Czym jest i jak wygląda szczaw? Odmiany
Szczaw (po łacinie Rumex L.) należy do rodziny roślin rdestowatych. Występuje przede wszystkim w klimacie umiarkowanym, pochodzi z Europy Zachodniej oraz Azji. Ma wielowiekową tradycję, ponieważ jego właściwości doceniali już starożytni Egipcjanie.
Na świecie znanych jest około 200 gatunków tego ziela, należą do nich min.. szczaw:
- polny (dziko rosnący, głównie na łąkach, nad brzegami rzek, na polach),
- zwyczajny,
- tępolistny,
- kędzierzawy (koński lub kobylak),
- lyoński,
- żółty,
- ogrodowy,
- ozdobny,
- tarczolistny i wiele innych.
Warto również pamiętać, że szczaw zwyczajny i polny, choć są dość podobne do siebie nie są tym samym. Pierwszy z nich jest jadalny, a drugi może być trujący.
Jak wygląda szczaw? To niska, zielona roślina, zbudowana z długich, lancetowatych liści oraz małych, czerwonawych kwiatków, która jest wieloletnia.
Liście szczawiu mają charakterystyczny kwaskowaty posmak, który wzbogaca bukiet potraw, do których zostaje użyty.
Wiele tysiącleci temu Egipcjanie wykorzystywali szczaw do łagodzenia objawów niestrawności. Wspominał o nim w kontekście właściwości zdrowotnych sam Hipokrates.
Ziele to zajmuje szczególne miejsce, w ludowych wierzeniach, a z pokolenia na pokolenie przekazywana jest wiedza na temat leczniczego działania tej rośliny.
Reklama
Jakie znaczenie dla człowieka ma szczaw zwyczajny? Właściwości
Jakie korzyści dla organizmu przynosi szczaw? Właściwości zdrowotne tej rośliny są znane od wieków. Zanim zostaną one zaprezentowane, warto przyjrzeć się wartościom odżywczym szczawiu, który kryje w sobie ogrom witamin i minerałów, takich jak przede wszystkim:
- witamina C, A, E,
- witaminy z grupy B,
- żelazo,
- magnez,
- fosfor,
- cynk,
- wapń,
- potas,
- sód.
Przy stosunkowo niewielkiej ilości kilokalorii (100 gramów rośliny zawiera około 21 kcal) posiada spore ilości błonnika, białek, a także węglowodanów i tłuszczy.
Czy szczaw jest zdrowy? Odpowiedzią na to pytanie niech będą przykłady wykorzystania tej rośliny na rozmaite dolegliwości zdrowotne.
Szczaw wspomaga procesy trawienne organizmu hamując biegunkę czy pobudzaja apetyt. Niektóre gatunki tej rośliny wykazują działanie przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne.
Na biegunkę stosuje się głównie kobylaka. Wystarczy łyżeczka suszonych korzeni parzyć w szklance wody przez kilka minut. Picie takiego naparu dwa razy dziennie po 100 ml przez 3 tygodnie może znacząco poprawić funkcjonowanie układu trawiennego.
Ziele szczawiu wspomaga również walkę z kaszlem, stąd jego zastosowanie w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Ponadto wykazuje też właściwości moczopędne oraz krwiotwórcze. Można go poza tym stosować zewnętrznie lub wewnętrznie na rany, oparzenia I i II stopnia, a także owrzodzenia.
Reklama
Jak zrobić szczaw do słoików? Do czego go wykorzystać?
Jak zakonserwować szczaw na zimę? Wystarczy umyć pęczek rośliny i pokroić ją na centymetrowe kawałki. Następnie soli się go i paruje pod przykryciem na dużym ogniu w 100 ml wody, aż zmieni kolor. Wtedy należy umieścić go w sparzonym wcześniej słoiku.
Można także przygotować szczaw w słoikach bez pasteryzowania. Jak go zawekować? Wystarczy zasypać roślinę solą, odsączyć, gdy puści soki, umieścić w wyparzonych słoikach i zalać olejem do przykrycia.
W ten sposób przygotowane słoiki ze szczawiem będą zdatne do jedzenia przez wiele miesięcy. Jak go przechowywać? Wystarczy umieścić go w ciemnym i chłodnym miejscu.
Przygotowany wcześniej szczaw w słoiku można wykorzystać do jednego z popularniejszych dań kuchni polskiej, a więc zupy szczawiowej.
Niektóre gospodynie uważają, że najlepsza zimą jest zupa szczawiowa ze słoika, który był przygotowany latem, a więc w okresie kiedy jego właściwości zdrowotne są najbardziej efektywne.
Jakie produkty natomiast są potrzebne do ugotowania świeżej szczawiówki dla dwojga? Oprócz garści szczawiowych liści należy przygotować:
- pół marchewki,
- ¼ pietruszki,
- pół cebuli,
- trzy ziemniaki,
- łyżeczkę masła,
- łyżeczkę oleju,
- bulion warzywny,
- liść laurowy,
- kilka ziarenek ziela angielskiego,
- szczyptę oregano,
- sól, pieprz (według uznania),
- ¼ szklanki tłustej śmietany, np. 30 %,
- 1-2 jaja na twardo,
- łyżkę posiekanej natki pietruszki.
Jak ugotować zupę szczawiową? Przepis jest bardzo prosty. Do dużego garnka należy wrzucić po łyżeczce masła i oleju, dodać pokrojoną marchewkę oraz pietruszkę i dusić je przez około 5 minut pod przykryciem.
Następnie należy wsypać pokrojoną w kostkę cebulę i dusić wszystko przez kolejne 10 minut. Dalej trzeba wrzucić pokrojonego w kostkę ziemniaka i całość zalać bulionem warzywnym, tak aby przykrył on jarzyny.
Po kolei należy wrzucać: liść laurowy, ziele angielskie, oregano, pieprz oraz sól i gotować, aż warzywa będą miękkie. Pod koniec gotowania należy wsypać przebrane, opłukane, poszatkowane liście szczawiu, dodać śmietanę oraz posypać natką pietruszki. Gotową zupę podaje się z ugotowanym na twardo jajkiem oraz ziemniakami (najlepiej młodymi).
Reklama
Inne przepisy z wykorzystaniem szczawiu
Do jakich jeszcze innych dań można wykorzystać szczaw bez gotowania? Zupa szczawiowa to nie jedyny wariant kulinarny. Od kilku lat dużą popularnością cieszą się lekkie sałatki z surowymi i świeżymi liśćmi szczawiu.
Przepis na jedną z nich zawiera umyte szpinakowe liście oraz pokrojony w kostkę kozi ser, podgotowane wcześniej (lub upieczone w piekarniku) szparagi, oliwę z oliwek, zioła, przeciśnięty przez praskę ząbek czosnku i ulubione przyprawy.
We Francji z kolei ze szczawiu przyrządza się znany tam i lubiany sos szczawiowy, dodawany np. do ryb. Ten dip przygotowuje się podobnie jak polską zupę szczawiową, jednak jest on dużo gęstszy. Taki sos z powodzeniem może być także użyty do mięs, sałatek czy past makaronowych.
Ważne jest to, aby używając szczawiu w kuchni pamiętać o komponowaniu go z wysoko wapniowymi składnikami, takimi jak np. jajka czy produkty mleczne. Warto wiedzieć, że produktami, które także zawierają kwas szczawiowy są m.in. kawa, herbata, szpinak, rabarbar i botwinka.
Reklama
Kto nie powinien jeść szczawiu? Przeciwwskazania
W związku z niemałą zawartością kwasu szczawiowego w tej roślinie dochodzi do wiązania wapnia pochodzącego ze spożywanego jedzenia i nieprzyswajania go przez ustrój.
To z kolei może powodować powstawanie złogów w nerkach, takich jak kamienie nerkowe. Dlatego do spożywania szczawiu należy podejść z umiarem lub podawać go wraz z produktami zawierającymi duże ilości wapnia, takimi jak jaja, mleko, jogurt czy kefir.
Osoby mające problemy z nerkami oraz układem moczowym powinny uważać na szczaw w sposób szczególny. Przy schorzeniach związanych z nerkami należy pomijać szczaw w diecie. A przy chorobach dotyczących pęcherzyka żółciowego powinno się go ograniczyć.
Poza tym ze szczawiu zupełnie powinny zrezygnować osoby chorujące na reumatyzm oraz osteoporozę. Na tę roślinę powinni także uważać alergicy.
Jeśli ktoś jest uczulony na to ziele, oczywiście nie powinien go spożywać. Ważne również, by uważał w okresie od maja do sierpnia, ponieważ w tym czasie pyłki tej rośliny mogą wywoływać reakcje uczuleniowe, takie jak np. alergiczny katar sienny, łzawienie, szczypanie oraz swędzenie oczu, ból głowy, rzadko astma.
Należy również zwrócić uwagę na ilość spożywanego szczawiu, która nie powinna przekroczyć 90 g na dzień. Wynika to z obecności w tym zielu kwasu szczawiowego, który może powodować odkładanie się szczawianu wapniowego w układzie moczowym i tworzenie kamieni nerkowych.
Nadmierne spożycie kwasu szczawiowego może być niebezpieczne dla kobiet w ciąży oraz dzieci, dlatego należy spożywać go w rozsądnych dawkach. Niemowlętom można dodać szczaw zwyczajny do diety dopiero po 9 miesiącu życia, zatem nie zaleca się jedzenia go podczas karmienia piersią.
Kobylak jest natomiast całkowicie zakazany dla kobiet w ciąży. Może również stanowić niebezpieczeństwo dla dzieci, które karmione są piersią.
Reklama
Gdzie kupić szczaw? Jaką formę wybrać?
Szczaw, w fomie świeżej, jest dostępy w wiązkach i doniczce. Zazwyczaj można go dostać w cenie kilku złotych na rynku, targu, a także w niektórych sklepach zielarskich czy ekologicznych.
Czy można mrozić świeży szczaw? Tak, jest to dobry sposób na jego przechowywanie,szczególnie na zimę.
Szczaw konserwowy natomiast można kupić w większości marketów. Słoiczek to cena od 5 do 15 złotych.
Korzeń szczawiu kobylaka jest także dostępny w formie suszonej w aptekach.
Szczaw można również samodzielnie zasiać i uprawiać w ogródku bądź w doniczkach w domu. Potrzebuje on jednak dobrego nasłonecznienia, ale dobrze znosi zacienienie i jest odporny na mróz. Potrzebuje gleby żyznej i wilgotnej.
Kiedy najlepiej go zasiać? Sezon zaczyna się wiosną lub latem. Nasiona powinny być oddalone od siebie o około 30 cm w rzędach co 15 cm.
Obok czego sadzić szczaw? Często zasadza się go obok krzewów jagodowych, dzięki czemu owoce zyskują przyjemniejszy smak.
