Co to jest teratozoospermia?
Teratozoospermia należy do grupy zaburzeń spermiogenezy. Co to konkretnie za dolegliwość? Otóż, problem ten charakteryzuje się podwyższonym odsetkiem nieprawidłowych form plemników. U mężczyzny występuje wówczas poniżej 4% plemników o właściwej strukturze.
Natomiast nieobowiązująca rekomendacja WHO z 1999 roku narzucała większy poziom od którego można było mówić o tym zaburzeniu - było to 14% nieprawidłowych form plemników. Obecny poziom został wyznaczony przez międzynarodowe badania populacyjne. Okazuje się, że u zdrowego mężczyzny poziom plemników całkowicie prawidłowych rzadko kiedy przekracza 25%.
Oceniając nieprawidłowości, bierze się pod uwagę możliwe defekty w różnych częściach plemnika:
- w główce,
- w witce,
- w wstawce.
Wystarczy, że plemnik ma jeden defekt i jest klasyfikowany jako nieprawidłowy. Kiedy znakomita większość plemników ma niewłaściwą budowę, mówi się o tzw. teratozoospermii monomorficznej. Dwie jej podstawowe formy to:
- makrozoospermia - zespół dużej główki plemnika;
- globozoospermia - zespół okrągłoglowego plemnika, gdy główka plemnika jest okrągła, a nie owalna.
Inne rodzaje zoospermii to:
- oligozoospermia - zbyt mała ilość plemników w nasieniu, poniżej 15 milionów na ml;
- asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników. U takiego pacjenta występuje mniej niż 40% wszystkich ruchliwych plemników;
- oligoasthenoteratozoospermia - to połączenie asthenozoospermii, oligozoospermii i teratozoospermii. W nasieniu występuje więc zbyt mała ilość plemników, zwykle przybierających nieodpowiednią formę i o niewłaściwej ruchliwości;
- azoospermia - brak występowania dojrzałych plemników w nasieniu;
- aspermia - całkowity brak plemników w nasieniu.
W klasyfikacji ICD-10 teratozoospermia została zaliczona do grupy zaburzeń oznaczonych kodem R86, czyli: Nieprawidłowe wyniki materiału pobranego z męskich narządów płciowych. Z kolei w klasyfikacji ICD-11 znaleźć ją można pod kodem GB04 w kategorii: “niepłodność męska”.
Reklama
Jakie mogą być przyczyny teratozoospermii?
Zazwyczaj za teratozoospermią stoją czynniki środowiskowe. W tym kontekście można mówić o takich przyczynach teratozoospermii jak:
- wystawienie na promieniowanie albo działanie szkodliwych substancji chemicznych;
- żylaki powrózka nasiennego;
- infekcje;
- cukrzyca;
- częste przegrzewanie jąder, np. gorące kąpiele, przebywanie w saunie, trzymanie laptopa na kolanach;
- znaczna nadwaga;
- kontakt z metalami ciężkimi;
- leczenie, np. onkologiczne;
- deficyt minerałów i witamin;
- niewłaściwa dieta, m.in. bogata w cukry proste;
- nadużywanie alkoholu.
Istnieje też związek teratozoospermii z zaburzeniami pracy tarczycy, m.in. nadczynność tarczycy, jak i niedoczynność tego gruczołu. Na pogorszenie jakości nasienia wpływ ma również niedobór testosteronu, dlatego w poszukiwaniu przyczyn teratozoospermii bierze się pod uwagę także problemy z tym hormonem.
Znacznie rzadziej wiąże się teratozoospermię z czynnikami genetycznymi. Wpływ na stan morfologii plemników ma również wiek mężczyzny - im mężczyzna starszy, tym kondycja plemników gorsza. Takie dane przedstawia m.in. w swojej publikacji Aleksandra Rosiak-Gill, która wskazuje, że badani mężczyźni poniżej 30 roku życia mieli nie tylko większą koncentrację plemników, ale też niższy indeks teratozoospermii w porównaniu do mężczyzn w wieku 30-35.
Reklama
Teratozoospermia a liczba prawidłowych plemników, czyli rozpoznanie
Nieprawidłowa morfologia plemników jest określana w trakcie badania nasienia. Próbkę do badań uzyskuje się od pacjenta, który zachował 3-5 dni wstrzemięźliwości seksualnej. Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że o nieprawidłowościach mówimy, gdy więcej niż 96% plemników ma niewłaściwą budowę, a więc mniej niż 4% plemników jest właściwych. Co brane jest pod uwagę podczas tego typu oceny?
Zacznijmy od tego, że prawidłowy plemnik wyróżnia się kilkoma cechami:
- mieć długość ok. 60 mikrometrów (µm) i składać się z główki i witki, którą dzielimy na szyjkę, wstawkę, część główną i część końcową;
- mieć owalną główkę o regularnym kształcie, bez nierówności;
- wstawka powinna być przyczepiona do główki w jej osi i mieć w przybliżeniu podobną długość co główka;
- witka powinna być 10 razy dłuższa niż główka, nie może być złamana w żadnym miejscu, nie może także tworzyć żadnych pętelek.
- główka plemnika powinna być o długości 5-6 µm i szerokości 2,5-3,5 µm, a witka powinna mieć długość ok. 50 µm.
Nie są tu dopuszczalne nawet najmniejsze odstępstwa od tej normy - wskazują one na to, że plemnik ma nieprawidłową budowę. Zdarzają się sytuacje teratozoospermii, gdy pacjent ma 0% prawidłowych plemników, a więc praktycznie wszystkie, 100%, ma niewłaściwą budowę. To rodzaj teratozoospermii zaawansowanej, która może mieć związek m.in. z wiekiem, ale też przebytymi chorobami. Jeżeli w nasieniu brak prawidłowych plemników, zleca się badanie MSOME-6600, które bazuje na ocenie budowy plemników w 6600-krotnym powiększeniu.
Umiarkowana teratozoospermia to z kolei sytuacja, gdy pacjent ma jakąś pulę plemników o prawidłowej budowie, np. 2-3% plemników ma odpowiednią budowę. Oznacza to, że około 97-98% plemników na niewłaściwą morfologię.
Jakie są najczęstsze wady związane z budową plemników? Przeanalizować można tu każdy element plemnika.
Wady główki to m.in.:
- powiększona powierzchnia,
- za mały albo za duży rozmiar akrosomu, czyli szczytowej części główki,
- niewłaściwy kształt, np. gruszkowaty, trójkątny, okrągły,
- podwójna lub potrójna główka.
Z kolei o nieprawidłowej budowie wstawki świadczyć będą takie objawy jak:
- nieodpowiednia (za krótka lub za długa) długość,
- za gruba lub za cienka budowa,
- brak przyczepienia wstawki do osi główki,
- złamanie wstawki,
- zawieszki cytoplazmatyczne przekraczające ⅓ powierzchni główki.
Wady witki to m.in.:
- niewłaściwa długość,
- zmieniająca się grubość,
- spiralne ułożenie,
- obecność podwójnej witki,
- ostre złamania.
Zazwyczaj plemniki o nieprawidłowej budowie wyróżniają się łącznie kilkoma defektami.
Reklama
Czym jest indeks teratozoospermii?
Sposobem na to, by lepiej zobrazować różne defekty plemnika, np. wady główki przy teratozoospermii jest indeks teratozoospermii. To wskaźnik, który informuje, ile defektów ma każdy z plemników o nieprawidłowej budowie.
Indeks TZI bierze pod uwagę wszystkie wady, nie tylko plemników z defektem główki czy nieprawidłowym akrosomem, ale ocenia całą nieprawidłową budowę plemników.
Norma w indeksie teratozoospermii wynosi mniej niż 2,09. Taki parametr może być bardziej prawidłowy jeżeli chodzi o ocenę problemów z produkcją plemników niż klasyczna morfologia nasienia.
Reklama
Teratozoospermia a szansa na ciążę. Naturalnie czy in vitro?
Pary, u których przyczyną niepowodzeń związanych z ciążą są problemy w budowie plemników u mężczyzny, zadają sobie często pytanie: czy można zajść w ciążę przy teratozoospermii. Innymi słowy, czy plemniki o nieprawidłowej budowie mogą zapłodnić?
Teratozoospermię zalicza się do przyczyn niepowodzeń reprodukcyjnych i niepłodności męskiej. W sytuacji, gdy pomimo tego zaburzenia dojdzie do zapłodnienia, wzrasta ryzyko poronień czy też zaburzeń w rozwoju płodu. Nie oznacza to jednak, że dolegliwość wyklucza w pełni szansę na ciążę i rodzicielstwo.
W przebiegu teratozoospermii trzeba liczyć się z trudnościami związanymi z naturalnym poczęciem dziecka, jednocześnie obecnie możliwości na zapłodnienie daje in vitro albo inseminacja. Wybór metody, inseminacji czy in vitro przy teratozoospermii, zależy od pozostałych parametrów nasienia.
Lekarze biorą tu pod uwagę także HBA, inaczej test określający odsetek dojrzałych plemników zdolnych do zapłodnienia komórki jajowej, oraz badanie fragmentu DNA plemnika.
Reklama
Czy teratozoospermię da się wyleczyć?
Mężczyzna, który dowiaduje się o stanie swoich plemników, zapewne zastanawia się, czy można leczyć teratozoospermię. Jeśli tak, to jak ją leczyć i jakie leki wdrożyć. Do jakiego lekarza udać się z prośbą o pomoc? Specjalistą, który może tu pomóc będzie m.in. urolog, ale pozostają również otwarte kliniki leczenia niepłodności.
Podstawowym sposobem leczenia teratozoospermii jest wprowadzenie zmian związanych z codziennym funkcjonowaniem. Mężczyzna powinien zmienić swoją dietę, wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe, a także dbać o suplementację witamin i minerałów. Zbilansowane odżywianie wpływa na poprawę jakości nasienia i podniesienie poziomu testosteronu, niezbędnego w procesach prokreacyjnych.
Inne istotne elementy składające się na odpowiednie metody leczenia teratozoospermii to:
- rezygnacja z używek,
- dbałość o odpowiednią ilość snu,
- troska o właściwą ilość sportu na co dzień.
Czy da się wyleczyć teratozoospermię? Jednocześnie jak dotąd nie zarejestrowano żadnego leku na teratozoospermię. Nie ma też badań, które jednoznacznie potwierdzałyby skuteczność stosowania konkretnych suplementów diety i leków u mężczyzn z tą przypadłością.
Reklama
Teratozoospermia a wady płodu. Czy można urodzić chore dziecko?
Tak jak już wskazaliśmy, jeżeli uda się plemnikowi dotkniętemu teratozoospermią zapłodnić komórkę jajową, to istnieje większe ryzyko poronienia albo narodzin chorego dziecka. Istnieje więc związek pomiędzy słabą jakością nasienia wynikającą z teratozoospermii a wadami płodu.
Jednocześnie taka dolegliwość nie przekreśla szans na to, by zostać ojcem. Pomimo teratozoospermii, dziecko może urodzić się zdrowe. Żaden lekarz, genetyk, embriolog czy urolog nigdy nie daje pewności, co do stanu zdrowia dziecka po urodzeniu. Jednocześnie marząc o rodzicielstwie, w pierwszej kolejności warto zadbać o swoją kondycję, troszcząc się o właściwą dietę i styl życia.
Teratozoospermia to rodzaj zaburzenia spermatogenzy, które może mieć różne przyczyny - od czynników genetycznych, poprzez środowiskowe i związane z niewłaściwymi nawykami, po choroby, np. związane z niewłaściwą pracą tarczycy. Problem wskazuje na niską jakość nasienia, ale obecnie nie przekreśla szans na to, by zostać rodzicem.
