Z czego jest tran?
Olej z wątroby dorsza, znany powszechnie jako tran, jest cennym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, które odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu.
Wg Farmakopei Polskiej tran (Oleum Jecoris Aselli, olej wątłuszowy) jest to tłuszcz pozyskiwany z wątroby ryb z rodziny dorszowatych.
Tranem określa się niesłusznie także oleje pozyskiwane z innych gatunków ryb, np. z rekina, łososia i halibuta. Na rynku dostępny jest również „tran z alg morskich” - przeznaczony dla wegetarian, a nawet tran z wieloryba, który jest ssakiem! Nazwa tran jest zarezerwowana jednak wyłącznie dla oleju z wątroby dorszy.
Na rynku najczęściej można spotkać tran z wątroby dorsza atlantyckiego, ale też z dorsza islandzkiego. Uzyskuje się go poprzez poddawanie świeżej wątroby działaniu pary wodnej, a otrzymany w ten sposób ciekły tłuszcz schładza się i filtruje.
Skład tranu istotnie różni się od składu np. oleju z wątroby rekina.
Nie oznacza to, że olej z wątroby rekina jest zły - zawiera po prostu inne niż tran z dorsza wartościowe składniki (alkiloglicerole, skwalen) i mniej kwasów omega-3. Preparaty te mogą być stosowane na zmianę.
Olej z alg jest z kolei wegańską alternatywą dla tranu, bogatą w kwas dokozaheksaenowy (DHA) obecny w tranie, pozbawioną smaku ryby. DHA pochodzący z alg nie jest gorszy od tego obecnego w tranie. Natomiast tran posiada jeszcze więcej wartościowych substancji. Ciekły tłuszcz pozyskiwany z tkanki tłuszczowej wielorybów również zawiera duże ilości kwasów omega-3.
Dobry tran powinien być odpowiednio oczyszczony i przechowywany w ciemnej butelce, co chroni jego cenne składniki przed utlenianiem. Stosowanie oleju z wątroby dorsza może przynieść wiele korzyści zdrowotnych, dlatego warto zwrócić uwagę na jakość wybieranego produktu.
Decydując się na wybór tranu, powinno się sprawdzać, czy posiada certyfikat potwierdzający obecność zanieczyszczeń (np. metali ciężkich) poniżej norm dopuszczonych na terenie UE. Najlepszy jest tran zawierający optymalne stężenia składników aktywnych.
Reklama
Jakie składniki są zawarte w tranie?
Tran jest zdrowy i zawiera cenne składniki:
- niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3:
- kwas DHA,
- EPA - kwas eikozapentaenowy,
- witaminę D3,
- witaminę A,
- pierwiastki - brom i jod w śladowych ilościach.
Niektóre dostępne na rynku trany są wzbogacane witaminą E, cynkiem, czosnkiem i wiesiołkiem.
1 łyżeczka (około 4g) tranu zawiera mniej więcej 36 kcal. W 100g tranu jest około 21g kwasów tłuszczowych nasyconych i 766 mg cholesterolu.
Tran nie zawiera kolagenu, ale składniki w nim zawarte pobudzają jego syntezę, zmniejszają stan zapalny i utrzymują poziom nawilżenia skóry.
Reklama
Właściwości tranu. Na co pomaga?
Regularnie przyjmowany tran działa po około 6 tygodniach stosowania. Dla otrzymania optymalnych efektów powinien być stosowany przez cały okres jesienno-zimowy, czyli przynajmniej pół roku.
Tran na odporność jest szczególnie polecany w okresach zwiększonej zachorowalności. Wzmacnia organizm i może być stosowany na przeziębienie.
Ponadto może być stosowany, jako środek wzmacniająco-regenerujący w rekonwalescencji po przebytych schorzeniach i zabiegach, przez osoby osłabione, szczególnie w podeszłym wieku. Polecany jest sportowcom podczas wzmożonego wysiłku fizycznego.
Olej z wątroby dorsza wspiera prawidłowe funkcjonowanie serca i układu krążenia, pomagając utrzymać odpowiedni poziom trójglicerydów we krwi. Wspiera pracę serca i naczyń krwionośnych. Pomaga regulować ciśnienie krwi, obniża stężenie „złego” cholesterolu, a podwyższa „dobrego”, co zapobiega miażdżycy. Zwiększa wrażliwość komórek na insulinę.
Tran pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i poprawia pamięć. Zmniejsza ryzyko demencji i choroby Alzheimera. Korzystnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku.
Pomaga zwalczać stany zapalne w organizmie, np. w nieswoistych zapaleniach jelit i w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Poprawia stan chorych ze stwardnieniem rozsianym. Pomaga zmniejszyć ból mięśni szkieletowych.
Dzięki zawartości witaminy D wzmacnia kości i zęby, natomiast obecność witaminy A sprawia, że tran odżywia skórę, zapobiega jej suchości i nadmiernemu rogowaceniu, a także poprawia stan włosów. Dzięki suplementacji i stosowaniu tranu również zewnętrznie skóra twarzy staje się sprężysta i gładsza, a zmarszczki wygładzone. Składniki tranu zwalczają stan zapalny skóry i zmniejszają zaczerwienienie, co sprawia, że poprawiają wygląd skóry z trądzikiem.
Tran warto stosować w okresie menopauzy, ponieważ łagodzi jej skutki, takie jak osteoporoza, atrofia skóry i błon śluzowych oraz zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej u kobiet po menopauzie. Może zapobiegać utracie masy ciała i masy mięśniowej u chorych podczas chemioterapii. Wykazuje ochronny wpływ na nerki i żołądek. Zmniejsza ryzyko raka jajników, piersi i jelit.
Tran wykazuje liczne korzystne właściwości zdrowotne u dzieci. Może być stosowany w profilaktyce i leczeniu niedoborów witamin A i D, oraz w zapobieganiu krzywicy i osteomalacji. Witaminy zawarte w tranie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu w okresie wzrostu.
Podawanie tranu dzieciom pomaga w redukcji objawów ADHD i poprawia ich wzrok. Tran z wątroby dorsza znacząco poprawił stan zdrowia dzieci cierpiących na nawracającą mioglobinurię (uszkodzenie mięśni, któremu towarzyszy uwolnienie zawartości komórek do układu krążenia) i postępującą aksonopatię (uszkodzenie nerwów obwodowych).
Przyjmowanie tranu w ciąży i w okresie karmienia piersią wpływa korzystnie na rozwój tkanki nerwowej dziecka (ze względu na obecność DHA), a także zapobiega retinopatii wcześniaków; jednak suplementacja w tym okresie powinna być uzależniona od decyzji lekarza prowadzącego.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Formy i dawkowanie tranu. Jak go stosować?
Tran dostępny jest w wielu formach (kapsułki, tabletki, żelki, płyny, syropy) i w wielu smakach, co może zachęcić do jego spożywania. Obecnie nawet tran do picia jest o wiele łatwiejszy do przełknięcia niż w przeszłości.
Na rynku polskim dostępny jest jeden tran zarejestrowany jako lek w formie kapsułek, których jakość i skuteczność jest kontrolowana w całym okresie przydatności do spożycia. Suplementy diety zawierające tran nie muszą być tak rygorystycznie badane.
Tranu nie można brać cały rok. Powinien być przyjmowany w okresie jesienno-zimowym, szczególnie po zakończeniu kuracji antybiotykowej. Należy unikać go latem, by nie przedawkować witaminy D, której produkcja jest wzmożona w tym okresie.
Maść z tranem ułatwia gojenie ran, odleżyn i odmrożeń. Może być stosowana na szorstką skórę ciała i twarzy, w tym dotkniętą zmarszczkami i trądzikiem (ze względu na zawartość witaminy A).
Należy go dawkować zgodnie z zaleceniem na etykiecie, bo można go przedawkować. Powinien być przyjmowany podczas posiłku lub po jedzeniu, najlepiej wieczorem. Nie można łącznie podawać tranu i witaminy D - powinno się stosować te preparaty naprzemiennie.
Warto pamiętać, że tłuste ryby morskie oraz niektóre oleje roślinne również mogą być dobrym źródłem kwasów omega-3, choć nie zawierają tak wysokiego stężenia witaminy D, jak olej z wątroby dorsza.
Reklama
Tran dla dzieci i dorosłych
Na rynku istnieje tran przeznaczony dla niemowląt od 4. tygodnia życia. Tradycyjny tran można podawać dla dzieci od 4. roku życia. Ten dla rocznego dziecka istnieje w formie smakowych płynów, a dla starszych dzieci ma również formę żelek. Dla osób dorosłych niemających problemów z połykaniem zaleca się stosowanie kapsułek i tabletek, a seniorom rekomenduje się tran płynny.
Wybierając najlepszy tran dla dzieci i dla dorosłego należy się sugerować wiekiem, zawartością substancji czynnych, możliwościami i preferencjami danej osoby.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania tranu
Przeciwwskazania do suplementacji tranu:
- aktualna antybiotykoterapia,
- hiperkalcemia,
- kamica nerkowa,
- choroby wątroby,
- uczulenie na tran i alergia na ryby,
- przyjmowanie innych preparatów zawierających witaminy A i D,
- przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych - wydłużenie czasu krwawienia,
- sarkoidoza.
Tranu nie należy używać po terminie.
Niektórzy mogą obawiać się spożywania go ze względu na zawarty w nim cholesterol, jednak jest to ilość niewielka, a ponadto istnieją badania sugerujące, że tran obniża „zły” cholesterol w organizmie.
Tran nie wpływa na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych.
Reklama
Skutki uboczne stosowania tranu
Negatywne skutki tranu:
- krwawienia,
- biegunki lub zaparcia,
- nudności,
- wysypka.
Przedawkowanie tranu prowadzi do hiperwitaminozy A i D. Stan ten wiąże się z:
- brakiem apetytu,
- wzrostem masy ciała,
- wielomoczem,
- powiększeniem śledziony,
- zaburzeniami neurologicznymi,
- bólami głowy.
Nadmiar witamin zawartych w tranie gromadzi się między innymi w wątrobie, co prowadzi do jej powiększenia.
Przedawkowanie tranu przez kobietę w ciąży może doprowadzić do uszkodzenia płodu. Jest to możliwe, ponieważ witamina A (obecna m.in. w tranie ale też w innych produktach żywnościowych) w dawce 5000 j. działa teratogennie. Przedawkowanie go może także spowodować osteoporozę, ponieważ duże dawki witaminy A prowadzą do rozrzedzenia masy kostnej.
Można uniknąć skutków ubocznych stosowania tranu, poprzez:
- ustalenie, czy łączna dobowa dawka witaminy A i D z różnych źródeł nie przekracza dziennego zapotrzebowania,
- unikanie jednoczesnego stosowania tranu z lekami, z którymi wchodzi w interakcje,
- odstawienie tranu w przypadku zaobserwowania działań niepożądanych.
Ile kosztuje tran i gdzie go kupić?
Tran najlepiej kupować w aptece ze względu na gwarancję jego właściwego przechowywania i pewność, że dotarł do apteki z hurtowni w warunkach zapewniających jego właściwą jakość.
Cena tranu w aptece waha się od 20 do 60 zł i zależy od ceny ustalonej przez producenta, ceny zakupu w hurtowni, formy, stężeń składników aktywnych oraz marży apteki.
