Jak wygląda tymianek? Odmiany rośliny
Tymianek jest rośliną pochodzącą z rejonów basenu Morza Śródziemnego, rozciągających się od Hiszpanii po południowe Włochy. Dziko rośnie przede wszystkim na suchych, skalistych terenach (głównie na podłożu wapiennym), jednak współcześnie uprawiany jest w wielu zakątkach świata.
Jak wygląda tymianek? Całe ziele dorasta do 30 cm wysokości i ma pokrój półkrzewu o szarozielonej barwie. Mocno rozgałęzione łodygi są owłosione, a liście zielone przez cały rok, podłużne i rosną naprzeciwlegle. Kwiaty są drobne, w kolorze fioletowym, rosną na szczytach pędów.
Tymianek należy do rodziny jasnotowatych, a jego najpopularniejsze odmiany to:
- tymianek właściwy (thymus vulgaris) - znany też jako: tymianek pospolity, tymianek macierzanka, macierzanka zwyczajna, tymianek ogrodowy,
- tymianek cytrynowy (thymus citriodorus) - popularna przyprawa, wykorzystywana w kuchni.
Tymianek to zioło, które może być stosowane zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej. Kwitnący charakteryzuje się przyjemnym zapachem przyciągającym pszczoły i inne owady, dlatego niekiedy roślina uprawiana jest w przydomowych ogródkach.
Uprawa tymianku. Jak go suszyć?
Choć dziki tymianek rośnie w suchym, śródziemnomorskim klimacie, roślina dość dobrze przystosowuje się także do innych warunków, o ile stworzy się jej odpowiednie warunki glebowe.
Uprawa tymianku występuje również w Polsce, jednak wymaga nasłonecznionego, ciepłego stanowiska, najlepiej od strony południowej. W sklepach ogrodniczych - zarówno stacjonarnych jak i internetowych - można kupić nasiona i sadzonki tymianku.
Uprawa z sadzonek jest łatwiejsza i pewniejsza, ponieważ „pomija” etap kiełkowania. Zioło można hodować zarówno w ogrodzie, jak i w doniczce, jednak gleba nie powinna być zbyt wilgotna ani zakwaszona.
Czy tymianek jest wieloletni? Tak, jednak zimowanie krzewinki w gruncie w naszym klimacie wymaga okrywania i ochrony przed niskimi temperaturami. Surowcem zielarskim tymianku są górne części jego pędów, które zbiera się w okresie kwitnienia. Najlepiej robić to w okresie ciepłym i słonecznym, kiedy roślina zawiera najwięcej olejków eterycznych.
Jak suszyć tymianek? Ze względu na wysoką zawartość substancji lotnych, temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni Celsjusza. Pędy można suszyć w cieniu, rozkładając lub zawieszając je w przewiewnym miejscu, ewentualnie - w specjalnej suszarce do ziół.
Reklama
Właściwości lecznicze i działanie tymianku
Ze względu na jakie właściwości tymianek stosowany jest w celach leczniczych? Są one wielowymiarowe, a na dobroczynnym działaniu tymianku poznali się już starożytni Grecy, Rzymianie i Egipcjanie. Ci ostatni używali go m. in. przy balsamowaniu zwłok…
W dawnych czasach, kiedy nie znano jeszcze antybiotyków, środków odkażających, czy leków przeciwbólowych, ich funkcje pełniły zioła. Po dziś dzień jednak wielu ludzi wykorzystuje potęgę roślin w walce z wieloma dolegliwościami, ponieważ naturalne środki bywają bezpieczniejsze dla organizmu i wywołują niekiedy mniej skutków ubocznych. Jedną z takich roślin o szerokim zastosowaniu jest tymianek.
Najważniejsze właściwości lecznicze tego zioła to:
- działanie przeciwzapalne - niweluje stany zapalne, zarówno na skórze, jak i wewnątrz organizmu, np. w drogach oddechowych,
- właściwości antyseptyczne - odkaża rany i przyspiesza ich gojenie,
- działanie przeciwkaszlowe - ułatwia odkrztuszanie, jednocześnie łagodząc podrażnienia,
- wiatropędne - niweluje takie objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak wzdęcia czy gazy,
- przeciwutleniające - flawonoidy zawarte w tymianku chronią komórki przed starzeniem oraz szkodliwym działaniem wolnych rodników,
- rozkurczowe i przeciwbólowe - wykorzystywane głównie podczas bólu menstruacyjnego,
- moczopędne - ułatwia oddawanie moczu, co jest szczególnie cenne przy infekcjach układu moczowego,
- uspokajające - zmniejsza niepokój i napięcie nerwowe, ułatwia zasypianie.
Czy tymianek suszony posiada takie same właściwości, co świeży? Odpowiednie suszenie (w maksymalnej temperaturze 35 st.) pozwala je zachować i cieszyć się nimi również zimą, kiedy dostęp do świeżych ziół jest ograniczony.
Reklama
Na co pomaga tymianek?
Tymianek zawiera wiele wartości odżywczych i związków potrzebnych ludzkiemu organizmowi do prawidłowego funkcjonowania.
Wśród najważniejszych mikro- i makroelementów obecnych w tymianku znajdują się:
- witaminy - A, C, E, K, z grupy B,
- mangan,
- żelazo,
- wapń,
- selen,
- potas,
- magnez.
Na szczególną uwagę zasługuje jednak tymol - związek organiczny będący składnikiem olejku eterycznego tymianku. Na co działa? To dzięki niemu zioło wykazuje właściwości antyseptyczne, antyoksydacyjne i wykrztuśne.
Na co zatem pomaga tymianek? Działa na:
- kaszel towarzyszący infekcjom dróg oddechowych,
- przeziębienie,
- infekcje układu moczowego,
- rany,
- problemy z trawieniem,
- niedokrwistość,
- odporność,
- wzrok,
- niektóre problemy o podłożu psychicznym, takie jak napięcie emocjonalne, stres, problemy z zasypianiem.
Wielu pacjentów zapytanych, na co jest dobry tymianek, odpowie, że na kaszel, ponieważ zioło to wchodzi w skład popularnych tabletek do ssania o działaniu przeciwkaszlowym.
Warto jednak wiedzieć, że nie jest to jego jedyne działanie, a stosować go warto także przy innych dolegliwościach.
Reklama
Tymianek na kaszel i gardło. Czy jest dobry?
Czy tymianek rzeczywiście jest dobry na kaszel? Jak już zostało wspomniane, tymol czyli związek zawarty w olejku tymiankowym, wykazuje działanie wykrztuśne i niweluje dolegliwości układu oddechowego.
Na jaki kaszel działa? Z jednej strony łagodzi on podrażnienia błony śluzowej górnych dróg oddechowych, dzięki czemu może być skuteczny na suchy kaszel nimi wywoływany. Z drugiej - jako środek wykrztuśny pomaga w kaszlu mokrym, ponieważ rozrzedza zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę i tym samym wspomaga ich oczyszczanie.
Tymianek działa nie tylko na kaszel, ale również na gardło i chrypkę. Pomaga na ból gardła dzięki właściwościom antyseptycznym i przeciwzapalnym.
Jak zaparzyć tymianek na kaszel? Przepis jest naprawdę prosty. Napar z tymianku wykonać można samodzielnie, zalewając płaską łyżkę suszonego ziela szklanką wrzątku.
Na kaszel suchy sprawdza się także napar z tymianku i majeranku, ponieważ obydwa zioła łagodzą jego ataki. Znanym i powszechnie stosowanym „duetem” jest też tymianek i podbiał. Tabletki na gardło z ich dodatkiem przyjmuje się przy infekcjach górnych dróg oddechowych, a także na krtań, której podrażnienie objawia się chrypą.
Oprócz tabletek do ssania i naparów, w aptekach dostać można również syrop na kaszel z tymianku - samego lub z dodatkiem innych ziół o podobnym działaniu.
Reklama
Tymianek na katar i zatoki
Dzięki swym właściwościom przeciwzapalnym i antyseptycznym, tymianek sprawdza się również na katar i chore zatoki. O ile jednak w przypadku bólu gardła i kaszlu podaje się go drogą doustną, o tyle w przypadku zatok należy stosować go miejscowo, czyli w formie inhalacji.
Inhalacje z tymianku na zatoki można wykonywać z samodzielnie sporządzonego naparu lub wykorzystać do nich kupiony w aptece czy sklepie zielarskim olejek tymiankowy. Olejek zakrapla się na ciepłą wodę i wdycha uwalniające się substancje lub wlewa do specjalnego kominka.
Należy jednak pamiętać, że w wysokich temperaturach zioło traci swoje drogocenne właściwości, więc olejku nie można podgrzewać zbyt mocno. Napar z tymianku na katar przygotowuje się tak, jak ten do picia, tyle że po zaparzeniu należy wdychać nosem unoszącą się parę.
Podobnie, jak na kaszel - na zatoki można stosować tymianek i majeranek, ponieważ zioła te mają podobne działanie (przeciwzapalne i antybakteryjne) i w połączeniu zwiększają swoją skuteczność.
Reklama
Tymianek w ciąży i dla dzieci
Są sytuacje, w których nawet substancje o dobroczynnych właściwościach i pozytywnym wpływie na zdrowie, mogą być szkodliwe. Dzieje się tak w przypadku niektórych chorób, pacjentów w pewnym wieku, a także w ciąży.
Czy tymianek w ciąży jest szkodliwy? Spożywany w niewielkich ilościach (np. jako przyprawa do potraw) lub stosowany miejscowo (np. w formie okładów na rany) nie powinien wywołać niepożądanych efektów, jednak jego większe dawki mogą wykazywać działanie poronne.
Wszelkie wątpliwości co do spożywania tymianku należy omówić z lekarzem prowadzącym. Nie zaleca się także przyjmowania w ciąży oraz podczas karmienia piersią preparatów z tymiankiem i podbiałem.
Czy ten ziołowy duet jest bezpieczny dla dzieci? Tabletki do ssania z tymiankiem i podbiałem dla dzieci przeważnie dedykowane są maluchom powyżej 4 roku życia. Te dla dorosłych przyjmować można natomiast od 12 lat. Przed zastosowaniem inhalacji z tymianku dla dzieci należy skonsultować się z pediatrą.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania tymianku
Jak już zostało powiedziane, tymianek w dużych dawkach może okazać się szkodliwy w czasie ciąży. Czy istnieją jeszcze inne przeciwwskazania do stosowania tego zioła?
Przede wszystkim są to:
- skłonność do alergii, szczególnie stwierdzona wcześniej reakcja uczuleniowa na tymianek lub inne rośliny z rodziny jasnotowatych,
- karmienie piersią - tymianek może negatywnie wpływać na laktację, zmniejszając ilość i jakość pokarmu,
- choroba wrzodowa żołądka - przy wrzodach większe ilości zioła działają niekiedy drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego,
- przewlekłe problemy trawienne.
Czy problemy z ciśnieniem są przeciwwskazaniem do spożywania tymianku? Czy tymianek podnosi ciśnienie? Przeciwnie - zawarte w nim substancje wykazują działanie obniżające ciśnienie tętnicze, jednak wszelkie wątpliwości związane ze stosowaniem zioła należy skonsultować z kardiologiem.
Zastosowanie tymianku w kuchni i kosmetyce
Do czego można dodać tymianek, stosując go jako przyprawę? Pasuje on przede wszystkim do dań mięsnych i rybnych, zup, sosów, gulaszów, pieczonych warzyw. Zastosowanie tymianku w kuchni jest naprawdę szerokie, ponieważ swym wyrazistym smakiem i aromatem uszlachetnia on wiele wytrawnych potraw, przede wszystkim tych serwowanych na ciepło.
Tymianek w kuchni może być stosowany zarówno w postaci suszonej, jak i świeżej. Jak używać świeże ziele? Posiekanymi liśćmi przyprawia się gotowe już przyprawy, by nie poddawać ziela obróbce termicznej. Świeży tymianek nadaje się do przyprawiania potraw mięsnych i warzywnych, a także dań na zimno, np. sałatek.
Bez względu na to, do czego go dodajemy, warto pamiętać o nim w codziennej diecie nie tylko z powodu jego wyrazistego smaku, ale też bogactwa wartości odżywczych. Samodzielnie można też sporządzić syrop z tymianku na zimę, zalewając świeże zioło wodą z cukrem. Mikstura taka to w pełni naturalny środek na podniesienie odporności.
Tymianek stosuje się także w kosmetyce, np.:
- na trądzik - antyseptyczne okłady z tymianku hamują rozprzestrzenianie się bakterii i tym samym zapobiegają ropnym zmianom,
- na włosy - w postaci wcierki odkaża i odżywia skórę głowy, stymulując wzrost włosów i poprawiając ich kondycję.
W jakiej formie stosować tymianek?
Świeże i suszone ziele to nie jedyne formy, w jakich roślina może być stosowana w prozdrowotnych celach.
Jakie inne jej postacie są popularne?
- Napar z tymianku. Herbata parzona z suszonych lub świeżych pędów nadaje się zarówno do picia, jak i stosowania miejscowego w formie okładów. Herbatka taka jest dobra np. przy przeziębieniu, infekcjach układu moczowego, problemach trawiennych.
- Syrop z tymianku/macierzanki. Przeważnie przyjmowany w okresie jesienno-zimowym, jako środek na poprawienie odporności oraz naturalny sposób na kaszel. Do sporządzania syropu można użyć dodatkowo innych ziół, np. tymianku i szałwii czy majeranku.
- Olejek/ekstrakt z tymianku. Olejek to substancja lotna bogata w dobroczynne związki chemiczne. Stosowana jest w aromaterapii, do inhalacji, do kąpieli, jako dodatek do kosmetyków. Warto pamiętać, że olejek to zupełnie nie to, co olej. Jest to nietłusta ciecz stanowiąca wyciąg z danej rośliny.
- Nalewka z tymianku. Nalewkę można sporządzić samodzielnie, zalewając ziele alkoholem w odpowiednich proporcjach. Przyjmuje się ją doustnie w celach zdrowotnych, należy jednak pamiętać, że ze względu na zawartość mocnego alkoholu nie można podawać jej dzieciom, kobietom w ciąży, matkom karmiącym.
Jaka jest cena tymianku i gdzie można go kupić?
Gdzie kupić tymianek? Zależy to od formy, w jakiej chcemy go nabyć. Jako przyprawę kupić można w dobrze zaopatrzonych marketach i sklepach spożywczych. Podobnie świeże zioło w doniczce. Tego jednak szukać warto również w warzywniakach i na targach, gdzie często oferowane są świeże zioła i inne rośliny.
Preparaty z tymiankiem, takie jak syrop czy ekstrakt, najlepiej kupować w aptekach - stacjonarnych lub internetowych. W przypadku tych ostatnich warto zawsze sprawdzić, czy apteka online posiada certyfikaty świadczące o jej legalności. Kupując jakiekolwiek substancje działające na zdrowie, należy zachować wszelkie zasady ostrożności.
Cena tymianku również w dużej mierze zależy od formy. Za doniczkę świeżego ziela zapłacić trzeba od kilku do kilkunastu złotych (w zależności od wagi). 10-gramowe opakowanie przyprawy kupić można już za 1,50 zł, natomiast 15 ml olejku z tymianku kosztuje kilkadziesiąt złotych.
Cena tabletek do ssania z tymiankiem i podbiałem waha się w przedziale 20-25 zł za opakowanie 25 sztuk.
Czym zastąpić tymianek?
Czy macierzanka to to samo, co tymianek? Tak, nazwy te można stosować wymiennie, ponieważ tymianek pospolity to inaczej macierzanka zwyczajna. Co zamiast tymianku dodawać do potraw lub przyjmować w celach zdrowotnych, jeśli aromat ziela jest źle tolerowany?
Prozdrowotnym zamiennikiem tymianku może być majeranek. Obydwa zioła wykazują działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i przeciwkaszlowe. Sprawdzają się zatem przy infekcjach dróg oddechowych oraz do stosowania miejscowego na rany lub bakteryjne infekcje skóry.
Majeranek i tymianek mogą być też wymiennie stosowane w kuchni, ponieważ obydwa nadają ciekawy smak wytrawnym potrawom. Do przyprawiania zamiast tymianku używany też bywa rozmaryn - to roślina o podobnych walorach smakowych i aromatycznych.
