Co to jest surowica?
Surowica to składnik krwi, a dokładnie mówiąc jej osocza, czyli płynu w którym zawieszone są różnego typu komórki. Znajduje ona zastosowanie w terapii dolegliwości związanych z zatruciem toksynami bakteryjnymi i innymi związkami. Wskazaniem do jej użycia są:
- wścieklizna,
- tężec,
- odra,
- błonica,
- ukąszenie żmii,
- zatrucie jadem kiełbasianym.
Surowica pozyskiwana jest poprzez odwirowanie skrzepów z krwi człowieka lub zwierzęcia, któremu wcześniej aplikuje się szczepionkę stymulującą organizm do produkcji przeciwciał.
Następnie zawierająca przeciwciała surowica krwi jest podawana pacjentom w ciężkich stanach, których organizm nie jest w stanie sam wytworzyć odpowiedniej ilości immunoglobulin.
Reklama
Co zawiera surowica?
Co zawiera surowica, dlaczego jest tak skuteczna i na czym polega jej działanie? W 90 procentach to czysta woda. Natomiast pozostałych 10 procent to:
- Związki mineralne, organiczne i nieorganiczne (3 proc.), w tym między innymi elektrolity, witaminy, hormony, kwasy tłuszczowe, glukoza i wiele innych.
- Białka (łącznie 7 procent). Są wśród nich odpornościowe gamma-globuliny, w tym przypadku są tą przeciwciała skierowane przeciw antygenom grup krwi (anty-A, anty-B). Oprócz tego surowica zawiera też albuminy i białkowe czynniki krzepnięcia krwi.
Skład surowicy w niewielkim zatem stopniu różni się składu osocza. Z jednym, aczkolwiek znaczącym wyjątkiem.
Reklama
Surowica a osocze
Jaka jest różnica między surowicą a osoczem? To drugie jest płynnym składnikiem krwi, stanowiąc około 55 procent jej objętości. To właśnie w osoczu zawieszone są leukocyty (białe krwinki), erytrocyty (krwinki czerwone) oraz trombocyty (płytki krwi), wytwarzane w szpiku kostnym, a także m.in. węzłach chłonnych, grasicy, śledzionie.
W jego składzie znajdują się też inne substancje, w tym te, które zostały wymienione wyżej. A także tzw. fibrynogen, nazywany też I czynnikiem krzepnięcia. Jest to białko wytwarzane w wątrobie, kluczowe w ostatniej fazie krzepnięcia krwi.
Tym, co stanowi o różnicy między osoczem a surowicą, jest brak fibrynogenu oraz kilku bardzo podobnych substancji w drugim z wymienionych przypadków.
Reklama
Szczepionka a surowica
A czym różni się szczepionka od surowicy? Obie są pozyskiwane z krwi, obie mają za zadanie pobudzić układ odpornościowy. Jednak w praktyce są zupełnie innymi preparatami.
Co je dzieli, kiedy stosuje się szczepionkę a kiedy surowicę? Pierwsza z wyżej wymienionych zawiera martwe lub żywe (ale w niewielkiej ilości) drobnoustroje. Po wstrzyknięciu stymulują one system immunologiczny do samodzielnej produkcji przeciwciał przeciw danemu zagrożeniu. Z reguły trwa to kilka, kilkanaście dni.
To zbyt długo w sytuacji poważnego zagrożenia zdrowia lub życia, dlatego szczepionki podaje się osobom zdrowym, w celu zapobiegania zachorowaniu w przyszłości. Jest to ochrona czynna i długotrwała, w odróżnieniu od doraźnej i biernej, którą zapewnia surowica.
W tym przypadku przeciwciała nie są wytwarzane przez organizm pacjenta, lecz – tak jak zostało wyjaśnione wcześniej – znajdują się w podanym preparacie z krwi. Pozwala to zwalczyć chorobę, choć nie zapewnia odporności na przyszłość.
Reklama
Surowica przeciwtężcowa
Jednym z przykładów tego typu preparatu, jest surowica przeciwtężcowa. Tężec jest bardzo groźną chorobą wywoływaną przez bakterie Clostridium tetanii, bytujące najczęściej w glebach i w wodzie, ale też w pomieszczeniach, m.in. w kurzu domowym.
Do zakażenia zazwyczaj dochodzi przez zranioną skórę. Głównym objawem choroby jest porażenie nerwów twarzy, powodujące charakterystyczny efekt sardonicznego uśmiechu. Paraliż może objąć też kręgosłup, możliwe są drgawki, a nawet problemy z oddychaniem, których konsekwencją jest zgon.
W Polsce i wielu innych krajach świata wprowadzono obowiązkowe szczepienia przeciw tężcowi. Nie mniej, w przypadku osób dorosłych, nieszczepionych od przynajmniej dekady, które doznały zranienia z poważnym zarudzeniem, podaje się niekiedy immunoglobulinę tężcową, pozyskiwaną z krwi konia lub człowieka.
Dostępny w Polsce preparat zawierający roztwór do wstrzykiwań sprzedawany jest w cenie około 160 złotych.
Reklama
Surowica lipemiczna
Parametry surowicy jako takiej mogą niekiedy ulec pogorszeniu. Dzieje się tak przede wszystkim w przebiegu lipemii. Jest to stan nieprawidłowego stężenia lipoprotein, zwłaszcza tzw. chylomikronów (zawierających cholesterol i trójglicerydy, transportujących tłuszcze w pokarmu do wątroby) oraz VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości, przenoszące tłuszcze z wątroby do innych organów wewnętrznych).
Nadmiar tych substancji prowadzi do powstania surowicy lipemicznej, a więc charakteryzującej się zmienionymi właściwościami (głównie kolorem, gęstością). W zależności od skali, może to być surowica silnie bądź słabo lipemiczna. Problem ten dotyczy najczęściej osób, które:
- nadużywają alkoholu,
- cierpią na schorzenia wątroby i nerek,
- mają zaawansowaną cukrzycę,
- są otyłe lub mają nadwagę,
- są poddane silnej ekspozycji na stres .
Reklama
Badanie surowicy
W diagnostyce laboratoryjnej wykonywane jest niekiedy badanie surowicy, a właściwie – oznaczenie różnego typu składników w niej się znajdujących. Wcześniejsze odwirowanie krwinek, płytek oraz fibroblastów pozwala bowiem na łatwiejsze wyizolowanie i określenie interesujących parametrów.
A są nimi między innymi:
- niektóre markery nowotworowe,
- poziom hormonów,,
- zawartość pierwiastków,
- glikemia, czyli stężenie glukozy.
