Twardy stolec
Twardy stolec, często zbity w kulki, oddawany nie częściej niż trzy razy w tygodniu, jest najbardziej charakterystycznym objawem zaparć o różnej etiologii.
Inne, często towarzyszące temu symptomy, to między innymi:
- wysiłek przy załatwianiu się;
- wrażenie niepełnego wypróżnienia;
- wzdęcia, zatrzymywanie gazów;
- możliwy ból brzucha;
- możliwa krew w stolcu;
- domieszki w stolcu;
Zaparcia stanowią problem powszechny. Dotykają one w różnym stopniu około 14 procent populacji świata, to jest około miliarda ludzi (dane: J.Daniluk, Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny).
Wyróżnia się zaparcia ostre oraz przewlekłe. Te pierwsze z reguły są konsekwencją fizycznej blokady odbytnicy lub jelita grubego (np. na skutek nowotworu, polipów, uchyłków).
Drugie, trwające minimum 3 miesiące, najczęściej stanowią zaburzenie czynnościowe samoistne lub występujące w przebiegu różnych schorzeń. Cechą wspólną wszystkich jest oddawanie twardych stolców.
Reklama
Przyczyny oddawania twardego stolca
Przyczyny oddawania twardego stolca są bardzo zróżnicowane. Podzielić można je na pierwotne oraz wtórne. Do pierwszej grupy zalicza się zaparcia czynnościowe, zwane też idiopatycznymi. Stanowią one około 90 procent wszystkich przypadków.
Ich etiologia jest nie do końca poznana, w ogólnym zarysie można jednak przyjąć, że czynnikami sprawczymi zazwyczaj są:
- dieta ubogoresztkowa, czyli zawierająca niewielkie ilości błonnika pokarmowego;
- niewystarczające nawodnienie organizmu;
- siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej;
- permanentna ekspozycja na czynniki stresujące;
Determinanty te zdecydowanie najczęściej występują w populacji krajów rozwiniętych, stąd też istotna różnica w danych epidemiologicznych. Odsetek osób zmagających się z zaparciami w Europie Zachodniej wynosi 16 proc., podczas gdy w Azji zaledwie 11 proc.
Oprócz zaparć czynnościowych, wyróżnia się też problemy gastryczne będące konsekwencją innych schorzeń.
Wymienić w tym kontekście można między innymi takie problemy zdrowotne, jak:
- nowotwory dolnego odcinka układu pokarmowego;
- uchyłki jelita grubego, zwłaszcza jego dystalnej części – esicy;
- spastyczne zapalenie jelit (zespół jelita drażliwego);
- zaburzenia wodno-elektrolitowe: hiperkalcemia lub hipokaliemia;
- cukrzyca oraz mocznica;
- niedoczynność tarczycy;
- hemoroidy;
- stwardnienie rozsiane;
- depresja i zaburzenia nerwicowo-lękowe;
Przyczyną twardego stolca może być również stosowanie środków farmakologicznych, takich jak opioidy, leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, preparaty moczopędne i przeciwgorączkowe a także substancje podawane w ramach chemioterapii.
Reklama
Twardy stolec zbity w kulki oraz z krwią
Twardy stolec zbity w kulkizazwyczaj jest sygnałem tego, że organizm otrzymuje zdecydowanie za mało wody (warto przypomnieć, że zalecana dzienna dawka płynów dla osoby dorosłej wynosi 2-2,5 litra, przy czym wielu specjalistów wyłącza z tej puli kawę, mocną herbatę czy napoje gazowane).
Bobkowatość stolca może też być objawem spastycznego zapalenia jelit, w przebiegu którego występuje nieprawidłowe pobudzenie nerwowe i wzmożona kurczliwość jelita grubego. Innych przyczyn należy upatrywać, gdy zaparciom towarzyszą krwawienia.
Ważne są przy tym:
- kolor stolca,
- stopień zabrudzenia kału,
- regularność tego typu incydentów.
Twardy stolec z krwią w kolorze jasnoczerwonym, widoczną jedynie na jego powierzchni (a także na papierze toaletowym), występujący jeden-dwa razy, prawdopodobnie jest efektem uszkodzenia powierzchownych naczyń krwionośnych znajdujących się w cienkiej i delikatnej błonie śluzowej odbytu. Jest to uraz czysto mechaniczny i niegroźny.
Jeśli krwi jest bardzo dużo, podejrzewać można także hemoroidy, czyli guzki krwawnicze, lub też tak zwaną szczelinę odbytu. Największym powodem do zaniepokojenia jest obecność w kale krwi ciemnej, niemal brunatnej. Świadczyć ona może o urazach ulokowanych w głębi przewodu pokarmowego, a także rozwoju chorób nowotworowych jelita grubego lub odbytu.
Zwłaszcza, jeśli tego typu problem występuje więcej, niż incydentalnie, towarzyszą mu inne objawy (silne bóle brzucha, utrata masy ciała), a pacjent ma powyżej pięćdziesięciu lat - stanowi to wskazanie do natychmiastowego wykonania badań diagnostycznych.
Reklama
Twardy stolec u dziecka
Twardy stolec u dziecka to przypadłość niezwykle częsta, występująca u co trzeciego niemowlęcia i u znacznego odsetka maluchów nieco starszych. W przeszło 90 procentach problem ten ma podłoże czynnościowe i wiąże się z niedojrzałością układu pokarmowego oraz nerwowego, a także swoistymi zaburzeniami emocjonalnymi.
Ważną kwestią także w tym przypadku jest dieta, ale też takie specyficzne zagadnienia, jak uraz psychiczny spowodowany doświadczeniami z bolesnym wypróżnieniem. Dziecko podświadomie lub świadomie zaczyna wówczas wstrzymywać oddanie kolejnego stolca, doprowadzając do zalegania większych mas kałowych w jelitach, ich utwardzania i zbijania się w twarde grudy.
Blokowanie defekacji może też mieć związek z niechęcią do wypróżniania się na nocniku. W takich przypadkach nieodzowna może być pomoc psychologa, a nawet podjęcie dłuższej psychoterapii w nurcie behawioralnym. Jeżeli chodzi o pozostałych kilka procent przypadków, twardy stolec u dziecka może mieć podłoże chorobowe.
Wymienić w tym kontekście należy zróżnicowane problemy zdrowotne, takie jak:
- Choroba Hirschsprunga– wrodzona, powstająca przed 12 tygodniem życia płodowego, której istotą jest zaburzenie unerwienia jelita grubego. Pierwszym objawem na nią wskazującym jest bardzo późne oddanie smółki, czyli pierwszego stolca.
- Zespół Downa- najczęstsza wada genetyczna, spowodowanazwiększeniem liczby chromosomów 21. pary z dwóch do trzech. Oprócz niedomagań intelektualnych oraz zniekształceń dotyczących zewnętrznej fizyczności, dzieci z zespołem Downa często zmagają się też z zaburzeniami w obrębie układu pokarmowego. Typowymi problemami są niedrożność odbytu i dwunastnicy, a także współwystępująca choroba Hirschsprunga oraz niedoczynność tarczycy.
- Niedoczynność tarczycy– ciężkie zaburzenie hormonalne, powodujące deregulację pracy całego organizmu, w tym także zaburzenie perystaltyki jelit. Bolesne zaparcia są jednym z typowych jego objawów, zarówno u dzieci, jak też osób dorosłych.
- Mózgowe porażenie dziecięce– stosunkowo częsta dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego, spowodowanawadami lub uszkodzeniem mózgu, zazwyczaj będąca konsekwencją komplikacji w czasie porodu. Wśród licznych zaburzeń związanych z MPD, wymienić można także dolegliwości układu pokarmowego.
Reklama
Jak zmiękczyć twardy stolec?
Co na twardy stolec? Jak ułatwić opróżnienie dolnego odcinka przewodu pokarmowego z zalegającego kału?Doraźnie zaleca się podanie takich środków jak:
- dokuzan sodowy doustnie lub w czopkach doodbytniczych. Jest to substancja lecznicza zmniejszająca napięcie między nabłonkiem jelita, a powierzchnią masy kałowej. Wydatnie ułatwia przenikanie wody do stolca, powodując jego zmiękczenie. Nie wpływa przy tym na perystaltykę jelit;
- bisakodyl (także czopki albo tabletki dojelitowe)– lek zmniejszający wchłanianie elektrolitów i zwiększający ilość wody w kale. Poprawia też perystaltykę jelit. Może powodować swego rodzaju uzależnienie i związane z tym trudności w oddawaniu stolca bez wsparcia farmakologicznego. Dlatego powinien być używany jedynie incydentalnie i czysto doraźnie;
- ziołowy wyciąg z senesu (tabletki dojelitowe) – zmniejsza wchłanianie wody i elektrolitów w przewodzie pokarmowym, zwiększając tym samym ilość wody zakumulowanej w stolcu. Zwiększa tym samym objętość mas kałowych i stymuluje skurcze mięśnie jelit, co w dwójnasób ułatwia wypróżnienie.
Oprócz tego, w czasie zaparcia doraźnie należy pić bardzo duże ilości wody. Jeśli natomiast chodzi o profilaktykę, tudzież radzenie sobie z zaparciami przewlekłymi, kluczowa jest rola diety.
Z zaleceń sformułowanych przez specjalistów Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II dla pacjentów cierpiących na zaparcia wynika, że menu powinno się składać z takich komponentów, jak:
- produkty bogate w błonnik pokarmowy: pieczywo ciemne gruboziarniste, kasze, wybrane warzywa i rośliny strączkowe (marchew, fasola, kapusta, czerwone buraki) oraz owoce (jabłka, porzeczki, agrest, kiwi);
- suszone śliwki w postaci czystej, ale też przetworzone na kompot, sok lub dżem;
- jogurty naturalne oraz inne produkty fermentacji mlecznej – zsiadłe mleko, kefir, maślanka;
- otręby pszenne i żytnie (1 duża łyżka na dobę);
- duże ilości wody (minimum 2 litry dziennie);
Ważne przy tym jest, aby posiłki były niezbyt obfite, ale za to regularne (5 razy dziennie, co 2-3 godziny). Zalecana jest też duża dawka aktywności fizycznej na świeżym powietrzu oraz dbałość o higienę psychiczną.
