Co to jest rozrusznik serca?
Sztuczny rozrusznik serca (stymulator serca) to małe elektroniczne urządzenie, które wszczepione w ciało chorego ma za zadanie pobudzanie rytmu serca, zastępując lub wspomagając aktywność elektryczną naturalnych struktur serca, które nie działają prawidłowo.
Jak działa serce? Dorosłego człowieka pracuje z częstością od 60 do 90 uderzeń na minutę w spoczynku. Przyspiesza w trakcie wysiłku, a zwalnia podczas snu. U dzieci serce pracuje szybciej. W trakcie krzyku noworodka potrafi osiągnąć blisko 200 uderzeń na minutę. Dlatego tak ważne jest regularne badanie serca.
Istotą jego pracy jest skurcz powodujący przepompowanie krwi do naczyń krwionośnych, które zaopatrują organy i komórki ciała. Każdy skurcz mięśnia sercowego zapoczątkowany jest impulsem elektrycznym, powstającym w naturalnym rozruszniku serca w tzn. węźle zatokowo-przedsionkowym, położonym w prawym przedsionku serca.
Stąd impulsy przekazywane są do komórek mięśniowych przedsionków, a następnie komór serca. Prawidłowa, rytmiczna praca serca zapewnia dobre funkcjonowanie organizmu. Jednak serce nie zawsze pracuje prawidłowo.
Stymulatory serca pozwalają pacjentom na normalne aktywne życie. Zapobiegają gwałtownemu pogorszeniu się wydolności organizmu podczas zaburzeń rytmu serca, przeciwdziałają męczliwości, zasłabnięciom, utratom przytomności. Rozrusznik nakłada na pacjenta pewna obowiązki i nakazy.
Ważne są systematyczne kontrole urządzenia, samobadanie tętna. Chorzy powinni unikać kontaktu z polami magnetycznymi, szczególnie radiowymi, nie powinni być poddawani badaniu rezonansem magnetycznym. Należy zawsze poinformować personel na lotnisku o swoim stymulatorze, a także rehabilitanta i dentystę.
Reklama
Jak wygląda zabieg wszczepienia rozrusznika serca?
Stymulator serca jest małym urządzeniem zbudowanym z elektrod w postaci przewodów i małej puszki z baterią. Rozrusznik najczęściej wszczepiany jest poniżej lewego obojczyka. W tej okolicy wytwarza się skórną kieszonkę na puszkę.
Elektrodę stymulatora wprowadza się przez dużą żyłę w okolicach szyi lub obojczyka, pod kontrolą radiologiczną i umiejscawia się ją w jamach serca.
W przypadku stymulatorów tzw. jednojamowych końcówkę elektrody mocuje się w prawej komorze lub prawym przedsionku, a w przypadku stymulatora dwujamowego dodatkowa elektroda umieszczana jest na bocznej ścianie lewej komory przez jedną z żył serca.
Po umiejscowieniu rozrusznika lekarz wykonujący zabieg programuje urządzenie i sprawdza jego działanie, następnie zaszywa skórę. Zabieg trwa od około 30 minut do kilku godzin w zależności od rodzaju stymulatora. Wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, w szczególnych przypadkach w znieczuleniu ogólnym.
Pacjenci po zabiegu wszczepienia rozrusznika spędzają zazwyczaj jeden dzień, maksymalnie dwa dni. W tym czasie pacjent jest pod obserwacją lekarzy.
Jak długo można żyć po zabiegu rozrusznika serca? Bateria rozrusznika działa od 5 do 15 lat, po czym należy ją wymienić. Pacjenci ze wszczepionym stymulatorem serca podlegają raz na rok specjalistycznej kontroli działania urządzenia.
Jaka jest cena rozrusznika serca? W pewnych przypadkach wszczepienie go jest zabiegiem refundowanym, jednak należy się on tylko uznanym za najbardziej potrzebujących. W innym przypadku wszczepienie rozrusznika jednojamowego kosztuje ok. 7 tysięcy złotych, a dwujamowy ok. 9 tysięcy złotych.
Reklama
Jak przygotować się do zabiegu wszczepienia rozrusznika serca?
Przed zabiegiem wszczepienia stymulatora serca należy przeprowadzić pewne badania. Należą do nich:
- EKG - zapis graficzny w postaci krzywych linii z tzw. załamkami, które obrazują czynność elektryczną mięśnia sercowego w danym momencie.
- EKG metodą Holtera - całodobowy zapis elektrycznej czynności serca
- ECHO serca - obrazowanie za pomocą aparatu ultrasonograficznego struktury, mechaniki, wydolności mięśnia sercowego
- Test wysiłkowy - badanie diagnostyczne określające wydolność serca podczas wysiłku o określonej ciężkości – bieg/ chodzenie po bieżni pod pewnym kątem nachylenia
- Stymulacja przezprzełykowa serca za pomocą elektrody umieszczonej w przełyku wysyłamy do mięśnia sercowego impulsy elektryczne o określonej częstości
- Koronarografia – w szczególnych przypadkach obrazowanie naczyń wieńcowych
Jeśli na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzimy, że nie możemy usunąć bezpośredniej przyczyny bradykardii, gdyż jest ona wynikiem zawału, choroby wieńcowej, zapalenia mięśnia sercowego czy miażdżycy, należy choremu wszczepić rozrusznik serca.
Przed zabiegiem warto zaszczepić się przeciwko WZW B, oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania takie jak: morfologię, jonogram, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej, a pod kontrola lekarza zmodyfikować lub odstawić leki przeciwkrzepliwe.
Reklama
Możliwe powikłania po wszczepieniu rozrusznika serca
Zabiegi wszczepiania rozrusznika serca są obarczone stosunkowo małym ryzykiem skutków ubocznych. Jednak zabieg ten, jak każda operacja, może się wiązać z wystąpieniem pewnych komplikacji.
Do głównych skutków ubocznych po wszczepianiu stymulatora serca można zaliczyć:
- krwiak,
- zakrzepicę żył,
- uszkodzenie stymulatora,
- częstoskurcz stymulatorowy,
- nieprawidłową pracę sztucznego rozrusznika,
- odmę lub krwiak opłucnowy,
- odmę podskórną,
- zakażenie.
- przebicie serca z płynem w osierdziu.
Należy pamiętać o tym, ze wszelkie ewentualne komplikacje czy powikłania w trakcie bądź po operacji wszczepienia rozrusznika serca są kwestią indywidualną każdego konkretnego przypadku.
Po jakimś czasie od zabiegu wszczepienia sztucznego rozrusznika serca mogą wystąpić:
- uszkodzenie elektrody z zaburzeniami stymulacji lub sterowania,
- uszkodzenie stymulatora,
- częstoskurcz stymulatorowy,
- zespół stymulatorowy,
- wzrost progu stymulacji,
- zakażenie miejscowe.
Jednym z powikłań po zabiegu wszczepienia rozrusznika może być zespół stymulatorowy. Jest to zespół objawów złej tolerancji stymulacji serca. Może powodować:
- bóle głowy,
- zmęczenie,
- kołatanie serca,
- tętnienie na szyi,
- duszności,
- ból w klatce piersiowej,
- splątanie,
- dławicę piersiową,
- obrzęk płuc,
- migotanie przedsionków,
- naczyniopochodne powikłania mózgowe.
Reklama
Przeciwwskazania do rozrusznika serca
Zabieg wszczepienia rozrusznika pomaga choremu normalnie funkcjonować a niekiedy ratuje życie, jednak nie zawsze i nie każdy może się poddać operacji.
Przeciwwskazania do wszczepienia stymulatora to m.in. miejscowe lub uogólnione zakażenie, a także przejściowe lub odwracalne zaburzenia automatyzmu czy przewodzenia.
Niemożliwe jest również wszczepienie rozrusznika osobom, które nie zaszczepiły się przeciwko żółtaczce zakaźnej WZW B bądź przyjmuje leki na krzepliwość krwi, których nie może odstawić przed zabiegiem. Niezdrowy tryb życia również może być przeszkodą do wykonania zabiegu.
Reklama
Stymulator serca a alkohol i kawa
Po zabiegu wszczepienia stymulatora serca chory nie powinien spożywać alkoholu bądź mocno ograniczyć jego dawki oraz częstotliwość. Z pewnością nie może sobie pozwolić na picie dwóch, trzech lampek wina do każdej kolacji. Alkohol jest w tym przypadku dozwolony tylko i wyłącznie okazjonalnie i w niewielkich porcjach.
Wszystko jest oczywiście uzależnione od kwestii indywidualnych każdego chorego i powinno być skonsultowane z lekarzem prowadzącym.
Natomiast wbrew powszechnemu mitowi, że kawa nie jest wskazana przy chorobach serca, jest wręcz przeciwnie. Przy rozruszniku serca można pozwolić sobie na więcej, niż można by pomyśleć. Kawa nie jest zakazana. Naukowcy z University of California w San Francisco przeprowadzili nawet badania, które udowadniają, że wspomaga ona rytm serca.
Reklama
Wskazania do stymulatora serca
Zdążają się sytuacje, gdy serce pracuje nieprawidłowo. Może być to związane z chorobą samego mięśnia sercowego np. w stanach niedokrwienia po zawale serca, gdy część mięśnia nie kurczy się jak pozostałe i wypływ krwi jest za mały w stosunku do potrzeb organizmu.
Zaburzenia rytmu pracy serca powstają również z powodu nieprawidłowego przekazywania impulsów elektrycznych, ich nieregularności lub braku z powodu wad wrodzonych, zaburzeń jonowych, infekcji, również zawału, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej czy defektów genetycznych.
Początkowo chore serce, starając się sprostać zapotrzebowaniu organizmu na krew, może przyspieszać swoją pracę, tętno jest wtedy nieregularne, tzn. skurcze występują w różnych odstępach czasu.
Takie zjawisko nazywamy arytmią. Rozróżniamy wiele rodzajów zaburzeń rytmu serca, jednym z nich jest bradykardia, czyli zbyt wolna praca serca, poniżej 60 uderzeń na minutę.
Przeciwieństwem jest tachykardia, czyli rytm serca powyżej 100 uderzeń na minutę w trakcie spoczynku. Pacjent odczuwa zmiany rytmu pracy serca, jako kołatanie serca. W trakcie znacznego zwolnienia pracy serca mogą pojawić się zawroty głowy, a przy znacznych przerwach w pracy serca pojawiają się zasłabnięcia, aż do utraty przytomności.
Przy braku impulsacji elektrycznej z węzła zatokowo-przedsionkowego nie ma skurczu mięśnia serca i tym samym przepływu krwi przez naczynia. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. U 30-40% chorych zaburzenia rytmu kończą się nagłym zatrzymaniem krążenia i zgonem w wyniku ataku serca.
Z tego powodu u niektórych chorych z arytmią wskazane jest wszczepienie stymulatora serca w celu zapewnienia odpowiedniej pracy serca.
W pewnych przypadkach wszczepienie sztucznego stymulatora serca jest bezwzględną koniecznością. Do tej grupy należą:
- Pacjenci z tak zwaną niewydolnością węzła zatokowo – przedsionkowego, objawiającą się bradykardią zatokową, czyli zwolnieniem podstawowego rytmu.
- Chorzy z przerwami w pracy serca spowodowanymi brakiem impulsu elektrycznego z węzła i tym samym brakiem czynności serca w odpowiednim czasie, czyli z tzw. zahamowaniem zatokowym.
- Pacjenci z blokiem przedsionkowo-komorowym, czyli brakiem przepływu impulsu elektrycznego z przedsionków do komór. Przedsionki kurczą się zgodnie z rytmem nadanym przez węzeł zatokowo przedsionkowy, ale nie każdy impuls elektryczny z przedsionków zostaje przeniesiony do mięśnia komór, przez co komory kurczą się rzadziej lub przez dłuższy czas w ogóle. Pacjent w tym czasie może stracić przytomność w wyniku niedokrwienia mózgu, a nawet umrzeć.
- Chorzy z rytmem zastępczym. Impuls elektryczny powstaje nie w węźle zatokowo-przedsionkowym, lecz w niżej położonym miejscu mięśnia sercowego tzw. ośrodku zastępczym, jest on wolniejszy - do maksymalnie 40 na minutę - i w każdej chwili istnieje ryzyko zatrzymania akcji serca. Dodatkowym powikłaniem bardzo zwolnionego rytmu serca może być niedokrwienie mięśnia sercowego.
Rozrusznik serca a śmierć
Wiele osób nurtuje pytanie, czy rozrusznik serca może sztuczne utrzymywać człowieka przy życiu. Specjaliści odpowiadają, że do sprawnego funkcjonowania serca potrzebna jest odpowiednia ilość krwi i energii.
W momencie śmierci stymulator nadal może wysyłać impulsy elektryczne, jednak są one na tyle słabe, że nie mają wpływu na jego działanie. Sztuczne podtrzymywanie pracy serca i życia przez rozrusznik nie jest więc możliwe.
Czy natomiast wyjmuje się rozrusznik serca? Zazwyczaj nie jest to praktykowane, ponieważ na terenie Europy ich ponowne użycie nie jest dopuszczalne. Za zgodą rodziny zmarłego można jednak wysłać rozrusznik do innych krajów w Azji bądź Afryce.
Brytyjska organizacja zaczęła usuwać rozruszniki z ciał martwych pacjentów. Jest to jedynie konieczne w momencie, kiedy ciało zostanie poddane kremacji.
