Czym jest szczepionka DTP i co zawiera?
Już w latach 50-tych XX wieku w Polsce powstawać zaczął Program Szczepień Ochronnych (w skrócie PSO), zakładający obowiązkowe szczepienia w wieku dziecięcym. Do dziś z roku na rok jest on uaktualniany, by w sposób optymalny chronić ludzi przed groźnymi chorobami zakaźnymi, niegdyś będącymi ogromnym problemem z perspektywy zdrowia publicznego.
Jednym z preparatów podawanych dzieciom w ramach Programu jest DTP. Co to za szczepienie? Szczepionka DTP to preparat, który ma za zadanie budować odporność przed trzema chorobami. Skrót wziął się od łacińskich nazw tych chorób, używanych współcześnie w języku angielskim: Diphtheria (błonica), Tetanus (tężec), Pertussis (krztusiec).
Szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa adsorbowana jest stosowana w celu budowania odporności swoistej organizmu na te schorzenia zakaźne. Jej skład to przede wszystkim substancje niezakaźne wytworzone przez bakterie odpowiedzialne za rozwój błonicy i tężca oraz bezkomórkowy składnik krztuścowy, pozyskiwany z oczyszczonych białek drobnoustrojów wywołujących krztusiec.
W Polsce dostępnych jest kilka rodzajów szczepionki DTP. Istnieje wersja pozbawiona składowej krztuścowej (DiTe), szczepionka 5 w 1 (DTPa) chroniąca dodatkowo przed polio i zapaleniem opon mózgowych, a nawet 6 w 1, która jednocześnie buduje odporność przed WZW typu B. W zależności od składu wyróżnia się szczepionkę DTP zawierającą bezkomórkowy składnik krztuśca (DTaP) i całokomórkową (DTwP). Ta ostatnia zawiera cały zabity antygen krztuśca.
W Polsce dostępne są cztery preparaty powszechnie stosowanych szczepionek DTP bezkomórkowych.
Reklama
Na co pomaga szczepionka DTP?
Jak już zostało wspomniane, podstawowa szczepionka DTP chroni ludzki organizm przed trzema chorobami. Na co uodparnia? Na:
- błonicę zwaną też defterytem - to choroba układu oddechowego o ostrym przebiegu. Można zarazić się nią drogą kropelkową lub pokarmową. Powoduje ból gardła, wysoką gorączkę oraz błonę rzekomą na gardle, migdałkach i jamie nosowej;
- tężec - to ostra choroba zakaźna, wywoływana nie przez samą bakterię, ale toksynę wydzielaną przez laseczki tężca. Rozwija się, gdy gleba, rdza czy innego rodzaju zabrudzenia dostają się poprzez ranę w skórze. Główne objawy to kurcz karku, prężenie, szczękościsk i tzw. uśmiech sardoniczny;
- krztusiec znany też jako koklusz - objawia się przede wszystkim silnym kaszlem o charakterze napadowym. Podczas ataków może dochodzić nawet do sinienia, wybroczyn, wytrzeszczu oczu czy wymiotów. W ostatnich latach liczba przypadków diagnozowanego krztuśca w Polsce znacznie wzrosła.
„Rozszerzona wersja” szczepionki DTP chroni także przed:
- polio - chorobą wirusową (znaną też jako choroba Heinego-Medina) prowadzącą do paraliżu, a w niektórych przypadkach zagrażającą życiu pacjenta;
- zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych - groźną chorobą układu nerwowego, bezpośrednio zagrażającą życiu.
Pacjenci szczepieni preparatami podstawowymi i bezpłatnymi, również są chronieni przed polio i zapaleniem opon mózgowych, tyle że odrębnymi, pojedynczymi szczepionkami - IPV oraz Hib.
Reklama
Jak stosować szczepionkę DTP?
Pierwszą dawkę szczepionki DTP podaje się niemowlętom już po 7 tygodniu życia. Ile dawek należy przyjąć, by uzyskać pełną odporność? Cykl szczepienny obejmuje trzy dawki podawane w ciągu pierwszych sześciu miesięcy życia (w odstępach 6-8 tygodniowych) oraz 4 dawkę podawaną w drugim roku życia. Istnieje możliwość podania również 1 dawki przypominającej przed ukończeniem 3 lat.
Preparat jest dostępny w formie roztworu do iniekcji. Wstrzykuje się go w odpowiednich dawkach podskórnie lub domięśniowo (nigdy jednak donaczyniowo!), zazwyczaj w obrębie uda, ewentualnie ramienia - gdy pozwala na to masa mięśniowa dziecka. Zastrzyk może być wykonany przez osobę wykwalifikowaną - lekarza lub pielęgniarkę. Z reguły wykonuje go pielęgniarka, po uprzednim badaniu dziecka dokonanego przez pediatrę.
Reklama
Przechowywanie szczepionki DTP
Przechowywanie i transport wszelkiego rodzaju szczepionek jest niezwykle istotny, ponieważ są one produktami biologicznymi. Zapewnienie tzw. „łańcucha chłodniczego” to warunek konieczny, by preparat zachował swoje właściwości. Przerwanie łańcucha grozi spadkiem skuteczności szczepionki lub jej całkowitą utratą.
Szczepionka DTP powinna być przechowywana w lodówce, w pozycji pionowej, w temperaturze od 2 do 8 stopni Celsjusza. Najlepiej opakowanie umieścić na środkowej półce lodówki, w głębi. Wiele osób stawia preparaty na drzwiach lodówki, co jest postępowaniem błędnym i naraża produkt na największe wahania temperatury.
Bardzo ważne, by o zachowanie odpowiedniej temperatury zadbać również w momencie transportu szczepionki (np. z apteki do domu). W tym celu warto zastosować torbę termiczną, dobrze izolującą umieszczony wewnątrz preparat.
Reklama
W jakim wieku przyjmować szczepionkę DTP?
Szczepionka DTP nie jest przeznaczona dla dorosłych pacjentów, a jedynie dla dzieci. W jakim wieku się ją podaje? Jak już zostało wspomniane, podstawowy cykl szczepienny zamyka się między 7 tygodniem a 2 rokiem życia dziecka, z możliwością podania dawki przypominającej do ukończenia roku trzeciego.
Przypominającą dawkę szczepionki DTaP podaje się również dzieciom w 6 roku życia, natomiast u starszych pacjentów stosuje się preparat Tdap, zawierający mniejsze stężenie antygenów krztuśca.
Podanie dawki Tdap jest obowiązkowe w 14 roku życia dziecka, ale szczepienie tego typu na błonicę, tężec i krztusiec wykonywać można również po ukończeniu 18 lat i w dorosłym życiu co 10 lat w dawkach przypominających.
Takie „doszczepianie” ma na celu utrzymanie optymalnej odporności na choroby, którym zapobiega preparat.
Reklama
Kiedy nie stosować szczepionki DTP?
Najważniejsze przeciwwskazania do podania szczepionki DTP to:
- nadwrażliwość na substancje zawarte w produkcie,
- infekcje i inne ostre stany chorobowe, którym towarzyszy gorączka,
- moment zaostrzenia chorób przewlekłych,
- objawy ze strony układu nerwowego występujące w ciągu 72 godzin po poprzednim szczepieniu, takie jak zaburzenia świadomości, ogniskowe objawy neurologiczne,
- encefalopatia występująca w ciągu 7 dni po podaniu wcześniejszych dawek z antygenem krztuśca,
- drgawki występujące w ciągu 3 dni po podaniu poprzedniej dawki,
- krzyk mózgowy lub płacz trwający ponad 3 godziny, występujący w ciągu 48 godzin po podaniu poprzedniej dawki,
- utrata świadomości, epizod hipotoniczno-hiporeaktywny (osłabienie napięcia mięśniowego i obniżenie reakcji na bodźce) lub gorączka powyżej 40,5⁰ - występujące w ciągu 48 godzin po poprzednim szczepieniu.
Czy szczepionkę DTP można podawać w czasie ciąży? Charakterystyka produktu nie przewiduje takiej ewentualności, ponieważ jest on przeznaczony wyłącznie dla dzieci.
Reklama
Skutki uboczne szczepionki DTP
Istnieją niegroźne skutki uboczne, które pojawiają się u większości dzieci po podaniu szczepionki DPT. Należą do nich obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wykonania iniekcji, a także uczucie zmęczenia i bóle głowy.
Odczyn po szczepieniu na błonicę, tężec i krztusiec pojawia się zarówno u niemowląt, jak i dzieci starszych, np. w wieku 5 lat szczepionych preparatem Tdap. Skutki uboczne pojawiające się nieco rzadziej to gorączka, ból mięśni, złe samopoczucie ogólne.
Niepożądane objawy poszczepienne z reguły ustępują samoistnie w ciągu 48 godzin od wykonania zastrzyku. W przypadku ich utrzymywania się przez dłuższy czas lub znacznego nasilenia, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Zawsze przy szczepieniu (zarówno szczepionką DTP, jak i innymi preparatami) należy brać pod uwagę wystąpienie poważnych powikłań, w tym - wstrząsu anafilaktycznego - dlatego po zastrzyku dziecko powinno przez minimum pół godziny pozostawać pod obserwacją w przychodni.
Cena szczepionki DTP. Czy jest refundowana?
Cena podstawowej szczepionki DTP 3 w 1 to kwota ponad 500 zł, ponieważ jednak należy ona do PSO, jest w pełni refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia i bezpłatna dla wszystkich dzieci objętych Programem.
W aptece można kupić natomiast szczepionkę skojarzoną 5 lub 6 w 1, nierefundowaną przez NFZ. Jej koszt wynosi około 600-700 zł za pełen cykl dawek (ponad 100 zł za pojedynczą dawkę). Mimo wysokiej ceny wielu rodziców decyduje się na pełnopłatne wersje szczepionek skojarzonych, ponieważ oszczędzają one maluszkom bólu i przykrych doświadczeń, ograniczając liczbę wkłuć z dwóch lub trzech do jednego.
Ceny preparatów mogą się nieznacznie różnić, w zależności od samej apteki, ale też miasta czy rejonu, gdzie są kupowane. Szczepionki dostępne są wyłącznie na receptę, a po ich zakupieniu należy pamiętać o warunkach, w jakich powinny być transportowane i przechowywane.
