Skąd się wzięło 12 potraw wigilijnych?
Wigilia, czyli dzień poprzedzający Boże Narodzenie, jest niezwykle ważny w tradycji chrześcijańskiej, gdyż to właśnie wtedy odbywa się uroczysta kolacja.
Przygotowuje się na nią 12 potraw, pod obrus kładzie się sianko, a przed rozpoczęciem jedzenia wszyscy łamią się opłatkiem. Dwie ostatnie tradycje są bezpośrednio związane z postacią Jezusa.
Skąd wzięło się 12 potraw? Co symbolizują? Odpowiedź jest prosta. 12 potraw przypisanych jest do apostołów towarzyszących Jezusowi. Na samym początku jednak odpowiadały one miesiącom w roku, za które ludzie dziękowali.
Jakie są najpopularniejsze potrawy wigilijne w Polsce? Oto lista:
- barszcz czerwony (najczęściej z uszkami),
- zupa grzybowa (alternatywnie przygotowuje się pieczarkową),
- karp smażony i karp w galarecie,
- kapusta z grzybami/grochem,
- pierogi z kapusta i grzybami/krokiety z kapustą i grzybami,
- piernik/makowiec/kutia,
- groch,
- kompot z suszu,
- śledź w oleju/śmietanie,
- ryba po grecku,
- makiełki (makaron z makiem),
- jagły,
- kasza z suszonymi grzybami,
Nie każda potrawa coś oznacza. Większość z nich została zaadaptowana z tradycji staropolskiej.
Kiedy jest najlepszy czas, by przygotować potrawy wigilijne?
Ciasta w całości można upiec dzień wcześniej. Niektóre potrawy, jak np. ryba (w zależności od przepisu) również wymagają rozpoczęcia wcześniejszych przygotowań.
Najczęściej jednak, by potrawy zachowały świeżość do końca świąt, najlepiej przygotować je dopiero rano w Wigilię.
Reklama
Jak przygotować barszcz czerwony?
To rodzaj zupy bogatej w antyoksydanty, witaminy (m.in. kwas foliowy) i składniki mineralne (m.in. wapń, potas, magnez, żelazo). Dodatkowo, o ile nie jest zabielana - niskokalorycznej.
Gotowane buraki, które stanowią główny składnik barszczu to nasz odżywczy skarb narodowy. Poza tym rozpoczęcie wieczerzy wigilijnej od zupy jest doskonałym sposobem na rozgrzanie żołądka i wypełnienie go, co i sprawi, że podczas kolacji będzie trudniej o przejedzenie.
Oto przykładowy przepis:
- 7 małych buraków,
- 2,5 litra bulionu warzywnego,
- garść suszonych prawdziwków,
- 2 ząbki czosnku,
- suszone zioła: po 2 liście laurowe, łyżki majeranku, dodatkowo ok. 6 ziaren czarnego pieprzu, i kilka ziarenek ziela angielskiego,
- jedna cytryna,
- sól oraz zmielony pieprz.
Przepłukane prawdziwki przerzucamy do rondelka. Następnie zalewamy dwoma je dwoma szklankami zimnej wody z przyprawami i czosnkiem.
Następnego dnia grzyby gotujemy w tej samej wodzie przez kilkanaście minut do zmięknięcia. Wcześniej umyte buraki dokładnie obieramy i gotujemy je z bulionem warzywnym. Dodajemy wtedy także przyprawy.
Kiedy bulion się zagotuje, zmniejszamy ogień i gotujemy pod przykryciem przez około 40-60 minut, do czasu aż buraki zmiękną. Po tym czasie zdejmujemy barszcz z ognia. Warto zostawić w nim buraki na kilka godzin. Dzięki temu nabierze on bardziej intensywnego koloru. Dopiero wtedy wyjmujemy buraki i pokrojone prawdziwki wrzucamy do zupy.
Barszcz można podawać z kupnymi bądź ręcznie przygotowanymi uszkami.
Uwaga: Wybierz czysty barszcz. Zabielany czy zjedzony z krokietem to spore źródło dodatkowych kcal i nasyconych kwasów tłuszczowych.
Warto wspomnieć, że na stole wigilijnym pojawia się nie tylko barszcz, ale także zupa grzybowa. Coraz częściej jednak zamiennie podaje się pieczarkową.
Reklama
Nie może zabraknąć ryb - karpia, śledzia i nie tylko!
Jakie ryby pojawiąją się na wigilnym stole? Rybą, która z pewnością króluje bez wątpienia jest karp przyrządzany na wiele sposobów. Symbolizuje on długowieczność. Według tej tradycji, kto zje karpia w Wigilię, będzie cieszył się długim życiem.
Obok karpia na wigilijnym stole może również pojawić się śledź - symbol postu i wyczekiwania.
Ryby to także źródło:
- wartościowego, łatwo przyswajalnego białka,
- witamin (z grupy B oraz A, D, E),
- składników mineralnych (m.in. fosforu czy cynku),
- przede wszystkim zdrowych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 i omega-6.
Jeśli nie lubisz karpia, warto dokonać dobrego wyboru. Zatem zamiast, np. tilapii, która jest dość tłusta warto wybrać popularnego dorsza.
Najpopularniejszy i najprostszy przepis na karpia smażonego wymaga:
- 6 dzwonek karpia,
- soli,
- 1/2 szklanki mąki,
- sklarowanego masła do smażenia.
Dzwonka solimy i odstawiamy na pół godziny. Następnie obtaczamy mące i smażymy na niedużym ogniu na złoto.
Podsmażone kawałki wkładamy do żaroodpornego naczynia wstawionego do nagrzanego do 180 st. i wyłączonego piekarnika. Trzymamy w cieple do momentu podania.
Podczas świąt przygotowuje się także nowoczesne potrawy wigilijne. Coraz większą popularność zyskuje np. ryba po grecku.
Uwaga:
- Wybierz karpia pieczonego, gotowanego lub duszonego zamiast smażonego w panierce, jeśli chcesz zaoszczędzić sporą dawkę kalorii.
- Wybierz śledzia marynowanego zamiast śledzia w śmietanie. Śmietanowy sos czasami dostarcza tyle kcal, co sam śledź.
- Wybierz rybę w galarecie. To najmniej kaloryczna i najbardziej „dietetyczna” wersja wigilijnej ryby.
Reklama
Jak przygotować kapustę i grzyby?
Według wierzeń, kapusta kiszona miała chronić od złego, a przy tym zapewniać witalność i siłę na wiosnę.
Zawiera więcej witaminy C niż cytryna. Sama w sobie jest też niskokaloryczna, niestety należy do produktów ciężkostrawnych i wzdymających, także lepiej nie przesadzać z jej ilością.
Uważa się, że kapusta zawiera związki hamujące rozwój komórek rakowych. Ze względu na dużą ilość błonnika polecana jest osobom walczącym z nadwagą.
Grzyby dodaje się także do różnych potraw wigilijnych, jednak najlepiej łączą się z kapustą. Przy niewielkiej ilości tłuszczu dostarczają całkiem sporo białka, a także witamin z grupy B, witaminę D czy C. Dodatkowo stanowią źródło m.in. potasu, wapnia i fosforu.
Grzyby z kapustą wykorzystuje się także jako farsz do pierogów. Są one popularne w czasie świąt Bożego Narodzenia ze względu na post. Ani pierogów, ani uszek nie przygotowuje się w tym czasie z mięsem.
Suszone grzyby można dodać też do przepisu na kaszę gryczaną. Jest to proste i szybkie danie, które potrzebuje dodatkowo tylko kilku składników jak: cebula, natka pietruszki i bulion.
W wielu domach święta nie mogą odbyć się bez kapusty z grzybami. W różnych częściach Polski przygotowuje się ją inaczej, jednak jeden z najpopularniejszych przepisów wygląda następująco:
- 200 g suszonych grzybów,
- 2 cebule,
- 100 ml oleju rzepakowego,
- 800 g kapusty kiszonej,
- sól, pieprz i cukier.
Suszone grzyby moczy się w zimnej wodzie przez ok. 2-3 godziny. Następnie gotuje przez ok. 30-40 minut w tej samej wodzie, w której się moczyły. Po ugotowaniu należy je odsączyć i pokroić w drobną kostkę razem z cebulą. Na koniec wszystko podsmażyć.
Uwaga:
- Często kapustę przyrządza się w tradycyjny, ciężki sposób - dodając do niej tłuszczu i mąki. Lepiej zrezygnować z zasmażki - podniebienie tego nie zauważy, a organizm z pewnością za to podziękuje.
- Grzyby są bardzo ciężkostrawne. Powinny z nich zrezygnować osoby z problemami z układem pokarmowym.
Reklama
Nie ma Wigilii bez… grochu
Na wigilijnym stole nie może zabraknąć także grochu. Podobno niegdyś na wsiach był on spożywany w bardzo dużych ilościach. Jak było wspomniane wcześniej - wiele potraw wigilijnych ma swoje źródło w dawnych zwyczajach bądź ówczesnej dostępności produktów wśród biedniejszych ludzi.
Jeśli groch pojawiał się na stole, miało to oznaczać, iż w następnym roku będzie go dużo. Dawał on zatem nadzieję na wykarmienie rodziny.
Obecnie groch przygotowuje się z kapustą. Jest on potrawą regionalną województwa łódzkiego i kujawsko-pomorskiego, jednak pojawia się również w innych miejscach w Polsce.
Uwaga: Niestety, podobnie jak kapusta jest ciężkostrawny i może powodować wzdęcia oraz gazy. Dodatkowo groch jest dość kaloryczny.
Reklama
Dania z makiem - nie tylko makowiec!
Mało kto wie, że mak jest skarbnicą wapnia. Zawiera dużo więcej tego pierwiastka niż mleko czy sery. Dodatkowo można znaleźć w nim witaminy A, D, E, czy C, a także żelazo, magnez i cynk.
Zawiera także dużo kwasów omega-6 oraz błonnika, pomagającego regulować trawienie.
Mak jest symbolem bogactwa, zatem jedzący go w święta domownicy liczą na dobrobyt w nadchodzącym nowym roku.
Popularny w okresie świąt makowiec coraz częściej jest kupowany, gdyż wymaga dość dużo wysiłku i pracy. Warto wspomnieć również, że inne uwielbiane ciasta na Boże Narodzenie to m.in. miodonika, keks, piernik, sernik, ciasto drożdżowe, itd.
Wracając do maku... Makiełki, czyli makaron z makiem, również często gości na wigilijnych stołach. Przyrządzają go głównie rodziny w okolicach Łodzi, Poznania i na Śląsku.
W niektórych częściach Polski na stole króluje kutia. Jest to tradycyjna potrawa Wschodniej Europy - kuchni ukraińskiej, białoruskiej, rosyjskiej i litewskiej. Obecnie przyrządza się ją głównie na przygranicznych powiatach województwa podkarpackiego, a także na Białostocczyźnie i Lubelszczyźnie.
Oto przepis:
- 200 g ziaren pszenicy,
- 140 g maku,
- 4 łyżki półpłynnego miodu,
- 110 g cukru pudru,
- łyżka olejku migdałowego,
- 50 g rodzynek,
- 50 g migdałów,
- 125 ml słodkiej śmietanki,
- połówki orzechów włoskich do dekoracji.
Pszenicę należy przebrać, oddzielając połamane ziarna. Następnie trzeba zalać w garnku wrzątkiem i odstawić na noc.
Później należy zagotować, odcedzić, zalać świeżym wrzątkiem, a następnie gotować ok. 3,5 godziny do miękkości. Później odsączyć na sicie i ostudzić.
Mak również wymaga wcześniejszego przygotowania. Należy go opłukać, przelać wrzątkiem, osączyć na sicie i zmielić w maszynce z drobnym sitkiem.
Następnie można go zmieszać z ugotowaną pszenicą i podgrzanym miodem, dodając cukier puder. Na koniec tak przygotowaną kutię warto skropić olejkiem migdałowym, oraz połączyć z rodzynkami, migdałami i śmietanką.
Na koniec danie może rozłożyć do miseczek, udekorować połówkami orzechów, i wstawić na 3-4 godziny do lodówki.
Uwaga: Mak - przy wszystkich swych zaletach - jest niestety bardzo kaloryczny i dlatego nie jest polecany osobom będącym na diecie. Zamiast makiełek czy kolejnej porcji makowca warto jednak postawić na kutię. Prócz maku zawiera ona jeszcze ziarna pszenicy, miód i bakalie, co sprawia, że jest bardzo odżywcza.
Reklama
Pamiętaj o kompocie z suszu!
Kompot z suszu dostarcza sporo błonnika i ułatwia trawienie. Stanowi również źródło potasu, magnezu i żelaza. Przejawia zatem wiele właściwości zdrowotnych.
Uważać należy jednak na śliwki (w szczególności wędzone), które są niewskazane dla dzieci i osób starszych. Unikać powinny ich także kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Najbezpieczniejszy jest kompot z suszonych jabłek. A jeśli zamiast cukru, doda się słodzik, nadaje się także dla cukrzyków.
Uwaga: Często kompot dosładzany jest sporą ilością cukru. Zupełnie niepotrzebnie. Suszone owoce same w sobie są bardzo słodkie. Jeśli jednak jest się wyjątkowym łasuchem, można dodać odrobinę stewii lub miodu.
Co jeszcze pojawić się może na wigilijnym stole?
Stoły wigilijne różnią się w zależności od regionu, zwyczajów i przyzwyczajeń domowników.
Choć potraw wigilijnych jest bardzo wiele, warto spożywać je odpowiedzialnie i w przemyślanej ilości. Tylko w ten sposób można skorzystać ze wszystkich zdrowotnych dobrodziejstw wieczerzy.
Na koniec warto wspomnieć jeszcze o dwóch potrawach. W części domów pojawiają się jagły bądź jagiełki, a więc kasza jaglana przygotowana na słodko, zazwyczaj gotowana na mleku z dodatkiem śliwek. To danie symbolizuje przede wszystkim dostatek w nadchodzącym roku.
Nie należy zapominać także o sałatce jarzynowej. Niektórzy nie wyobrażają sobie bez niej żadnych świąt. Choć kojarzy się bardziej z Wielkanocą, często spotyka się ją także na stołach czasie trwania świąt Bożego Narodzenia.
