na cukrzycę typu 2 wśród osób wykonujących stresującą pracę jest aż o 43 procent wyższe, niż u przedstawicieli mniej obciążających psychicznie profesji.

Powodem tego może być m.in. działanie kortyzolu, czy tzw. hormonu stresu, pod wpływem którego maleje wrażliwość organizmu na działanie insuliny, odpowiedzialnej za obniżanie stężenia glukozy we krwi.

Warto również zaznaczyć, że naturalnym czynnikiem ryzyka jest wiek. Stany przedcukrzycowe, podobnie jak cukrzyca, pojawiają się z reguły w późniejszych dekadach życia. Pierwsze objawy mogą występować po 40-50 urodzinach.

Początek treści sponsorowanej

Z systemem ciągłego monitorowania glikemii możesz śledzić poziom cukru w czasie rzeczywistym, bez uciążliwego nakłuwania palca. To innowacyjne rozwiązanie daje pełną kontrolę i spokój ducha, zwłaszcza w codziennym zarządzaniu cukrzycą. Dowiedz się więcej o tym nowoczesnym rozwiązaniu i sprawdź, jak technologia może ułatwić Twoje życie. Wygoda i precyzja na wyciągnięcie ręki - odkryj system już teraz tutaj.

Reklama

Objawy stanu przedcukrzycowego 

Objawy stanu przedcukrzycowego początkowo są mało charakterystyczne i rzadko identyfikowane. Zrzuca się je na karb zmęczenia, czy innych chorób i zaburzeń.

Wraz z pogarszaniem się parametrów klinicznych wzmagają się one jednak i w coraz większym zakresie łączą w nierozerwalny zestaw.

Najczęściej występujące i najbardziej typowe objawy przedcukrzycowe to:

• wzmożone pragnienie, które przekłada się na przyjmowanie bardzo dużej ilości płynów;
• uczucie suchości w ustach, suchość skóry;
• poliuria, czyli oddawanie moczu często i w znacznej objętości, połączone z uczuciem parcia na pęcherz;
• pogorszenie widzenia, zamglony, rozmazany obraz;
• senność, apatia, chroniczne zmęczenie mimo braku aktywności fizycznej.

Z mniej typowych i mało charakterystycznych objawów stanu przedcukrzycowego można wymienić zawroty głowy. Zdarza się też chudnięcie, choć bardziej typowe jest przybieranie na wadze. 

Reklama

Diagnostyka stanu przedcukrzycowego a normy i badania

Oprócz rozpoznania wyżej wymienionych objawów, diagnoza stanu przedcukrzycowego wymaga twardych dowodów w postaci wyników badań.

Wykonuje się ich kilka, a ich łączny obraz pozwala potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Są to:

• Badanie glikemii na czczo – poziom cukru w krwi pobranej z żyły łokciowej, po 8-12 godzinnym poście; pozwala rozpoznać IFG.
• Test doustnego obciążenia glukozą (OGTT od ang.: Oral Glucose Tolerance Test, inna nazwa: krzywa cukrowa) – dwukrotny pomiar stężenia cukru, na czczo, a także dwie godziny po przyjęciu roztworu 75 g. glukozy; podstawa rozpoznania IGT.
• Hemoglobina glikowana (HbA1c) – badanie pokazujące średni poziom glikemii w ciągu ostatnich 3 miesięcy (glikacja to proces łącznia glukozy z białkami, w tym także białkami czerwonych krwinek – mówiąc w skrócie, im więcej cukru znajduje się we krwi, tym wyższe stężenie HbA1c).

Reklama

Stan przedcukrzycowy a normy i wyniki

Jak należy interpretować wyniki? Kiedy jest stan przedcukrzycowy i jakie wartości powinny stanowić powód do niepokoju?

Istnieją w tej materii powszechnie stosowane normy. I tak:

• Glikemia na czczo:
  • 70-99 mg/dl – wartość prawidłowa;
  • 100-125 mg/dl – nieprawidłowy poziom glukozy na czczo (stan przedcukrzycowy);
  • powyżej 126 mg/dl – wynik nieprawidłowy, z dużą dozą prawdopodobieństwa wskazujący na cukrzycę.
• Test doustnego obciążenia glukozą po 120 minutach:
  • Do 139 mg/dl – wynik prawidłowy;
  • 140-199 mg/dl – nieprawidłowa tolerancja glukozy, typowa dla stanu przedcukrzycowego;
  • powyżej 200 – rozpoznanie cukrzycy.
• Hemoglobina glikowana:
  • 4,0 - 5,7 procent – wynik prawidłowy;
  • 5,7 - 6,4 procent – stan przedcukrzycowy;
  • powyżej 6,4 procent – cukrzyca.

Oczywiście należy pamiętać, że ostateczną diagnozę na podstawie wyników badań i stwierdzonych objawów stawia lekarz, specjalista w zakresie diabetologii.

Czy stan przedcukrzycowy może się cofnąć?

Czy stan przedcukrzycowy może się cofnąć? A jeśli tak to, czy samoistnie, czy też niezbędne jest wdrożenie działań profilaktycznych oraz terapeutycznych? Ile trwa stan przedcukrzycowy, zanim rozwinie się w cukrzycę?

To pytania, które często stawiają pacjenci ze świeżym rozpoznaniem, niewątpliwie targani wątpliwościami i z niepokojem sięgający myślami w przyszłość.

Rokowania są w tej materii niejednoznaczne. L. Czupryniak podaje, że statystycznie rzecz ujmując jedna trzecia pacjentów ze stwierdzonym stanem przedcukrzycowym zachoruje na cukrzycę w ciągu 6-8 lat.

U jednej trzeciej parametry nie ulegną znaczącej poprawie ani pogorszeniu. I także u jednej trzeciej dojdzie do remisji choroby, rzadko jednak dzieje się to całkowicie samoczynnie.

Co zatem należy zrobić? Czy stan przedcukrzycowy można cofnąć wyłącznie za pomocą oddziaływania profilaktycznego? Czy niezbędne jest wdrożenie leków, a jeśli tak, to jakich?

Jak odwrócić stan przedcukrzycowy? Czy można go wyleczyć?

W takim razie, jak odwrócić stan przedcukrzycowy? Istnieją ku temu dwie ścieżki, często wykorzystywane równolegle.

Pierwsza i podstawowa zakłada szereg procedur czysto profilaktycznych, obejmujących zmiany nawyków życiowych w różnych obszarach.

Co robić, by zmniejszyć glikemię na wczesnym etapie i wyhamować stan przedcukrzycowy? Wskazane są:

• Kontrola masy ciała – obniżenie wagi do prawidłowego lub przynajmniej znacząco niższego poziomu, a następnie utrzymywanie jej w ryzach.
• Zmiana diety wedle precyzyjnych zaleceń diabetologa oraz dietetyka (szczegóły dotyczące tego co powinno się jeść, a czego unikać – poniżej).
• Zwiększenie dawki aktywności fizycznej do ogólnie zalecanego przez Światową Organizację Zdrowia pułapu – minimum 150 minut tygodniowo.
• Kontrola ciśnienia tętniczego, w razie konieczności obniżanie jego parametrów za pomocą profilaktyki lub leków.
• Powstrzymanie się od palenia papierosów i spożywania większych dawek alkoholu.
• Unikanie sytuacji stresujących, zwłaszcza mających charakter chroniczny (w praktyce najczęściej dotyczy to aktywności zawodowej).

To w wielu przypadkach powinno wystarczyć, zwłaszcza jeśli choroba jest na wczesnym etapie i nie występują predyspozycje dziedziczne do jej rozwoju.

Jednak nie zawsze się to sprawdza. U niektórych osób może wystąpić konieczność wdrożenia farmakoterapii. Jak obniżyć stan przedcukrzycowy za pomocą leków?

Odpowiedź na to pytanie w dalszej części artykułu. W pierwszej jednak kolejności – szczegóły zaleceń dietetycznych.

Reklama

Stan przedcukrzycowy a dieta. Co jeść a czego unikać?

Dieta w przypadku stanu przedcukrzycowego ma znaczenie kluczowe. Z jednej bowiem strony jakość i charakter przyjmowanych na co dzień produktów w wydatny sposób przyczyniają się do rozwoju choroby, z drugiej zaś, modyfikacja jadłospisu na odpowiednio wczesnym etapie może ją wyhamować.

Dzięki temu możliwe jest przywrócenie prawidłowych parametrów, bądź przynajmniej znaczne przesunięcie w czasie momentu, w którym stan przedcukrzycowy przeistoczy się w cukrzycę.

Czego nie jeść? Jakich składników nie powinna zawierać dieta w stanie przedcukrzycowym?  Są to przede wszystkim produkty zawierające:

• duże ilości cukrów prostych, takich jak glukoza, galaktoza, fruktoza, ryboza, sorboza. Należą do nich czekolady, cukierki, batony, ciastka, dżemy, miody, niektóre owoce, soki owocowe, słodzone jogurty a nawet białe pieczywo;
• tłuszcze nasycone i trans, w tym mięso wieprzowe, wołowe, gęsie, kacze, baranie, ale też różnego rodzaju przekąski, fastfoody, wyroby wysokoprzetworzone.

Po wyeliminowaniu tych artykułów, warto widzieć, co dieta dla stanu przedcukrzycowego powinna uwzględniać w zamian. Szczegóły poniżej.

Jadłospis w stanie przedcukrzycowym

W kwestii tego, jak ma wyglądać dieta i jak ułożyć jadłospis w stanie przedcukrzycowym, należy się skonsultować ze specjalistą. Dlaczego?

Przede wszystkim z uwagi na fakt, iż na ostateczny kształt menu wpływać będzie wiele czynników, takich jak waga, indeks masy ciała, wiek, płeć, czy parametry dotyczące stężenia poszczególnych frakcji cholesterolu.

Należy też podkreślić, że mimo istnienia pewnych ogólnych wytycznych, eksperci nie są jednomyślni w szczegółowych zaleceniach. Wątpliwości dotyczą nie tyle konkretnych produktów, co proporcji w jakich powinny być one spożywane.

Istnieją więc diety na stan przedcukrzycowy wysokobiałkowe (nawet 30 procent białka, a do tego 30 proc. tłuszczu i 40 proc. węglowodanów), jak też wysokowęglowodanowe (proporcje 15/30/55 proc.).

Ewa Otto-Buczkowska, Artur Chwalba przywołują wyniki badania przeprowadzonego przez amerykańskich naukowców, które wykazało, iż stan przedcukrzycowy zniknął u 100 procent pacjentów jedzących większe ilości białka i tylko 33 proc. spożywających duże ilości węglowodanów. Warto jednak wskazać, że próba badawcza liczyła zaledwie 24 osoby.

Co jeść w stanie przedcukrzycowym? Niezależnie od proporcji, generalnie można przyjąć, iż wskazane są:

• Produkty zwierzęce i roślinne zawierające wartościowe białka: chude mięso, ryby, chude mleko i jego przetwory, niewielkie ilości jaj, rośliny strączkowe.
• Oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej słonecznikowy), orzechy włoskie, nasiona słonecznika i lnu oraz ryby (m.in. łosoś, tuńczyk), stanowiące źródło zdrowych jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
• Wyroby bogate w węglowodany złożone, w tym pieczywo wieloziarniste i razowe, brązowy ryż, grube kasze, płatki owsiane, soja, groch, fasola. Tak jak zostało podane wyżej, należy się wystrzegać cukrów prostych, w przypadku więc płatków czy pieczywa, ważne jest by nie zawierały one dodatków w postaci miodu, czy owoców.

Stan przedcukrzycowy a alkohol

Kwestią, która budzi wiele emocji i zapytań, jest związek między stanem przedcukrzycowym, a alkoholem.

Wskazania ekspertów są w tym względzie niejednoznaczne, a ogromnego znaczenia nabierają szczegóły. Co do zasady, osoba z cukrzycą oraz stanem przedcukrzycowym powinna ograniczać picie napojów wysokoprocentowych.

Alkohol może uszkadzać wątrobę i trzustkę, zwiększać otyłość, zaburzać proporcje złego i dobrego cholesterolu, nie mówiąc o rozwoju uzależnienia, które w pośredni sposób wpływa na obniżenie dbałości o stan zdrowia i kontrolę glikemii.

Pojawiły się wprawdzie wyniki badań duńskich naukowców, z których wynika, iż stosunkowo regularne picie niektórych trunków (zwłaszcza wina) może minimalizować ryzyko cukrzycy, nie spotkały się one jednak z powszechnym uznaniem środowisk naukowych.

Faktem jest, że duże znaczenie ma to, jaki alkohol jest spożywany. Większe zagrożenie stanowią te, które zawierają duże ilości węglowodanów. Szczególnie niewskazane są w stanie przedcukrzycowym piwo, cydr, nalewki, likiery, czy słodkie wino.

Reklama

Leczenie stanu przedcukrzycowego

Leczenie stanu cukrzycowego, oprócz wspomnianych wyżej działań profilaktycznych, może być prowadzone także metodami farmakologicznymi.

W teorii leki nigdy nie powinny stanowić podstawy terapii, a jedynie jej uzupełnienie. W praktyce pacjenci często podchodzą do rekomendacji odnośnie diety, czy aktywności fizycznej z dużą dozą lekceważenia, poprzestając na łykaniu tabletek.

Zalecenia dotyczące tego, jak leczyć stan przedcukrzycowy, pozwalają wdrożyć leki u osób, u których:

• brak jest wystarczających rezultatów profilaktyki;
• istnieje duże ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, zwłaszcza przy współwystępowaniu nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) i nieprawidłowej glikemii na czczo (IFG).

Farmakologiczne postępowanie w stanie cukrzycowym przewiduje podawanie jednego konkretnego leku. Jakiego?

Leki na stan przedcukrzycowy

Leki na stan przedcukrzycowy zawierają substancję czynną o nazwie metformina. Jest to związek chemiczny, który oddziałuje na wątrobę, ograniczając ilość produkowanej endogennie glukozy.

Zwiększa też siłę działania insuliny w mięśniach i tkance tłuszczowej. Dodatkowo obniża parametry cholesterolu, w tym całkowitego, złej frakcji LDL oraz trójglicerydów, co ułatwia kontrolę masy ciała, a także zapobiega niekorzystnym zmianom naczyniowym.

Jednocześnie u pacjentów z cukrzycą i stanem przedcukrzycowym, metformina nie wpływa na pracę trzustki, nie pobudza jej do wytwarzania większych ilości insuliny, co minimalizuje ryzyko wystąpienia epizodów hipoglikemii (niedocukrzenia).

Zawierające metforminę tabletki na stan przedcukrzycowy i cukrzycę ma obecnie w swojej ofercie wielu producentów, dlatego w aptekach jest ona dostępna pod wieloma różnymi nazwami handlowymi.

Jeśli chodzi o dawkowanie, nie jest ono odgórnie ustalone, jednak standardowo zakłada się wartość 2x850 mg na dobę.

Zioła na stan przedcukrzycowy

Wspomagająco stosuje się też na stan przedcukrzycowy zioła różnego typu. Rośliną leczniczą, która jest w tym kontekście wymieniana w pierwszej kolejności, jest morwa.

Posiada ona liczne właściwości prozdrowotne, znane w tradycyjnej medycynie chińskiej już przed wiekami, a obecnie wykorzystywane także w ziołolecznictwie. 

Morwa biała na stan przedcukrzycowy działa obniżając poziom cukru we krwi, hamując skoki glikemii poposiłkowej, poprawiając parametry cholesterolu oraz korzystnie wpływając na wysokość ciśnienia tętniczego.

Inne zioła na stan przedcukrzycowy, to między innymi kozieradka pospolita, mniszek lekarski, szałwia, rutwica, żeń-szeń, cynamon, pokrzywa, czy jałowiec.

Ćwiczenia a stan przedcukrzycowy

Wśród domowych sposób na stan przedcukrzycowy zalecić warto także wysiłek fizyczny. W tym przypadku jest to jedna z podstawowych rekomendacji formułowanych przez autorytety medyczne i stanowiących jeden z fundamentów profilaktyki.

Pacjenci z rozpoznanym stanem przedcukrzycowym powinni wykonywać ćwiczenia w wymiarze 150 minut tygodniowo. Najlepiej jest czynić to w miarę systematycznie, np. 5 razy po 30 minut.

Ważne jest, by wysiłek był umiarkowany, dostosowany do możliwości organizmu, kondycji, wytrzymałości i stanu zdrowia. Zalecane są między innymi:

• pływanie;
• bieganie, trucht, marszobieg;
• jazda na rowerze;
• ćwiczenia aerobowe;
• pilates;
• joga.

Wysiłek fizyczny powoduje spalanie kalorii i redukcję tkanki tłuszczowej. Pomaga utrzymać prawidłową wagę, przyspiesza wchłanianie glukozy do komórek, zmniejszając jej stężenie we krwi.

Jednak w sytuacji gdy jest zbyt intensywny, może prowadzić do niekontrolowanych wahnięć glikemii, w tym niedocukrzenia. Ma to związek ze wzmożoną produkcją insuliny w trzustce. Zatem w ćwiczeniach zalecany jest umiar.

Stan przedcukrzycowy w ciąży

Szczególnym przypadkiem jest stan przedcukrzycowy w ciąży. Jest to często występujące zaburzenie metaboliczne u kobiet spodziewających się dziecka, związane z nadmierną produkcją glukozy w wątrobie, zmniejszonym wydzielaniem insuliny w trzustce, a także obniżoną wrażliwością organizmu na jej działanie.

Zazwyczaj jest to powodowane wyrzutem większych ilości hormonów, takich jak progesteron, czy estrogeny. Stan przedcukrzycowy u ciężarnych rzadko zwiastuje rozwój cukrzycy typu 2.

Zazwyczaj stanowi wczesne stadium tak zwanej cukrzycy ciążowej, której objawy są podobne, jednak charakter jest przemijający.

Stan przedcukrzycowy po porodzie powinien ustąpić samoistnie, nie należy go jednak bagatelizować, a tym bardziej rezygnować z terapii.

Ponieważ zaburzenia gospodarki węglowodanowej mogą być niebezpieczne dla matki i dziecka (m.in. wzrasta ryzyko bardzo dużej masy urodzeniowej malucha, urazów w czasie porodu oraz późniejszej cukrzycy typu 2), stan przedcukrzycowy w ciąży wymaga leczenia.

Zazwyczaj stosuje się działania profilaktyczne. Jeśli jednak choroba rozwinie się do pełnej postaci, a glikemia będzie się utrzymywać na niepokojąco wysokim poziomie, niezbędne może być użycie preparatów zawierających insulinę. Dlatego warto reagować jak najszybciej, na początkowym etapie.

Stan przedcukrzycowy u dzieci

Stan przedcukrzycowy u dzieci występuje bardzo rzadko. Należy pamiętać, iż jest to wstępne stadium cukrzycy typu 2, czyli insulinoniezależnej, rozwijającej się z reguły w późniejszych latach życia.

Najmłodsi pacjenci zapadają natomiast na cukrzycę typu 1, która ma inne podłoże oraz charakter i jest związana z niedostateczną produkcją insuliny w trzustce.

Jeśli stan przedcukrzycowy u dziecka pojawia się, to zazwyczaj w nieco późniejszym okresie (młodzieńczym) i często ma związek z bardzo dużą otyłością.

Reguły postępowania są w takim przypadku takie same, jak u osób dorosłych. Podstawę stanowi  modyfikacja stylu życia i odżywiania.

Stan przedcukrzycowy a cukrzyca i nie tylko

Tak, jak zostało już wielokrotnie zasygnalizowane, relacja między stanem przedcukrzycowym a cukrzycą jest prosta, oczywista i udowodniona ponad wszelką wątpliwość.

Prediabetes jest swego rodzaju preludium. Występować już na tym etapie mogą zbliżone objawy, choć zazwyczaj w mniejszym natężeniu. Niekorzystne, choć jeszcze nie bardzo złe, są wyniki badań laboratoryjnych.

Co jednak ważne, stan cukrzycowy może się cofnąć, cukrzyca jest natomiast chorobą nieuleczalną, aczkolwiek współcześnie poddającą się kontroli. Pacjenci pytają niekiedy o to jaka jest różnica między stanem przedcukrzycowym, a insulinoopornością.

Pod tym drugim pojęciem kryje się nieprawidłowa, niewystarczająca wrażliwość tkanek na działanie insuliny, wskutek czego nie spełnia ona należycie swojej roli transportera dla cząstek glukozy. Powoduje to zwiększone wydzielanie tego hormonu przez trzustkę i jej nadmiar w osoczu krwi.

Insulinooporność najczęściej powodowana jest otyłością i sama w sobie stanowi czynnik ryzyka oraz przyczynę rozwoju najpierw stanu przedcukrzycowego, a późnej cukrzycy. Pierwsze jej oznaki pojawić się mogą nawet ponad 10 lat przed ujawnieniem się choroby.

Stan przedcukrzycowy a inne zaburzenia i zależności

Jeśli chodzi o inne zależności, wygląda to następująco:

• Stan przedcukrzycowy, a trzustka – wzrost glikemii może być powodowany stanem zapalnym, a nawet śmiercionośnym nowotworem tego narządu, których konsekwencją są zaburzenia wydzielania insuliny.

• Stan przedcukrzycowy a Hashimoto – pod tą tajemniczą nazwą kryje się choroba zapalna, w przebiegu której układ odpornościowy atakuje zdrowe komórki tarczycy, doprowadzając do upośledzenia jej czynności, co ma liczne konsekwencje. Wymienić wśród nich można spowolnienie metabolizmu węglowodanów i wzrost insulinooporności. Warto wspomnieć o nakręcaniu się mechanizmu błędnego koła – wraz ze spadkiem skuteczności insuliny, jest ona wytwarzana w coraz większej ilości, nasilając zapalenie tarczycy.
• Stan przedcukrzycowy a impotencja – u mężczyzn z nieprawidłową glikemią częściej występują zaburzenia wzwodu. Na tak wczesnym etapie ma to zazwyczaj związek z problemami w obrębie układu naczyniowego (istotą erekcji jest wypełnienie ciał jamistych prącia krwią). Później, w zaawansowanej cukrzycy, znaczenia nabierają też zaburzenia neurologiczne, związane z uszkodzeniem nerwów i upośledzeniem przewodzenia impulsów.
• Stan przedcukrzycowy a tycie – zależność jest w tym przypadku dwukierunkowa. Po pierwsze, nadmiar kilogramów stanowi czynnik ryzyka choroby. Po drugie, konsekwencją nadmiaru insuliny, wytwarzanej przez trzustkę u osób z insulinoopornością, jest odkładanie się tkanki tłuszczowej i wzrost masy ciała.

Na co może wpływać stan przedcukrzycowy?

Stan przedcukrzycowy nie ogranicza możliwości życiowych w takim zakresie, jak cukrzyca. Niemniej warto odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących uregulowań formalnych w ważnych dziedzinach, w których stan zdrowia ma duże znaczenie. I tak:

• Stan przedcukrzycowy a wojsko. Wedle rozporządzenia Ministra Obrony, czynnikiem kwalifikującym do przyznania kategorii D (niezdolny do służby wojskowej w czasie pokoju), jest rozpoznana cukrzyca. Nie ma natomiast w dokumencie mowy o prediabetes. Ale uwaga – kategorię D mogą otrzymać osoby z umiarkowanym nadciśnieniem (II stopnia), jeśli zaś choroba ta ma duże natężenie (stopień III), przyznawana jest kategoria E (niezdolny w czasie pokoju i wojny). To o tyle istotne, że – jak wspomniano wyżej – nadciśnienie często współwystępuje z cukrzycą, ale też stanem przedcukrzycowym.
• Stan przedcukrzycowy a oddawanie krwi. Przeciwskazaniem bezwzględnie uniemożliwiającym zostanie krwiodawcą jest cukrzyca. Obostrzenie to nie odnosi się do stanu przedcukrzycowego, jednak na wszelki wypadek warto się wcześniej skonsultować w tej materii w punkcie krwiodawstwa.
• Stan przedcukrzycowy a prawo jazdy. Prediabetes nie uniemożliwia prowadzenia samochodu oraz uzyskania dokumentów do tego uprawniających. Należy jednak pamiętać, iż problemom diabetologicznym często towarzyszą zaburzenia okulistyczne – pogorszenie widzenia, zamazany widok etc., które mogą stanowić problem w czasie badań lekarskich. Zdecydowanie jednak więcej uwagi w czasie kwalifikacji poświęca się pacjentom z zaawansowaną cukrzycą, gdzie pod uwagę brane są szczegółowe parametry, takie jak zdolność do kontroli glikemii, przestrzeganie zaleceń terapeutycznych itd.
• Stan przedcukrzycowy a praca. Prediabetes nie upośledza zdolności do wykonywania czynności zawodowych, a w każdym razie nie na tyle, by było to podstawą do uznania trwałej albo okresowej niezdolności, czy też wystawienia zwolnienia lekarskiego.

Czy można uniknąć stanu przedcukrzycowego?

Profilaktyka stanu przedcukrzycowego, rozumiana jako zapobieganie jego wystąpieniu, obejmuje szereg zaleceń, w dużej mierze pokrywających się z rekomendacjami dotyczącymi działań wdrażanych już na etapie prediabetes, ale przed rozwinięciem się pełnoprawnej cukrzycy.

Nie zawsze efekt jest satysfakcjonujący (na przykład wtedy, gdy występują silne predyspozycje genetyczne), jednak by zmniejszyć ryzyko należy:

• Regularnie poddawać kontroli glikemię – nawet osoby zdrowe powinny mierzyć poziom cukru, wykonując profesjonalne badanie laboratoryjne raz na 3 lata, a zaliczające się do grup ryzyka (otyłe, z nadciśnieniem, obciążone dziedzicznie, starsze) – raz na rok.
• Nie lekceważyć pierwszych niepokojących sygnałów, takich jak wzmożone pragnienie, uczucie suchości w ustach, częste oddawanie moczu, pogarszanie się wzroku.
• Praktykować zalecenia dotyczące zdrowego żywienia, a w szczególności unikać większych ilości cukrów prostych i tłuszczów nasyconych.
• Utrzymywać aktywność fizyczną na rekomendowanym poziomie, minimum 150 minut tygodniowo.
• Utrzymywać prawidłową masę ciała.
• Kontrolować ciśnienie tętnicze.