Co to jest szok termiczny?
Szok termiczny nazywany również wstrząsem termicznym, to zjawisko występujące wtedy, gdy dochodzi do tak szybkiej zmiany temperatury, że organizm nie jest w stanie się do niej dostosować.
Przykładowo, mocno nagrzany organizm ma nagły kontakt z temperaturą niższą o kilka, a nawet kilkanaście stopni, np. w wyniku zanurzenia się w bardzo zimnej wodzie.
Zakres temperatur, z którymi człowiek jest w stanie sobie poradzić, zależy w dużej mierze od jego ogólnego stanu zdrowia oraz wpływu innych czynników, np. miesiączki, alkoholu czy zmęczenia organizmu.
Znaczenie ma również wiek - dzieci np. nie mają jeszcze wykształconego mechanizmu termoregulacji, co przekłada się na większe ryzyko tego typu problemów.
Bardziej naukowa definicja szoku termicznego wskazuje, że to stan upośledzenia mechanizmów termoregulacyjnych. Do zmiany temperatury dochodzi na tyle gwałtownie, że organizm nie jest w stanie się do nich przystosować.
Kiedy najczęściej dochodzi do szoku termicznego?
Szok termiczny kojarzony jest przede wszystkim z okresem wakacyjnym, gdy ludzie po wielu godzinach opalania wskakują do zimnej wody. Może jednak zdarzyć się w całym mnóstwie innych sytuacji - do takiej reakcji organizmu może dojść nie tylko po opalaniu, ale też:
- pod prysznicem - z zimnych pryszniców w upalne dni powinny w szczególności zrezygnować osoby z nadczynnością tarczycy, problemami krążeniowymi, pacjenci z żylakami. Nagła zmiana temperatury może doprowadzić u nich do wstrząsu;
- po saunie - zwykle czas przegrzania organizmu po użytkowaniu sauny jest krótki, dlatego zazwyczaj do szoku termicznego nie dochodzi. Zawsze jednak takie ryzyko istnieje, zwłaszcza wtedy, gdy dojdzie do wylania wiadra zimnej wody na głowę. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest kierowanie strumienia zimnej wody najpierw na stopy, a potem przesuwanie się w stronę serca;
- w wyniku nadmiernego chłodzenia klimatyzacją i gwałtownej zmiany temperatury po wyjściu z pomieszczenia - zwykle dotyczy to osób starszych, dzieci czy mniej odpornych,
- w konsekwencji nadmiernego wysiłku fizycznego.
Do szoku termicznego dochodzi nie tylko w związku z letnimi aktywnościami, ale również w przypadku załamania się tafli lodu pod człowiekiem.
Reklama
Objawy i skutki szoku termicznego
Pierwszym sygnałem wystąpienia szoku termicznego są nagłe próby złapania powietrza, nazywane hiperwentylacją.
Prowadzi ona do zasadowicy oddechowej, charakteryzującej się takimi symptomami jak:
- zawroty głowy,
- pojawienie się mroczków przed oczami,
- objawy drętwienia twarzy,
- drętwienie dłoni i stóp,
- zaburzenia świadomości,
- hiperwentylację, czyli niekontrolowany, pogłębiony oddech,
- skurcz krtani.
Skutki szoku termicznego są bardzo poważne, z ryzykiem śmierci włącznie. Nagły kontakt nagrzanego ciała ze znacznie niższą temperaturą powoduje gwałtowne kurczenie się naczyń krwionośnych, co wymusza transport dużej ilości krwi do serca.
Serce nie potrafi sobie z tym poradzić, co wywołuje nierzadko tragiczne konsekwencje, w tym zatrzymanie krążenia.
Szok termiczny prowadzi także do upośledzenia oddychania. Doświadczenie szoku termicznego w wodzie może spowodować utonięcie.
Ile trwa szok termiczny? Dochodzi do niego nagle, ale wyprowadzenie z takiego stanu - o ile to możliwe - może zająć bardzo długo. Pacjent może przez wiele dni znajdować się np. w śpiączce.
Reklama
Jak wygląda szok termiczny u dziecka?
Najmłodsi - z uwagi na niewykształcone w pełni mechanizmy termoregulacyjne - są bardziej narażeni na ryzyko szoku termicznego.
Szok termiczny u dziecka charakteryzuje się tymi samymi objawami co u osoby dorosłej. Następuje panika, skurcz mięśni, hiperwentylacja, a następnie utrata świadomości.
Z uwagi na to, że organizm dziecka jest bardziej wrażliwy, ma mniejszą powierzchnię ciała, pomocy należy udzielić bardzo szybko.
Reklama
Pierwsza pomoc w przypadku szoku termicznego
Pierwsza pomoc przy szoku termicznym polega na ogrzaniu ciała poszkodowanego. Nie należy robić tego gwałtownie, ale stopniowo.
Ustabilizowanie temperatury jego organizmu to priorytet, ale musi to przebiegać w zgodzie z naturalnymi mechanizmami organizmu.
Ważne, by w pierwszym momencie odizolować ofiarę szoku termicznego od źródła zimna.
Jeżeli doszło do szoku termicznego w wodzie, należy jak najszybciej zawiadomić ratownika, który pomoże wyciągnąć poszkodowanego i przystąpi do resuscytacji. Trzeba też wezwać karetkę.
Jeśli to możliwe, najlepiej zdjąć mokre ubranie i łagodnie ogrzewać głowę, klatkę piersiową, plecy, szyję.
Reklama
Co zrobić, by uniknąć szoku termicznego?
Uniknięcie szoku termicznego nie wymaga nadmiernych działań. Wystarczy pamiętać o tym, by stopniowo przyzwyczajać swój organizm do zmian temperatury.
Wypoczywając nad wodą, nie należy szybko do niej wskakiwać, ale zadbać o to, by najpierw schłodzić kostki, kolejno wyższe partie ciała. Dzięki temu organizm będzie mieć czas na to, by dostosować się do zmieniających się warunków i łagodnie zmienić swoją temperaturę.
Dobrze też pamiętać o tym, by unikać nadmiernej, wielogodzinnej ekspozycji na słońcu - rób sobie przerwy w opalaniu.
Najlepiej zrezygnować z przebywania na słońcu w momencie jego najsilniejszego działania - między 10 a 15, a także nosić nakrycie głowy.
Chcąc zmniejszyć ryzyko szoku termicznego, ale też utonięcia z powodu odmiennego stanu świadomości czy obniżonej sprawności psychofizycznej, należy przede wszystkim nie wchodzić do wody po alkoholu.
Alkohol, ale także kofeina, wpływają na układ krążenia, co nie pozostaje bez znaczenia w kontekście szoku termicznego.
