Szczepionki dla dzieci: płatne, czy bezpłatne? Za i przeciw

Szczepionki dla dzieci w Polsce - rodzaje

Szczepionki dla dzieci dostępne na polskim rynku można podzielić według różnych kategorii. Zanim przejdziemy do rozróżnienia szczepionek obowiązkowych od zalecanych, warto przyjrzeć się klasyfikacji ze względu na zawartość, rodzaj drobnoustroju, antygenu, postać, czy sposób ich podawania. Szczepionki można podzielić według poniższych schematów.

Podział szczepionek ze względu na rodzaj drobnoustroju:

• szczepionki bakteryjne;
• szczepionki wirusowe;
• szczepionki mieszane.

Klasyfikacja szczepionek ze względu na rodzaj antygenu:

• szczepionki żywe – zawierające żywe drobnoustroje, ale ateunowane (osłabione) lub całkowicie pozbawione zjadliwości, czyli chorobotwórczości, przy jednoczesnym zachowaniu właściwości antygenowych;
• szczepionki inaktywowane – zawierające martwe drobnoustroje, zdolności do wywołania reakcji immunologicznej, przy braku właściwości chorobotwórczych;
• szczepionki rekombinowane – zawierające antygeny wytwarzane metodami inżynierii genetycznej, w taki sposób, aby zawierały antygen drobnoustroju chorobotwórczego;
• anatoksyny (toksoidy) – zawierające przetworzone metabolity drobnoustrojów pozbawione zjadliwości, przy zachowaniu właściwości antygenowych;
• szczepionki podjednostkowe - zawierające rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty. Antygen danego patogenu jest to połączony z nośnikiem białkowym.

Podział szczepionek ze względu na zakres działania uodporniającego:

• szczepionki swoiste – skierowane przeciwko konkretnemu drobnoustrojowi, antygenowi lub toksynie;
• szczepionki nieswoiste – skierowane przeciwko różnym drobnoustrojom, podnoszą ogólną odporność organizmu.

Rodzaje szczepionek ze względu na zawartość:

• szczepionki monowalentne – uodparniające na jedną chorobę, zawierające antygeny jednego rodzaju drobnoustroju bądź jeden typ drobnoustroju;
• szczepionki poliwalentne – uodparniają przeciw kilku chorobom, dzięki temu ze w swoim składzie zawierają antygeny kilku podtypów jednego drobnoustroju lub wywołują odporność przeciw jednej chorobie, kiedy zawierają antygeny kilku podtypów jednego gatunku drobnoustroju;
• szczepionki skojarzone (wieloważne, złożone) – zawierające różne drobnoustroje lub antygeny pochodzące z różnych drobnoustrojów, jednocześnie uodparniają przeciwko kilku chorobom. Redukują liczbę wkłuć.

Podział szczepionek ze względu na postać preparatu:

• szczepionki płynne, gotowe do użycia;
• szczepionki liofilizowane – występują w postaci proszku, który przed zastosowanie łączy się z płynem.

Rodzaje szczepionek ze względu na metodę podawania preparatu:

• szczepionki doustne;
• szczepionki domięśniowe;
• szczepionki śródskórne;
• szczepionki podskórne;
• szczepionki donosowe, wziewne.

Wracając do podziału szczepionek na obowiązkowe i zalecane, warto mieć na uwadze fakt, że zarówno jedne, jak i drugie, są niezwykle istotne z punktu widzenia ochrony zdrowia i życia dziecka. Gdzie można odnaleźć listę szczepień obowiązkowych i zalecanych?

Reklama

Jakie szczepionki dla dzieci są obowiązkowe?

Obowiązkowe szczepienia dla dzieci w Polsce przeprowadzane są na podstawie opracowywanego co roku przez Główny Inspektorat Sanitarny i podawanego do wiadomości publicznej Programu Szczepień Ochronnych, zwanego popularnie kalendarzem szczepień.

Polski kalendarz szczepień ochronnych zawiera harmonogram:

• obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży według wieku do 19. roku życia,
• obowiązkowych szczepień osób z grup podwyższonego ryzyka,
• obowiązkowych szczepień poekspozycyjnych,
• oraz nieobowiązkowych szczepień zalecanych.

Dokument ten zawiera nie tylko aktualny szczegółowy wykaz wspomnianych szczepień ochronnych, ale również precyzyjnie określa schemat oraz zasady przeprowadzania wskazanych szczepień.

Obowiązkowe szczepienia ochronne mają za zadanie ustrzec dziecko przed konkretnymi chorobami zakaźnymi i związanymi z nimi groźnymi powikłaniami.

Na liście obowiązkowych szczepionek dla dzieci znajdują się szczepienia przeciwko:

• gruźlicy,
• pneumokokom,
• błonicy,
• krztuścowi,
• polio (poliomyelitis),
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
• zakażeniom przeciwko Haemophilus influenzae typu B.

Ponadto dla osób z grup podwyższonego ryzyka przewidziane są szczepienia obowiązkowe przeciwko ospie wietrznej, błonicy, tężcowi i wściekliźnie.

Pierwsze obowiązkowe szczepienia dziecko ma zapewnione już w szpitalu. Noworodek otrzymuje szczepienia ochronne przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. O kolejnych szczepieniach należy porozmawiać z lekarzem rodzinnym podczas pierwszej wizyty w przychodni. Przed każdym szczepieniem lekarz przebada dziecko i zadecyduje, czy może ono przyjąć szczepionkę. W wyjątkowych sytuacjach, gdy stan zdrowia małego pacjenta nie pozwala na szczepienie w zalecanym terminie, lekarz przygotuje alternatywny kalendarz szczepień dopasowany do indywidualnych potrzeb dziecka.

Należy pamiętać o tym, że odpowiedzialność za szczepienia obowiązkowe dla dzieci spoczywa na rodzicach oraz lekarzu.

Reklama

Jakie szczepionki dla dzieci są zalecane?

Poza obowiązkowymi szczepieniami dzieci, kalendarz szczepień przewiduje również zestaw szczepień zalecanych. Chociaż szczepienia te nie są obligatoryjne, nie oznacza to, że nie warto z nich skorzystać.

Szczepienia zalecane stanowią uzupełnienie obowiązkowych szczepień ochronnych. Dzięki ich zastosowaniu dziecko otrzymuje dodatkową ochronę przeciw następującymi chorobami zakaźnym:

• ospa wietrzna,
• kleszczowe zapalenie mózgu,
• wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A),
• grypa,
• zakażenie rotawirusowe,
• zakażenia meningokokowe.

Do szczepionek zalecanych można zaliczyć również te, które warto zastosować przed zagranicznym wyjazdem i to nie tylko do egzotycznych krajów. Planując podróż należy odpowiednio wcześniej sprawdzić na jakie choroby warto się zaszczepić wybierając konkretną destynację, a jakie szczepienia są obowiązkowe na danym obszarze. Wszystko jest uzależnione od sytuacji panującej w danym kraju lub regionie kraju, który zamierzamy odwiedzić. Przed wyjazdem za granicę lekarz może zalecić szczepienie dzieci i osób dorosłych m.in. na:

• dur brzuszny,
• cholerę,
• żółtą gorączkę,
• choroby meningokokowe,
• wściekliznę,
• kleszczowe zapalenie mózgu,
• japońskie zapalenie mózgu,
• wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Wszelkie niezbędne informacje w temacie szczepień dla podróżnych są publikowane na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Aktualizacje można śledzić w serwisie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

Reklama

Bezpłatne czy płatne szczepionki dla dzieci? Jakie wybrać?

Zanim rodzice dziecka dokonają wyboru pomiędzy szczepionkami płatnymi bądź bezpłatnymi, warto sprawdzić, które szczepionki dostępne na polskim rynku są darmowe, a za które trzeba zapłacić i czym się tak naprawdę różnią.

Wszystkie obowiązkowe szczepienia ochronne dla dzieci wymienione w polskim kalendarzu szczepień są bezpłatne. Darmowe szczepienia finansowane są z budżetu Ministra Zdrowia i należą się osobom ubezpieczonym. Bezpłatne szczepionki wykonywane są w placówkach medycznych, które mają zawartą umowę na takie świadczenia z Narodowym Funduszem Zdrowia. Koszty przeprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych są finansowane na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Za obowiązkowe szczepienia dla dzieci rodzice będą musieli zapłacić w przypadku, gdy zdecydują się zaszczepić dziecko inną szczepionką, niż ta finansowana przez ministerstwo lub w przypadku wyboru miejsca szczepienia, które nie ma podpisanej właściwej umowy z NFZ. Wybór wariantu szczepień, czyli rodzaj szczepionek używanych do realizacji obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych, to indywidualny wybór rodziców. Zależy on przede wszystkim od kwestii finansowych, ale również wynika z wiedzy na temat szczepień.

Czym różnią się płatne szczepionki obowiązkowe dla dzieci od refundowanych?

Przede wszystkim zawartością, a konkretnie liczbą składników aktywnych obecnych w danej szczepionce, co w rzeczywistości przekłada się na liczbę wkłuć, którym zostanie poddane dziecko. Takie rozróżnienie wynika bezpośrednio z podziału szczepionek na jednoskładnikowe (monowalentne), wieloskładnikowe (poliwalentne) oraz złożone (skojarzone i nowoczesne wysoko skojarzone). Szczepionki monowalentne mogą zawierać jeden rodzaj drobnoustroju lub antygeny pochodzące od jednego drobnoustroju i uodparniają przeciwko jednej chorobie zakaźnej. Szczepionki poliwalentne zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju i uodparniają przeciwko jednej lub kilku chorobom. Z kolei szczepionki skojarzone mają w swoim składzie kilka drobnoustrojów lub antygenów, pochodzących od kilku drobnoustrojów, dzięki czemu uodparniają organizm jednocześnie przeciw kilku chorobom zakaźnym

Na liście bezpłatnych szczepień obowiązkowych refundowanych przez ministerstwo, znajdują się przede wszystkim:

• szczepionki jednoskładnikowe przeciw WZW B, gruźlicy, Haemophilus infuenzae typu b (Hib), pneumokokom, polio, czy stosowana w szczególnych przypadkach szczepionka monowalentna D przeciw błonicy);
• oraz szczepionki skojarzone 3w1 przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP/DTaP) oraz przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR).

W kalendarzu szczepień obowiązkowych można również odnaleźć wariant szczepień płatnych, preparatami skojarzonymi, w tym najbardziej nowoczesnymi szczepionkami wysoko skojarzonymi 5w1 i 6w1.

Do szczepionek wysoko skojarzonych, której pojawiły się na polskim rynku na przestrzeni ostatnich lat można zaliczyć:

• szczepionkę czterowalentną DTaP-IPV (4w1) uodparniającą przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis;
• szczepionkę pięciowalentną DTaP-IPV+Hib (5w1) uodparniającą przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b;
• szczepionkę sześciowalentną DTaP-IPV+Hib+HBV (6w1) uodparniająca przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

Szczepionki skojarzone pozwalają zredukować liczbę wykonywanych wstrzyknięć, co wpływa przede wszystkim na zmniejszenie bólu i stresu u dziecka oraz minimalizuje możliwość zakażenia podczas szczepień. Zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień liczba wkłuć przy bezpłatnych szczepieniach obowiązkowych wynosi 17. Stosując szczepionkę pięciowalentną (5w1) zmniejsza się do 10, a przy wyborze szczepionki sześciowalentnej (6w1) do 8. Jednocześnie zmniejsza się liczba wizyt u lekarza.

Warto również dodać, że szczepionki wysoko skojarzone zawierają w swoim składzie bezkomórkowy składnik krztuśca, czyli zdecydowanie mniej antygenów w porównaniu do szczepionki DTP podawanej bezpłatnie, która zawiera całe komórki krztuśca. Szczepionki te charakteryzują się także lepszym profilem bezpieczeństwa w porównaniu ze szczepionką DTP.

Dodatkowo, zastosowanie szczepionki wysoko skojarzonej to podanie mniejszej liczby substancji pomocniczych zawartych w preparacie, co może mieć znaczenie w przypadku szczepienia dzieci z alergią na konkretny składnik szczepionki.

Nie ma również podstaw do obaw związanych z większym nasileniem odczynów po iniekcji, czy zwiększonym obciążeniem układu odpornościowego dziecka po zastosowaniu szczepionki skojarzonej, w porównaniu z reakcją na podanie szczepionek jednoskładnikowych. Nie zaobserwowano także zmniejszenia skuteczności poszczególnych składników aktywnych szczepionki skojarzonej w odniesieniu do szczepionek jednoskładnikowych.

Głównym ograniczeniem, które może się pojawić w związku z wyborem szczepionek pomiędzy monowalentnymi, a skojarzonymi jest ich cena. Za szczepionki wysoko skojarzone dla dzieci rodzice muszą zapłacić sami. Wyjątek stanowią dzieci z grup ryzyka, którym przysługuje refundacja.

Do grupy szczepionek płatnych należą również szczepienia zalecane znajdujące się na liście Programu Szczepień Ochronnych. Koszt zakupu szczepionki zalecanej ponosi osoba poddająca dziecko szczepieniu, ale same badania i przeprowadzenie szczepienia osób ubezpieczonych pokrywane są na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zalecane szczepienia ochronne osób ubezpieczonych przeprowadzają więc placówki medyczne, z którymi NFZ zawarł umowy na te świadczenia. Wyjątkiem są szczepienia wykonywane w związku z podróżą za granicę, kiedy to wszelkie koszty związane ze szczepieniem pokrywa pacjent.

Reklama

Ile kosztują szczepionki dla dzieci - ceny

Ceny płatnych szczepionek dla dzieci, zarówno zalecanych, jak i wysoko skojarzonych z pakietu obowiązkowego, wahają się w zależności od rodzaju szczepionki, jej składu, czy producenta. O dokładny koszt konkretnej szczepionki warto zapytać w placówce medycznej, w której będzie szczepione dziecko.

Cena jednej dawki szczepionki wysoko skojarzonej 5w1 może oscylować w granicach 120 – 170 zł, a szczepionki 6w1 to koszt około 160 – 200 zł. Przy liczeniu kosztów szczepień płatnych nie należy zapominać o tym, że poszczególne szczepionki wymagają podania kilku dawek.

Z listy szczepień zalecanych, przykładowo szczepionka przeciw meningokokom może kosztować w granicach 400 zł, szczepionka przeciw rotawirusom - 300 zł (każda z dwóch dawek), szczepionka przeciw ospie wietrznej około 200-250 zł (każda z dwóch dawek), szczepionka przeciw WZW A około 120 zł, a szczepionka przeciwko grypie około 50zł.

Reklama

Czy szczepionki dla dzieci przeciw pneumokokom są płatne?

Od 2017 roku szczepionki dla dzieci przeciw pneumokokom w Polsce wpisują się w kalendarz szczepień obowiązkowych i zalecanych. Obowiązkowe szczepienia przeciw pneumokokom są bezpłatne (finansowane przez Ministra Zdrowia) i wykonywane szczepionką zawierającą 10 szczepów bakterii. Płatne pozostają zalecane szczepienia przeciw zakażeniom pneumokokowym. Rodzice mogą zamienić szczepionkę bezpłatną, na płatną zawierającą 13 szczepów bakterii.

Według stanowiska WHO – kiedy stosujemy szczepionkę PCV10 lub PCV13 w kalendarzu szczepień powszechnych, to efekty ich stosowania są podobne, nie ma szerszej ochrony wywołanej przez jedną czy drugą szczepionkę.

Zasady szczepień  reguluje Program Szczepień Ochronnych.

Bezpłatne szczepienia obowiązkowe przeciw pneumokokom podaje się:

1. dzieciom od 6. tygodnia do 2. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 r.);
2. dzieciom do ukończenia 5. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r.):

• po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego,
• zakażonym HIV,
• po przeszczepieniu szpiku, przed lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed lub po wszczepieniu implantu ślimakowego;

3. dzieciom do ukończenia 5. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r.) chorującym na:

• przewlekłe choroby serca,
• schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną,
• asplenię wrodzoną, dysfunkcje śledziony, po splenektomii, lub po leczeniu immunosupresyjnym,
• przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy,
• pierwotne zaburzenia odporności,
• choroby metaboliczne, w tym cukrzycę,
• przewlekłe choroby płuc, w tym astmę;

4. dzieciom od 2. miesiąca życia do ukończenia 12. miesiąca życia urodzonym przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzone z masą ciała poniżej 2500 g (wskazany jest 4-dawkowy schemat szczepienia podstawowego, tj. trzy dawki szczepieniami pierwotnego oraz jedna dawka uzupełniająca (3+1).

Zalecane płatne szczepienia przeciw pneumokokom podaje się:

1. dzieciom do ukończenia 5 roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r., których nie zaszczepiono w ramach szczepień obowiązkowych;
2. dorosłym powyżej 50 roku życia;
3. dzieciom i osobom dorosłym z przewlekłą choroba serca, przewlekłą chorobą płuc, cukrzycą, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, implantem ślimakowym, przewlekłą chorobą wątroby, w tym z marskością, osobom uzależnionym od alkoholu, palącym papierosy;
4. dzieciom i osobom dorosłym z anatomiczną i czynnościowa asplenią, sferocytozą i innymi hemoglobinopatiami, z wrodzoną i nabytą asplenią;
5. dzieciom i osobom dorosłym z zaburzeniami odporności, wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności, zakażeniem HIV, przewlekłą choroba nerek i zespołem nerczycowym, białaczką, choroba Hodgkina, uogólniona choroba nowotworową związaną z leczeniem immunosupresyjnym, w tym przewlekła steroidoterapią, szpiczakiem mnogim.

Szczepienia przeciw pneumokokom wykazują wysoką skuteczność przeciw inwazyjnej chorobie pneumokokowej oraz chronią przed zakażeniami wywołanymi przez lekooporne szczepy pneumokoków. Koszt jednej dawki płatnej szczepionki przeciw pneumokokom to ok. 220 zł.

Reklama

Czy szczepionki dla dzieci są bezpieczne?

Szczepienia ochronne są najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym sposobem ochrony dzieci przed różnymi chorobami zakaźnymi. Warto wiedzieć o tym, że wszystkie szczepionki zarejestrowane w Polsce spełniają wszelkie normy bezpieczeństwa, standardy jakości i skuteczności, co potwierdzają badania kliniczne, naukowcy oraz lekarze. Szczepionki są stale udoskonalane, a ich coraz nowocześniejsze formuły są dobrze tolerowane przez organizm dziecka i ryzyko związane z ich stosowaniem jest znikome.

Nad jakością szczepionek dla dzieci pracuje sztab specjalistów, ale na bezpieczeństwo samego szczepienia wpływ ma personel medyczny oraz sami rodzice. Warto więc przed szczepieniem zapoznać się z procesem przygotowania dziecka do przyjęcia szczepionki.

Jakiekolwiek obawy ze strony rodziców co do możliwości zaszczepienia dziecka w określonym momencie, rozwieje lub potwierdzi wizyta u lekarza. Przed każdym szczepieniem dziecka lekarz jest zobowiązany do przeprowadzenia konkretnych badań i zakwalifikowania dziecka do szczepienia. Jeśli pojawią się jakiekolwiek przeciwwskazania do wykonania lub wskazania do odroczenia szczepienia, lekarz opracuje alternatywny kalendarz szczepień, dostosowany do indywidualnych potrzeb małego pacjenta.