Co to jest tyroksyna?
Tyroksyna jest hormonem produkowanym przez komórki pęcherzykowate tarczycy, a substratem wyjściowym do jej produkcji jest aminokwas - tyrozyna. Tarczyca wraz z podwzgórzem i przysadką mózgową tworzy układ, który wzajemnie się reguluje za pomocą tak zwanego ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Podwzgórze produkuje TRH (tyreoliberynę), która z kolei wpływa na przysadkę mózgową i wzmaga produkcję TSH (tyreotropiny). TSH następnie stymuluje tarczycę do produkcji hormonów tarczycowych – T4 (tyroksyna) i T3 (trijodotyronina).
Wysokie stężenie T3 i T4 w krwiobiegu wpływa hamująco zarówno na podwzgórze jak i przysadkę mózgową, przez co zahamowane zostaje wydzielanie hormonów TRH i TSH.
Skutkuje to zmniejszeniem aktywności tarczycy i mniejszym uwalnianiem hormonów T3 i T4. Dzięki temu układowi zwanemu oś podwzgórze - przysadka - tarczyca tworzy się samoregulująca równowaga hormonalna w organizmie.
Reklama
Funkcje tyroksyny
Działanie hormonów tarczycy (w tym tyroksyny) odgrywa istotną rolę we wzroście i dojrzewaniu komórek i tkanek w okresie płodowym i noworodkowym.
Wszelkiego rodzaju zaburzenia, które prowadzą do zmiany poziomu tych hormonów powodują między innymi zaburzenia metaboliczne, przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, czynności serca ale przede wszystkim prowadzą do zaburzeń dojrzewania tkanki nerwowej, szkieletu i innych tkanek ustroju.
Nieprawidłowości wynikające z braku lub nadmiaru tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3) we wczesnym okresie rozwoju człowieka mogą spowodować trwałe zmiany organiczne w organizmie. W późniejszym okresie tyroksyna jest odpowiedzialna także za funkcje rozrodcze organizmu.
Reklama
Diagnostyka wolnej tyroskyny
Norma wolnej tyroksyny (fT4) w organizmie wynosi od 11,8 do 24,6 pmol/l, podczas gdy wartości tyroksyny całkowitej oscylują od 58 do 154 nmol/l. Interpretując wyniki laboratoryjne trzeba sobie najpierw odpowiedzieć na pytanie co to jest wolna tyroksyna?
Najprościej mówiąc jest to aktywna forma tyroksyny skrótowo opisywana jako fT4. Sama tyroksyna w organizmie jest w 99% związana z różnego rodzaju białkami – taki kompleks jest nieaktywny biologiczne, dlatego też robiąc badanie laboratoryjne oznacza się nie tylko T4 ale też tyroksynę fT4.
Badanie tyroksyny może zostać zlecone przez lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej i jest wtedy refundowane z NFZ.
Oczywiście badanie tyroksyny samo w sobie nie jest miarodajne i lekarz niewiele jest w stanie z niego wywnioskować, dlatego najczęściej z jednej próbki krwi robi się badanie całego pakietu hormonów, które uwzględniają także poziom T3, fT3, fT4 oraz TSH.
Ile natomiast ksztuje badanie tyorksyny? W prywatnej klinice cena samego fT4 z krwi nie wyniesie więcej niż 20 złotych.
Reklama
Wolna tyroksyna u dzieci
Norma fT4 różni się w zależności od wieku: noworodek 22-49 pmol/l, dziecko kilkuletnie 9-20 pmol/l, a nastolatek 9-17 pmol/l.
Objawy niedoczynności oraz nadczynności tarczycy będą podobne do tych u dorosłych. Wszelkie niepokojące dolegliwości powinny zostać skonsultowane z lekarzem, gdyż nieprawidłowości hormonów tarczycy mogą mieć wpływ na rozwój dzecka.
Reklama
Konwersja fT3 do fT4
Optymalny poziom hormonów wyliczyć można za pomocą kalkulatora dostępnego w Internecie. Proporcje stężenia fT3 do fT4 powinien również sprawdzić lekarz po otrzymaniu wyników badań. Ustalenie stosunku hormonów ułatwi ich interpretację.
Wartości fT3 i fT4 powinny wynosić około 50% zakresu referencyjnego, gdyż wszelkie odchylenia potwierdzą objawy niedoczynności tarczycy.
Reklama
Leki z tyroksyną
Niedobór tyroksyny w organizmie można łatwo kompensować podając lek zawierający w sobie ten hormon. Farmakologicznie podaje się jednak nieco zmienioną formę T4, pod postacią soli sodowej lewoskrętnej tyroksyny – tak zwana l-tyroksyna.
Jest ona stosowana w każdym typie niedoczynności tarczycy niezależnie od jej przyczyny, także u kobiet w ciąży, noworodków, małych dzieci, osób starszych oraz u pacjentów z chorobami współistniejącymi. Lewotyroksyna wchłania się głównie w górnym odcinku przewodu pokarmowego i jest to mocno uzależnione od pH żołądka.
Dlatego też najlepiej jest przyjmować ten lek na czczo - większa dawka leku będzie wtedy wchłonięta przez organizm.
Reklama
Podwyższona tyroksyna
Tyroksyna powyżej normy świadczy najczęściej o nadczynności tarczycy. Przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być różne i powinno być to przedmiotem dalszych badań. Do najczęstszych powodów należy choroba Gravesa-Basedowa, wole guzkowe toksyczne, uszkodzenie tarczycy lub przedawkowanie leków z l-tyroksyną.
Do objawów nadczynności tarczycy należy:
- niepokój i pobudzenie,
- nadmierna potliwość, wilgotna i ciepła skóra,
- kołatanie serca, tachykardia, nadciśnienie,
- bezsenność,
- zaburzenia miesiączkowania,
- utrata masy ciała;
Bardzo wyraźna jest korelacja między tyroksyną a tyciem. Pacjenci cierpiący na nadczynność tarczycy albo przyjmujący preparaty z lewotyroksyną odnotowywali spadek masy ciała.
Obniżona tyroksyna
Niska tyroksyna wolna (fT4) może być z kolei spowodowana zapaleniem tarczycy typu Hashimoto, całkowitym lub częściowym wycięciem tarczycy, przebytym promieniowaniem w okolicy szyi lub niedoczynnością przysadki mózgowej.
Objawy fT4 poniżej normy będą w większości odwrotne niż w przypadku nadczynności tarczycy. Będzie to głównie:
- przyrost masy ciała,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- zaburzenia miesiączkowania i osłabienie libido u mężczyzn,
- zmniejszona potliwość, suchość i łamliwość włosów,
- bradykardia,
- zaparcia,
- obrzęki.
Obniżone fT4 przy prawidłowym TSH świdczyć może o początkowym etapie choroby autoimmunologicznej, zapaleniu tarczycy. Taka sytuacja zdarza się jednak rzadko.
Jeśl natomiast fT4 jest w normie, a TSH znajduje się powyżej normy, świadczy to o subklincznej niedoczynności tarczycy.
Tyroksyna (T4) w ciąży
Jak było wspomniane wcześniej leczenie hipotyreozy (niedoczynności tarczycy) u kobiet w ciąży ma szczególne znaczenie, gdyż niedobór hormonów tarczycy wywiera bardzo niekorzystny wpływ na przebieg ciąży i rozwój płodu.
Tyroksyna w ciąży powinna być szczególnie sprawdzana wraz z innymi hormonami tarczycowymi. Do najpoważniejszych komplikacji spowodowanych niskim poziomem fT4 w czasie ciąży jest zwiększone ryzyko:
- poronenia,
- przedwczesnego porodu,
- przedwczesnego oddzielenia łożyska,
- krwotoku poporodowego;
Ponadto przy fT4 poniżej normy może dojść do nieodwracalnych zaburzeń układu nerwowego płodu. W takich przypadkach lekarz zazwyczaj zaleca leczenie substytucyjne preparatami z lewotyroksyną i regularne badanie poziomu hormonów.
Podwyższone fT4 pierwszym trymestrze przy braku objawów klinicznych z reguły nie wymaga leczenia. Jeśli po 12 tygodniu wyniki badań nie ustabilizują się, można dopiero wtedy wcielić leczenie.
