Trwają testy szczepionki na raka płuc
Rak płuc jest najczęstszym nowotworem złośliwym, na który umiera rocznie ponad milion osób na świecie. Główną przyczyną tego nowotworu jest wdychanie dymu tytoniowego, w tym bierne palenie. Do przyczyn rozwoju raka płuca zalicza się również zanieczyszczenie środowiska i czynniki genetyczne.
Jako standardowe leczenie stosuje się metody chirurgiczne oraz chemioterapię i radioterapię. Są to często metody niezadowalające, stąd też poszukiwanie nowych, skuteczniejszych i bezpieczniejszych metod terapeutycznych, takich jak laseroterapia, fototerapia, krioterapia i immunoterapia.
Ta ostatnia z wymienionych metod polega na aktywacji układu odpornościowego pacjenta przy użyciu szczepionek. Naukowcy na całym świecie, również w Polsce, prowadzą badania nad szczepionkami, które można z sukcesem używać w onkologii, w tym w terapii raka płuc (ICD10: C34).
W 7 krajach na świecie - w Niemczech, Wielkiej Brytanii, USA, Turcji, Hiszpanii, na Węgrzech i w Polsce, trwa obecnie I etap badań klinicznych nad skutecznością szczepionki na niedrobnokomórkowego raka płuc (BNT116 firmy BioNTech) opartej o technologię mRNA. Jest to najczęstsza forma nowotworu płuc.
W naszym kraju badania nad szczepionką mRNA na raka płuca są prowadzone w Klinice Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowego Instytutu Onkologii - Państwowego Instytutu Badawczego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, a także Ośrodku Badań Klinicznych Wczesnych Faz Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Badania nad tą szczepionką były prowadzone również w Międzynarodowym Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi przy Uniwersytecie Gdańskim na myszach.
Reklama
Jak działa szczepionka na raka płuc i kto może z niej skorzystać?
W prowadzonych badaniach klinicznych nad szczepionką mRNA na niedrobnokomórkowego raka płuca mogą brać udział pacjenci po radykalnym zabiegu operacyjnym, tzn. tacy, u których jest możliwe leczenie operacyjne nowotworu. Do tej pory do badań zakwalifikowano 130 osób - zarówno po diagnozie, w czasie radioterapii jak i po wznowie.
Cechy badanej szczepionki:
- spersonalizowana (białka nowotworowe nie muszą się powtarzać, nawet w obrębie tego samego nowotworu u różnych pacjentów),
- celowana (nakierowana wyłącznie na komórki zmienione nowotworowo w przeciwieństwie do chemio- i radioterapii),
- terapeutyczna, a nie profilaktyczna.
Pobierany jest wycinek z guza, który jest poddawany badaniu. Jeśli okaże się, że choroba ma określony stopień klinicznego zaawansowania, to pacjent otrzymuje odpowiednią chemioterapię. Niezależnie od prowadzonej terapii, tkanka nowotworowa pobrana do badania jest wysyłana do USA, gdzie w laboratorium jest identyfikowanych kilkadziesiąt genów, które są odpowiedzialne za rozwój raka płuca u danego pacjenta. Po określeniu, które dokładnie geny zostały zmutowane u konkretnego chorego, opracowywana jest szczepionka mRNA indywidualnie dla danej osoby.
Nowotwory powstają w wyniku zmian naszych własnych komórek, które posiadają charakterystyczne dla siebie białka - obce dla organizmu. Układ odpornościowy (dokładnie limfocyty T) niejako „uczy się”, jakie białka ma zwalczać, a następnie „zapisuje” tę informację we fragmentach mRNA.
Podanie szczepionki mRNA osobie, u której zdiagnozowano nowotwór płuca, powoduje, że komórki tej osoby produkują białko typowe dla tego nowotworu. Odpowiedź immunologiczna organizmu polega na zwalczaniu komórek nowotworowych, a oszczędzaniu tych prawidłowych. Może to zapobiegać tej chorobie w przyszłości.
Szczepionka na drobnokomórkowego raka płuca jest podobna do szczepionek mRNA na COVID-19, ale bardziej nowoczesna i „szyta na miarę”. Szczepionki na COVID-19 uwzględniały konkretny wariant koronawirusa i były jednakowe dla wszystkich.
Reklama
Pierwsze wyniki i wnioski z badań nowatorskiej szczepionki
Badana szczepionka wydaje się bezpieczna. Trudnością jest zdecydowanie to, że nowotwory charakteryzują się zmiennością i pojawiające się mutacje często są unikalne dla danego pacjenta. W związku z tym użycie tej samej szczepionki u wszystkich pacjentów chorych na raka płuca może być nieskuteczne. Konieczne jest indywidualne określanie, które geny uległy mutacji i sporządzanie szczepionki dla danej osoby z uwzględnieniem tej informacji.
Profesor Dariusz M. Kowalski, kierownik Oddziału Zachowawczego Kliniki NIO-PIB, sekretarz generalny Polskiej Grupy Raka Płuca, stwierdził:
„To bardzo obiecująca metoda. Wstępne wyniki są bardzo zachęcające. W przyszłości planowane jest badanie kliniczne u chorych w stadium przerzutowym raka”.
Profesor Siow Ming Lee określił szczepionkę mianem „następnego wielkiego kroku w leczeniu raka”.
Pierwszą osobą, której podano lek, jest Polak - Janusz Racz. Pacjent jest naukowcem, który źle wspomina chemioterapię, której musiał się poddać. Powiedział:
„Rozumiem, że postęp nauki, zwłaszcza w medycynie, polega na tym, że ludzie zgadzają się brać udział w takich badaniach”.
Pacjent ma nadzieję, że nie będzie musiał się zmagać z nawrotem nowotworu. Prawdopodobnie inni pacjenci również woleliby uniknąć działań niepożądanych chemioterapii.
Naukowcy mają nadzieję, że szczepionka pozwoli na uratowanie wielu pacjentów z nowotworem płuc.
Reklama
Przyszłość terapii onkologicznych
Z każdym rokiem liczba zachorowań na nowotwory się zwiększa. Naukowcy stale poszukują innowacyjnych metod leczenia, takich jak zastosowanie nanotechnologii, terapii genowej i szczepionek.
Obecnie w Polsce prowadzi się badania skuteczności szczepionek także w leczeniu czerniaka. Zajmują się tym naukowcy z Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków NIO-PIB.
Na świecie prowadzone są badania nad szczepionkami m.in. na:
- raka piersi,
- mięsaki,
- rak jelita grubego,
- rak prostaty.
Część wyników jest niejasna i wymaga dalszych badań.
Na polskim rynku jest dostępna szczepionka przeciwko onkogennym typom wirusa HPV, która chroni przed rakiem szyjki macicy.
Szczepionki na różne typy nowotworów mogą uratować i przedłużyć życie pacjentom oraz przyczynić się do ograniczenia działań niepożądanych wynikających z chemioterapii i radioterapii, które nie działają wybiórczo i niszczą zarówno komórki nowotworowe jak i te prawidłowe.
