Reklama
Co warto wiedzieć o tabletkach antykoncepcyjnych jednoskładnikowych?
Tabletki antykoncepcyjne, znane od lat ’60, zapobiegają ciąży poprzez działanie syntetycznych hormonów. Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne nie mają w składzie estrogenu, co odróżnia je od tabletek dwuskładnikowych, zawierających estrogen i progestagen. Z tego względu można spotkać się z opinią, że minipigułki są mniej skuteczne niż inne formy antykoncepcji hormonalnej. Aby wyjaśnić, dlaczego to nie do końca prawda, warto dowiedzieć się, jak działają jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne.
Progestagen zagęszcza śluz szyjkowy, co utrudnia plemnikom przedostanie się przez szyjkę do macicy, a dodatkowo powoduje, że błona śluzowa macicy staje się cieńsza i niesprzyjająca implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Czynnikiem, który odróżnia działanie minipigułek od tabletek dwuskładnikowych jest fakt, że tabletki jednoskładnikowe zazwyczaj nie hamują całkowicie owulacji (chociaż w specyficznym rodzaju minipigułki zawierającej noretysteron efekt ten występuje).
Kolejną istotna kwestią jest, po jakim czasie działają jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne. Jeżeli pierwszą tabletkę przyjmie się w pierwszym dniu miesiączki, ochrona przed ciążą zaczyna się natychmiast i nie jest konieczne stosowanie dodatkowych metod antykoncepcji. Natomiast jeśli zacznie się przyjmować jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne w dowolnym innym dniu cyklu, zaleca się stosowanie dodatkowej metody antykoncepcji (np. prezerwatywy) przez pierwsze 48 godzin przyjmowania tabletek.
Skuteczność minipigułek jest bardzo wysoka i wynosi 91-99%, w zależności od tego, o ile pacjentka stosuje się do ścisłych zaleceń, jak je brać i dokładnie pilnuje stałej pory przyjmowania. Dla skuteczności tej metody zapobiegania ciąży kluczowe jest bowiem utrzymanie stałego poziomu hormonu we krwi.
Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe przyjmuje się zatem codziennie, bez przerw, a zatem okres (lub raczej przypominające miesiączkę krwawienie, jak mówimy w przypadku tabletek antykoncepcyjnych) często nie występuje w ogóle.
W jednym opakowaniu zazwyczaj znajduje się 28 tabletek. Ponieważ tabletki jednoskładnikowe są przyjmowane codziennie bez przerwy, opakowanie zaprojektowano tak, aby wystarczyło na cały miesiąc. Każdego dnia przyjmuje się jedną tabletkę, co pomaga utrzymać odpowiedni poziom hormonów w organizmie i zapewnia ciągłą ochronę przed ciążą.
Jeśli tabletka zostanie pominięta, skuteczność metody jest znacznie zmniejszona. Należy jak najszybciej przyjąć pominiętą pigułkę i kontynuować regularne przyjmowanie pozostałych tabletek. Ważne, aby pamiętać, że przez następne 48 godzin trzeba stosować dodatkową metodę antykoncepcji, np. prezerwatywy.
Podobnie jak inne formy jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej (implanty podskórne, wkładki domaciczne czy jednoskładnikowe plastry antykoncepcyjne), minipigułki są uważane za bezpieczniejsze i polecane są dla kobiet, które nie mogą przyjmować estrogenów z powodu przeciwwskazań medycznych, takich jak wysokie ciśnienie krwi, zwiększone ryzyko zakrzepicy, migrena z aurą (oczna).
Wielkim plusem minipigułek jest mniejsze ryzyko związane z zakrzepami krwi w porównaniu do dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych. Co ważne - tabletki z progestagenem mogą stosować również kobiety karmiące piersią, ponieważ hormon ten nie wpływa na produkcję mleka.
Podsumowując, chociaż jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne nie są najpopularniejszą formą antykoncepcji hormonalnej, odgrywają ważną rolę dla określonej grupy kobiet, które z różnych przyczyn (medycznych lub osobistych) nie mogą stosować tabletek dwuskładnikowych.
Skutki uboczne antykoncepcji jednoskładnikowej
Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, choć są ogólnie uważane za bezpieczne, mają listę przeciwskazań. Zatem osoby chorujące obecnie lub w przeszłości na raka piersi, ciężkie schorzenia wątroby czy niewyjaśnione krwawienia z róg rodnych nie powinny stosować minipigułek.
Stosowanie jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych może również wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi. Intensywność i częstotliwość ich występowania różnią się w zależności od indywidualnej reakcji organizmu na hormony.
Najczęstsze skutki uboczne stosowania tabletek jednoskładnikowych obejmują zmiany w krwawieniu miesiączkowym. Okres zanika lub jest bardzo skąpy, dodatkowo mogą się pojawić nieprzewidywalne plamienia międzymiesiączkowe.
Ewidentną wadą minipugułek jest fakt, że wywołują nudności i ból piersi - na szczęście te symptomy zwykle ustępują po kilku/kilkunastu tygodniach stosowania pigułek. Znacznie rzadziej pojawiają się objawy związane z układem nerwowym, jak bóle głowy i zmiany nastroju (w tym drażliwość lub okresy dogłębnego smutku).
Niektóre pacjentki stosujące antykoncepcję jednoskładnikową uskarżają się na dermatologiczne skutki uboczne. Zmiany skórne najczęściej obejmują wypryski, choć zdarza się też, że u osób cierpiących na trądzik przed rozpoczęciem stosowania tabletek, po przyjęciu kilku opakowań następuje poprawa stanu skóry.
Inne potencjalne efekty uboczne jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych obejmują zmiany apetytu, a także tycie.
W przypadku wystąpienia niepokojących skutków ubocznych lub utrzymywania się typowych symptomów takich jak ból piersi czy nudności, należy skonsultować się z lekarzem. Ginekolog może zaproponować inną metodę antykoncepcji lub doradzić zmianę stylu życia, zwiększając komfort pacjentki. Warto bowiem mieć świadomość, że niektóre skutki uboczne mogą być złagodzone poprzez zmiany w diecie, zwiększenie aktywności fizycznej czy stosowanie dodatkowych suplementów, oczywiście po konsultacji z lekarzem.
Reklama
Jak działają dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne?
Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe zawierają dwa rodzaje hormonów: estrogen i progestagen. Ich głównym celem jest zapobieganie ciąży poprzez kilka mechanizmów działania:
- hamowanie owulacji (hormony zawarte w pigułce zapobiegają uwalnianiu komórki jajowej z jajnika);
- zagęszczenie śluzu szyjkowego (plemnikom jest trudniej przedostać się do macicy, co zmniejsza szansę na zapłodnienie);
- zmiany w endometrium (śluzówka macicy staje się mniej przyjazna dla zagnieżdżenia zapłodnionego jaja, co utrudnia implantację).
Tabletki dwuskładnikowe występują w kilku rodzajach:
- jednofazowe oznaczają, że każda tabletka w opakowaniu zawiera tę samą dawkę estrogenów i progestagenu. Jest to najczęściej stosowany rodzaj tabletek dwuskładnikowych, charakteryzujący się stałą dawką hormonów, co zapewnia równomierne działanie;
- dwufazowe mają dwie różne dawki hormonów w jednym opakowaniu. Zmiana dawki hormonów w trakcie cyklu ma naśladować naturalne wahania poziomu hormonów w organizmie kobiety;
- trójfazowe tabletki antykoncepcyjne mają trzy różne dawki hormonów w jednym blistrze, jeszcze dokładniej naśladując naturalny rytm hormonalny kobiety.
Ze względu na potencjalne zwiększone ryzyko skutków ubocznych hormonalnej antykoncepcji u nastolatek, młodym kobietom często zapisuje się niskodawkowe tabletki dwuskładnikowe. Zawierają one niższą dawkę estrogenów w połączeniu z progestagenem - np. 10-25 mikrogramów etynyloestradiolu na tabletkę, w porównaniu do standardowych 35 mikrogramów.
Skuteczność antykoncepcji dwuskładnikowej jest jedną z najwyższych. Wskaźnik Pearla (oznaczającego: ile kobiet na sto zajdzie w ciążę mimo stosowania antykoncepcji przez rok) wynosi 0,3% - pod warunkiem, że preparat jest stosowany zgodnie z zaleceniami (za: forumginekologii.pl).
A zatem - najlepiej zacząć przyjmować tabletki pierwszego dnia cyklu miesiączkowego (pierwszy dzień krwawienia), co zapewnia ochronę przed ciążą od razu. Jeśli rozpocznie się stosowanie tabletek w innym dniu cyklu, należy używać dodatkowej metody antykoncepcyjnej (np. prezerwatywy) przez pierwsze 7 dni przyjmowania tabletek.
Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe należy przyjmować codziennie, najlepiej o tej samej porze dnia, co pomaga utrzymać stały poziom hormonów w organizmie i zapewnia wysoką ochronę.
Standardowy cykl tabletek dwuskładnikowych trwa 28 dni: 21 dni przyjmowania aktywnych tabletek i 7 dni przerwy (w czasie której przyjmuje się pigułki placebo lub nie przyjmuje się żadnych). Nowe schematy mogą mieć inny podział, np. 24+4 - czyli 24 dni tabletki z hormonami i 4 dni placebo. W czasie przerwy występuje krwawienie przypominające menstruację, nazywane krwawieniem z odstawienia.
Jeśli opóźnienie wynosi mniej niż 24 godziny od zwykłej pory, skuteczność antykoncepcji jest utrzymana. Jednakże jeśli minęła doba od pominiętej dawki, należy jak najszybciej przyjąć zapomnianą tabletkę i kontynuować normalne przyjmowanie kolejnych tabletek, ale dodatkowo używać metody barierowej (np. prezerwatywy) przez kolejne 7 dni.
W przypadku wymiotów lub ciężkiej biegunki w ciągu kilku godzin po przyjęciu tabletki, absorpcja hormonów może być niekompletna. W takim przypadku należy traktować to jak pominięcie dawki i postępować zgodnie z wytycznymi dla pominiętych tabletek.
Stosowane prawidłowo tabletki dwuskładnikowe to jedna z najskuteczniejszych metod antykoncepcyjnych, jakie są dostępne na rynku. Zapewniając nie tylko ochronę przed ciążą, ale także regulację cyklu miesiączkowego i złagodzenie niektórych objawów PMS, stały się najpopularniejszą metodą zapobiegania ciąży w Europie, Ameryce Północnej i Australii.
Skutki uboczne tabletki dwuskładnikowej
Tabletki dwuskładnikowe, chociaż są skuteczne w zapobieganiu ciąży, mogą wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi i przeciwwskazaniami, które warto znać przed ich stosowaniem.
Na początku stosowania tabletek często pojawiają objawy niepożądane, które mijają po kilku tygodniach: nudności, bóle piersi czy zmiany nastroju. Niektóre pacjentki doświadczają przyrostu masy ciała lub jej fluktuacji. Inne skarżą się na przebarwienia skóry, zwane melazmą, które występują szczególnie u kobiet narażonych na słońce.
Rzadziej występujące, ale poważne skutki uboczne stosowania dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych obejmują:
- zakrzepy krwi (ryzyko zakrzepicy jest wyższe u kobiet po 35. roku życia oraz tych z historią chorób sercowo-naczyniowych),
- podwyższone ciśnienie krwi - co wymaga monitorowania,
- zwiększone ryzyko raka piersi i szyjki macicy - zwłaszcza u osób długo stosujących antykoncepcję hormonalną.
Mniej dokuczliwe skutki uboczne, takie jak nudności czy bóle głowy, są dość powszechne, szczególnie w pierwszych miesiącach stosowania. Poważne skutki uboczne, takie jak zakrzepy krwi, są znacznie rzadsze, ale warto mieć ich świadomość i w razie zaobserwowania u siebie - natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Tabletek dwuskładnikowych nie powinny stosować pacjentki:
- które miały stwierdzone zakrzepy krwi lub cierpią na zaburzenia krzepliwości krwi,
- mają wady serca, problemy z zastawkami, historię zawału serca,
- uskarżają się na wysokie ciśnienie krwi,
- są uzależnione od nikotyny, szczególnie jeśli są powyżej 35 roku życia (palenie znacznie zwiększa ryzyko zakrzepów krwi u kobiet w tym wieku przyjmujących tabletki hormonalne),
- mają migrenę z aurą - ze względu na zwiększone ryzyko udaru mózgu przy stosowaniu antykoncepcji zawierającej estrogen,
- chorują lub chorowały w przeszłości na raka piersi.
Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który oceni indywidualne ryzyko, przeciwwskazania i pomoże wybrać najbezpieczniejszą i najskuteczniejszą metodę antykoncepcji
Reklama
Co wybrać - tabletki antykoncepcyjne jedno- czy dwuskładnikowe?
Wybór odpowiedniej metody antykoncepcji, w tym tabletki jednoskładnikowej lub dwuskładnikowej, powinien zawsze być dokonywany w porozumieniu z ginekologiem. Każda kobieta ma indywidualne potrzeby zdrowotne, które należy uwzględnić przy wyborze najbezpieczniejszego i najskuteczniejszego preparatu.
Przed przepisaniem tabletek antykoncepcyjnych (niezależnie czy jedno-, czy dwuskładnikowych) ginekolog powinien zlecić odpowiednie badania, obejmujące:
1. wywiad medyczny, uwzględniający:
- historię chorób, w tym zakrzepicy, chorób sercowo-naczyniowych, migreny z aurą, raka piersi, cukrzycy, chorób wątroby i innych,
- obecne leki i suplementy, które mogą wpływać na skuteczność antykoncepcji,
- palenie tytoniu i inne nawyki mogące wpływać na zdrowie.
2. badania fizykalne:
- pomiar ciśnienia krwi,
- badanie piersi,
- badanie ginekologiczne.
3. dodatkowe badania laboratoryjne:
- badania krwi, w tym lipidogram, poziom glukozy we krwi,
- badania krzepnięcia krwi (szczególnie u kobiet z historią zakrzepicy).
Wybór w kwestii tabletki jednoskładnikowe a dwuskładnikowe dotyczy zazwyczaj wpływu estrogenu na organizm. Przeciwskazaniem do stosowania estrogenów (a zatem tabletek dwuskładnikowych) są:
- historia zakrzepicy żył głębokich lub zatorowości płucnej,
- choroby serca lub naczyń krwionośnych,
- migreny z aurą,
- cukrzyca z powikłaniami naczyniowymi,
- nadciśnienie tętnicze i palenie papierosów (szczególnie po 35. roku życia).
Zmiana tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych (zawierających estrogen i progestagen) na jednoskładnikowe (zawierające tylko progestagen) jest zalecana także dla mam karmiących, ponieważ estrogeny mogą zmniejszać produkcję mleka.
Niektóre kobiety mogą lepiej tolerować antykoncepcyjne tabletki jednoskładnikowe z powodu indywidualnych reakcji organizmu na estrogeny lub ze względu na efekty uboczne, takie jak nudności, bóle głowy, czy zmiany nastroju, które mogą być mniej nasilone przy stosowaniu tabletek jednoskładnikowych.
Z kolei odwrotna sytuacja - zmiana tabletek jednoskładnikowych na dwuskładnikowe jest zalecana, gdy pacjentka ma:
- brak przeciwwskazań do estrogenów, a jednocześnie nie doświadcza istotnych efektów ubocznych przy stosowaniu jednoskładnikowych tabletek,
- chęć regulacji cyklu menstruacyjnego - przy wahaniach hormonów szczególnie polecane są antykoncepcyjne tabletki trójfazowe,
- potrzebę kontroli nad objawami trądziku,
- wolę zwiększenia skuteczności antykoncepcyjnej,
- problemy z nieregularnym przyjmowaniem jednoskładnikowych tabletek,
- potrzebę zmniejszenia dolegliwości bólowych związanych z endometriozą lub innymi stanami powodującymi bolesne miesiączki.
Konsultacja z ginekologiem jest kluczowa przy wyborze odpowiednich tabletek antykoncepcyjnych. Lekarz oceni stan zdrowia, przeprowadzi niezbędne badania i pomoże dobrać najbezpieczniejszy i najskuteczniejszy preparat. Regularne kontrole są również ważne, aby monitorować stan zdrowia i skuteczność stosowanej antykoncepcji.
