Czym są tony serca?
Tony serca to nic innego, jak odgłosy pracy tego narządu, a przede wszystkim zamykających się zastawek. Obecnie wysłuchuje się ich za pomocą stetoskopu.
Wyróżnia się dwa podstawowe i dwa dodatkowe słyszalne tony serca.
- Pierwszy ton serca – jest to odgłos zamykania się zastawek przedsionkowo-komorowych: zastawki mitralnej i zastawki trójdzielnej. Ponieważ ich zamknięcie odbywa się niemal jednocześnie, powinny być rejestrowane jako jeden ton nieulegający rozdwojeniu.
- Drugi ton serca – za jego wytwarzanie odpowiada zamknięcie zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej. Podczas prawidłowej pracy serca zastawka aortalna zamyka się nieco wcześniej, ale usłyszenie podwójnego tonu jest bardzo trudne i wymaga od badającego ogromnego doświadczenia.
Osłuchiwanie zastawek, a dokładnie odgłosów ich zamykania się jest jednym z badań przedmiotowych, wykonują je zarówno lekarze rodzinni, jak i specjaliści kardiolodzy.
Reklama
Dodatkowe tony serca
W niektórych przypadkach (należą one jednak do rzadkości) słyszalne są dwa dodatkowe tony serca – III i IV. Co one oznaczają? Są to odgłosy napełniania komór krwią i skutkującej nim wibracji.
Ton trzeci jest zjawiskiem fizjologicznym u dzieci i młodzieży, słyszalnym przede wszystkim po wykonanym wysiłku fizycznym lub kaszlu. U dorosłych natomiast może być symptomem chorób serca, szczególnie niewydolności jego lewej komory.
Ton czwarty, podobnie jak trzeci występuje fizjologicznie u dzieci i młodych, zdrowych pacjentów. Nazywany bywa tonem przedsionkowym, ponieważ jest odgłosem skurczu przedsionków serca.
U osób dorosłych może być objawem:
- zaawansowanego nadciśnienia tętniczego,
- zwężenia zastawki aortalnej,
- choroby wieńcowej,
- przerostu lewej komory serca,
- kardiomiopatii przerostowej.
Reklama
Miejsca osłuchiwania tonów serca
Osłuchiwanie zastawek wykonywane jest przez lekarza za pomocą stetoskopu. To proste badanie wymaga jednak wprawy i wiedzy na temat miejsca osłuchiwania, ponieważ każdy ton słyszalny jest w innym punkcie klatki piersiowej.
Osłuchiwanie I tonu serca , czyli zastawek mitralnej i trójdzielnej, odbywa się w tzw. punkcie Erba. Gdzie się on znajduje? Zlokalizowany jest przy lewym brzegu mostka w trzeciej przestrzeni międzyżebrowej.
Osłuchiwanie drugiego tonu, czyli zastawki aortalnej i zastawki pnia płucnego, wykonuje się pomiędzy drugim a trzecim żebrem, przy prawej i lewej krawędzi mostka.
Reklama
Nieprawidłowości tonów serca
Fizjologia osoby dorosłej pozwala na wysłuchanie dwóch podstawowych tonów serca. Osłuchiwanie rozpoczyna się zwykle ogólną oceną pracy mięśnia sercowego – jej miarowości i rytmu, w drugiej kolejności skupia się na analizie poszczególnych tonów. Niekiedy lekarz jednocześnie osłuchuje zastawki i bada puls na tętnicach obwodowych.
W sytuacji, kiedy praca serca szybsza jest niż wyczuwalny puls, określa się dolegliwość zwaną deficytem tętna (należy pamiętać, że tętno zależy nie tylko od tempa pracy mięśnia sercowego, ale również od elastyczności ścian naczyń krwionośnych). Deficyt tętna oraz niemiarowa praca serca charakterystyczna jest dla pacjentów cierpiących na migotanie przedsionków.
W przypadku I tonu ważne jest określenie jego głośności. Głośny I ton występuje u pacjentów z niską masą ciała lub przy przyspieszonej akcji serca.
Cichy ton zdarza się u pacjentów otyłych, ale może oznaczać też:
- niewydolność serca,
- zawał serca,
- blok przedsionkowo-komorowy,
- niedomykalność zastawki mitralnej.
Przy osłuchiwaniu II tonu ocenia się przede wszystkim, czy występuje jego rozdwojenie. U pacjenta zdrowego zastawka aorty zamyka się trochę wcześniej niż zastawka pnia aorty. Rozdwojenie to fizjologicznie słyszalne jest w momencie wdychania powietrza.
Znaczące rozdwojenie II tonu zmieniające się przy oddychaniu może świadczyć o poważnych nieprawidłowościach, w tym nawet ciężkiej niewydolności serca.
Głośny II ton występuje u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, natomiast cichy – przy zwężeniu zastawki aortalnej lub zastawki pnia płucnego.
Reklama
Przyczyny szmerów w sercu
Do prawidłowych zalicza się czyste tony serca, zdarza się jednak, że przy ich osłuchiwaniu słyszalne są także szmery serca. Powstają one, kiedy przepływ krwi traci swój laminarny – uporządkowany charakter i staje się on bardziej chaotyczny.
Do najczęstszych przyczyn takiego zjawiska należą:
- znaczący wzrost przepływu krwi towarzyszący: gorączce, nadczynności tarczycy, ciąży,
- zwężenie drogi przepływu krwi,
- cofanie się krwi na skutek niedomykalności jednej z zastawek,
- nieprawidłowe przecieki krwi.
Szmery w sercu dzieli się na skurczowe i rozkurczowe, w zależności od tego, w którym momencie pracy mięśnia sercowego są słyszalne. Niektóre szmery skurczowe wynikają z fizjologii najmłodszych pacjentów – noworodków i małych dzieci. Szmery rozkurczowe natomiast zawsze wskazują na obecność nieprawidłowości.
Najczęstszymi przyczynami powstawania szmerów skurczowych są:
- zwężenie zastawki aortalnej,
- niedomykalność zastawki mitralnej,
- kardiomiopatia przerostowa,
- ubytek przegrody międzykomorowej.
Szmery rozkurczowe powstają na skutek:
