Co to jest tyreotropina?
Tyreotropina (TSH) jest hormonem produkowanym przez przysadkę mózgową, a następnie wydzielanym do krwioobiegu. TSH jest hormonem białkowym, który działa za pośrednictwem specyficznych receptorów znajdujących się na powierzchni komórek tarczycy.
Określona ilość tyreotropiny krąży we krwi pacjenta, dzięki czemu może być z łatwością oznaczona za pomocą badań laboratoryjnych. Za co dokładnie odpowiada ten hormon i jakie funkcje pełni w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu? Dlaczego warto badać jego stężenie?
Reklama
Tyreotropina - za co odpowiada?
Efektem działania tyreotropiny na komórki tarczycy jest pobudzenie ich funkcji wydzielniczej - stymuluje ona tarczycę do produkcji własnych hormonów. Co ciekawe jednak, również stężenie hormonów tarczycy ma bezpośredni wpływ na produkcję TSH - jest to tak zwany mechanizm sprzężenia zwrotnego.
Jeśli z jakiegoś powodu tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości hormonów (na przykład w chorobie Hashimoto, niedoczynności tarczycy innego pochodzenia lub po usunięciu tarczycy) poziom TSH znacząco wzrasta - tyreotropina próbuje za wszelką cenę pobudzić tarczycę do zwiększonej produkcji.
Stąd w niedoczynności tarczycy- TSH będzie podwyższone. W przeciwnej sytuacji – jeśli tarczyca jest nadczynna i produkuje zbyt dużo swoich hormonów (na przykład w chorobie Gravesa- Basedowa, w hormonalnie czynnych guzach tarczycy) - sprzężenie zwrotne powoduje, że produkcja TSH będzie znacznie obniżona lub zahamowana. W nadczynności tarczycy - TSH będzie więc obniżone, a czasem nawet nieoznaczalne.
Niestety jest to tylko bardzo duże uproszczenie interpretacji wyniku TSH - w rzeczywistości na jego poziom mogą wpływać również inne sytuacje kliniczne, nie zawsze mające bezpośredni związek z tarczycą, na przykład:
●zakażenia organizmu (bakteryjne, wirusowe, grzybicze),
●przyjmowane leki,
●wyniszczenie chorobą przewlekłą,
●inne zaburzenia endokrynologiczne.
Rozpoznanie niedoczynności lub nadczynności tarczycy zawsze powinno opierać się na szczegółowej diagnostyce – objawach zgłaszanych przez pacjenta, badaniach laboratoryjnych oraz często badaniach obrazowych (zwykle badanie USG tarczycy).
Reklama
Badanie tyreotropiny
Badanie TSH polega na oznaczeniu stężenia hormonu z próbki krwi żylnej pobranej od pacjenta (tak zwanej tyreotropiny trzeciej generacji, która umożliwiła większą specyficzność badania).
Zaleca się wykonanie badania na czczo. Jeśli pacjent przyjmuje leki na niedoczynność tarczycy (na przykład Euthyrox, Letrox) może zażyć leki przed wykonaniem badania - nie wpłynie to na oznaczenie. Czas oczekiwania na wyniki nie przekracza zwykle kilku godzin.
Badanie TSH jest proste, stosunkowo tanie, a jednocześnie bardzo dobrze obrazuje funkcjonowanie gruczołu tarczowego - stąd jest używane do wstępnej diagnostyki chorób tarczycy. Badanie jest refundowane w podstawowej opiece zdrowotnej - to znaczy może być zlecane w gabinecie lekarza rodzinnego.
Reklama
Norma tyreotropiny
Za normę TSH uznaje się wyniki w granicach 0,23-4,0 µU/ml (wyniki te mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium wykonującego oznaczenie- warto zwrócić uwagę na normy laboratoryjne podane obok wyniku).
Powszechnie przyjęty zakres normy TSH ustalono na podstawie badania populacji zdrowych ochotników, negujących przebytą lub aktualną chorobę tarczycy i przyjmowanie leków. Norma TSH to jednak pojęcie bardzo zależne od wieku pacjenta oraz dodatkowych czynników zdrowotnych.
Dla przykładu wynik 4,0 u młodej kobiety będzie oznaczał podwyższone TSH, pomimo pozornego mieszczenia się w normie laboratoryjnej. Dla tej grupy wiekowej za górną prawidłową wartość TSH uważa się 2,5 µU/ml – wartości wyższe świadczą bardzo często o przewlekłym limfocytarnym zapaleniu tarczycy, które wymaga leczenia (uzupełnienia niedoboru hormonów tarczycy).
Szczególnie istotne jest utrzymywanie niższych wartości TSH dla kobiet starających się zajść w ciążę (w szczególnych sytuacjach TSH powinno wówczas wynosić nawet poniżej 1,5 µU/ml), a także ciężarnych (zwłaszcza w pierwszym trymestrze). Wystarczająco ilość hormonów tarczycy w tym okresie jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju zarodka.
Przeciwnie zaś w podeszłym wieku zbyt niskie TSH nie jest korzystne - w wielu badaniach udowodniono, że u osób starszych (powyżej siedemdziesiątego roku życia) wyższy poziom TSH zwiększa przeżywalność i zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe. Podwyższone TSH w tej grupie wiekowej nie wymaga zwykle leczenia, mimo pozornego przekroczenia norm laboratoryjnych.
Czytaj też:
