Czym jest uczulenie na kosmetyki?
Kosmetyki to substancje, które stosuje się na naskórek, włosy, paznokcie, błony śluzowe, usta czy narządy płciowe w celu ich oczyszczania, utrzymywania przyjemnego zapachu czy osłaniania. Podzielić je można na 2 typy:
- pozostawiane na skórze,
- spłukiwane.
Za większość reakcji alergicznych odpowiada ten pierwszy rodzaj. Natomiast kosmetyki, które mają krótszy kontakt z organizmem, ponieważ są spłukiwane, rzadziej uczulają.
Ryzyko uczulenia na kosmetyki wzrasta też w przypadku:
- dłuższej ekspozycji na alergen,
- aplikacji środka na skórę podrażnioną,
- wrażliwszego miejsca aplikacji - szczególnie narażona jest skóra powiek,
- zbyt częstego nakładania kosmetyku.
Reakcję alergiczną wywołują zawarte w preparatach:
- konserwanty,
- emulgatory,
- antyoksydanty,
- filtry przeciwsłoneczne.
Ustawodawca już pod koniec lat 90. XX wieku dostrzegł potrzebę informowania klientów o potencjalnych zagrożeniach, dlatego od 1998 r. wszystkie kosmetyki muszą zawierać informacje dotyczące listy ich składników.
Należy zwrócić uwagę na różne mechanizmy powstawania alergii na kosmetyki. Zazwyczaj w takim przypadku dochodzi do nadwrażliwości na hapteny, inaczej drobnocząsteczkowe substancje obce znajdujące się w preparacie. Gdy przekroczą one barierę skórną i połączą się z białkami organizmu, zmienią ich kształt. Tak odmienione białka mogą zostać potraktowane przez organizm jako element obcy - u części osób są one dobrze tolerowane, jednak u niektórych mogą wywołać reakcję alergiczną.
W klasyfikacji ICD-10 wskazuje się na alergiczne kontaktowe zapalenie skóry wywołane kosmetykami (L23.2). Z kolei w ICD-11 wymienionych jest kilka typów alergii kontaktowej spowodowanej przez kosmetyki. Są to alergie wywołane przez:
- XM1LY7 - seskwioleinian sorbitanu,
- XM4HE0 - alkohol lanolinowy,
- XM8YJ6 - kolofonium,
- XM0MS1 - balsam peruwiański.
Uczulenie na kosmetyki jest to więc niepożądaną reakcją alergiczną na substancje zawarte w tych preparatach. Może mieć charakter miejscowy, ale też ogólnoustrojowy.
Reklama
Jakie są objawy uczulenia na kosmetyki?
Najbardziej klasycznym symptomem alergii na kosmetyki jest wyprysk i inne zmiany widoczne na skórze. Uczulenie może przybierać formę:
- czerwonych plam na skórze, np. twarzy,
- wysypki,
- pokrzywki,
- opuchlizny.
Dodatkowo, tym objawom wizualnym może towarzyszyć pieczenie i świąd. Pacjent nierzadko boryka się również z uczuciem napięcia, mrowienia czy drętwienia. To, jak wygląda uczulenie na kosmetyki, w dużej mierze zależy od tego, gdzie konkretny preparat był aplikowany.
Choć reakcja alergiczna zwykle pojawia się miejscowo, jednak w skrajnych przypadkach może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Jeżeli środek nałożono na twarz, np. w formie cieni do powiek, alergia może ujawnić się w formie pieczenia, opuchlizny czy zaczerwienienia oczu.
Uczulenie na farbę do włosów może manifestować się poprzez wysypkę na głowie i twarzy oraz uczucie swędzenia. Częstym miejscem, gdzie pojawia się alergia jest skóra rąk - to właśnie ręce służą nam do nakładania wielu kosmetyków, dlatego nawet, gdy docelowo nie nakładamy na nie preparatu, są narażone na jego działanie.
Warto wspomnieć, po jakim czasie ujawnia się alergia na kosmetyki. Wiele zależy od konkretnej substancji uczulającej - niektóre zadziałają niemal natychmiast, a inne (np. nikiel) dopiero po kilkunastu czy kilkudziesięciu godzinach.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Kosmetyki pielęgnacyjne i do makijażu. Które częściej uczulają?
Reakcje alergiczne mogą wywołać zarówno kosmetyki pielęgnacyjne, jak i do makijażu. Nie ma reguły, które preparaty stanowią większe zagrożenie. Wszystko zależy od indywidualnych cech konkretnej osoby. Co do zasady, najczęściej uczulają kosmetyki przeznaczone do skóry ust i powiek. Właśnie w tych miejscach skóra jest najbardziej delikatna i podatna na uszkodzenia.
Kontaktowe zapalenie skóry zazwyczaj wywołują kosmetyki do pielęgnacji o właściwościach nawilżających. Z kolei produkty do makijażu znajdują się na tej liście tuż za nimi - wynika z danych przedstawionych przez lekarza okulistę,, prof. dr hab. n. med. A. Grzybowskiego.
Wówczas należy liczyć się z możliwą reakcją alergiczną na twarzy. Jeżeli alergia jest silna, jej objawy mogą dotknąć całego ciała i rozwinąć się w formie:
- wysypki,
- swędzenia,
- opuchlizny,
- objawów związanych z utrudnionym oddychaniem.
W przypadku kosmetyków do włosów, alergia będzie też odczuwalna na skórze głowy - skóra może swędzieć, a włosy stać się podatne na wypadanie.
Kosmetyki pielęgnacyjne
Reakcja alergiczna to nic innego jak odpowiedź układu immunologicznego na podrażniający składnik. Jeżeli dyskomfort pojawia się bezpośrednio po aplikacji kosmetyku, zazwyczaj mamy do czynienia z nadwrażliwością skóry. Natomiast, gdy występuje dopiero po kilku godzinach w miejscu aplikacji preparatu, wówczas mamy do czynienia z reakcją alergiczną.
Wybór preparatów do pielęgnacji skóry lub włosów jest tym bardziej trudny, ponieważ uczulać mogą wszystkie kosmetyki, nawet te, które są przeznaczone do skóry wrażliwej i problematycznej. Reakcja zależy od tego, jakie właściwości ma naskórek oraz jaki jest jego próg tolerancji na konkretne składniki.
W kontekście kosmetyków do pielęgnacji należy uważać na:
- kremy, m.in. do twarzy, pod oczy, do rąk,
- maseczki do twarzy,
- balsamy do ciała,
- płyny do kąpieli, żele do mycia,
- szampony do włosów,
- farby do włosów,
- antyperspiranty.
Aby uniknąć uczulenia na kremy lub inne preparaty, warto wybierać takie, które w składzie mają substancje fizjologiczne, a więc naturalnie występujące w organizmie. Nie występuje praktycznie ryzyko uczulenia w przypadku preparatów z kwasem hialuronowym, bo to składnik obecny również w organizmie.
Kosmetyki do makijażu
Wykonanie efektownego makijażu to dopiero połowa sukcesu. Gdy stosujemy nowy kosmetyk należy mieć świadomość tego, że może dojść do reakcji alergicznej. W praktyce jest na co uważać, ponieważ kosmetyki które są stosowane na co dzień w swoim składzie zawierają około 168 różnych składników, w tym takich, które mają działanie silnie alergenne albo też mogą wywoływać reakcje fotouczulające.
Najbardziej podatne na reakcje alergiczne są przestrzenie w okolicach oczu, czyli powiek i rzęs oraz ust. Tu skóra jest cienka i delikatna. Jednak uczulać mogą nie tylko szminki, błyszczyki, tusze do rzęs czy cienie do powiek, ale też:
- fluidy,
- pudry,
- róże,
- pomadki,
- lakiery do włosów.
W ich składzie znajdują się m.in. konserwanty, takie jak formaldehyd, który może wywołać zaostrzony wyprysk kontaktowy. Uczulają również metale, np. kobalt, mogący śladowo pojawiać się w kosmetykach.
Aby uniknąć reakcji alergicznych, należy weryfikować źródło kosmetyków. Produkty nieznanego pochodzenia, np. zamawiane na niesprawdzonych stronach internetowych, mogą mieć niebezpieczny skład. Przekonała się o tym kobieta, której wykonano makijaż artystyczny podczas karnawału w Wenecji. W czasopiśmie Contact Dermatitis opisano jej historię. Zmiany pojawiły się w tych miejscach, gdzie nałożono jej brokat, w którego składzie ujawniono zakazany metyloizotiazalinon. To substancja, której nie należy dodawać do kosmetyków. Zawsze więc należy weryfikować kosmetyk i salon, w którym wykonujemy makijaż, by uniknąć takich przykrych sytuacji.
Najczęstsze alergeny w kosmetykach
Zazwyczaj za uczulenie po zastosowaniu kosmetyków odpowiada jedna z poniższych grup substancji. To lista najczęstszych alergenów w kosmetykach:
- substancje zapachowe - w tej grupie duże ryzyko alergii stwarzają alkohol cynamonowy, aldehyd cynamonowy, eugenol, geraniol, hydrokscycytonellal;
- konserwanty - formaldehyd i jego pochodne to najczęstsze składniki o działaniu uczulającym. Dodaje się je do kosmetyków, by ochronić preparat przed rozwojem mikroorganizmów. Mogą jednak wywoływać alergie;
- barwniki - znajdziemy je w tuszach do rzęsach i cieniach do powiek, a także w farbach do włosów;
- metale - dodatek srebra, złota, tlenku cynku czy dwutlenku tytanu może stanowić zagrożenie dla uczulonych osób. Należy też uważać na kosmetyki zanieczyszczone niklem, które u uczulonych mogą doprowadzić do obrzęków. Nikiel stanowi na tyle poważne ryzyko, że jego stosowanie jest zakazane do stosowania w kosmetykach. Jako, że jest to naturalna substancja, jego śladowe ilości mogą pojawić się w produktach zupełnie przypadkowo. Dlatego osoby z alergią na ten pierwiastek, powinny ostrożnie podchodzić do testowania nowych produktów. Nikiel w kosmetykach jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ reakcja alergiczna po kontakcie z nim nie ujawnia się od razu, ale dopiero po kilkunastu godzinach i nie zawsze łatwo ją powiązać z użyciem konkretnego preparatu.
Niektórzy z nas zakładają, że skoro kosmetyk został stworzony z naturalnych składników, to nie uczula. To nieprawda. Taki preparat jak najbardziej może wywołać reakcję alergiczną, podobnie jak ma to miejsce w przypadku kontaktu z owocami czy roślinami. To również „naturalne” składniki, a jednak prowadzą do uczuleń. Duże ryzyko uczuleń stwarzają kosmetyki, w których składzie znajduje się:
- aloes,
- rumianek,
- nagietek,
- wosk pszczeli,
- propolis,
- olejki eteryczne,
- kalafonia,
- lanolina.
To pokazuje tylko, że tzw. naturalne kosmetyki wcale nie są bezpieczniejsze w kontekście reakcji alergicznych od preparatów na bazie sztucznych substancji. Wiele zależy od indywidualnych cech konkretnego konsumenta. Poza tym wiele naturalnych składników ma bardzo wysoki potencjał alergiczny - przykładowo osoby uczulone na jad pszczół, powinny unikać również kosmetyków zawierających substancje powstałe na bazie miodu.
Co ciekawe, jak wskazuje dr Katarzyna Kunkiel, nawet produkty, które pozornie zostały stworzone z myślą o osobach bardziej narażonych na reakcje alergiczne, np. z AZS, zawierają substancje, które mogą uczulać. Według analizy specjalistki aż 82,5% emolientów dostępnych w Polsce ma w swoim składzie hapteny, np.
- glikol propylenowy,
- witaminę E,
- alkohol cetylowy.
Substancje te mogą drażnić i uczulać, co nie pomaga w pielęgnacji skóry, a wręcz nasila niepożądane objawy chorobowe.
Reklama
Uczulenie na kosmetyki u dzieci
Układ immunologiczny najmłodszych nie jest jeszcze w pełni dojrzały, przez co jest bardziej podatne na różnego rodzaju alergie niż system odpornościowy dorosłych. Skórne problemy po zastosowaniu kosmetyków dotyczą przede wszystkim dzieci w wieku noworodkowym i niemowlęcym. Takie problemy mają też skłonność do samą wycofywania się.
Czynnikami, które mają wpływ na rozwój u noworodków są też:
- cieńsza powłoka skórna,
- powierzchniowo usytuowane naczynia krwionośne.
Chcąc więc zabezpieczyć swoje dziecko przed tego typu problemami, najlepiej stawiać na preparaty dostosowane do ich wieku oraz te o tzw. krótkim składzie, czyli takie, które mają jak najmniej substancji w swoim składzie.
Uczulenie może wystąpić np. po kąpieli, po zastosowaniu balsamu czy kremu nawilżającego. Dlatego należy zachować szczególną ostrożność.
Reklama
Jak sprawdzić, czy kosmetyk uczula? Testy
Chcąc sprawdzić czy konkretny kosmetyk uczula, można w zaciszu domowym przeprowadzić test płatkowy. Oczywiście, ten prawdziwy wykonuje lekarz, jednak można próbę wykonać także z zastosowaniem metod domowych.
W ten sposób można dowiedzieć się, jak skóra zareaguje na kosmetyk. Wystarczy niewielką ilość produktu nałożyć na górną część przedramienia, na kącik czoła, za uchem albo też z boku szyi.
Skóra do tego rodzaju eksperymentu musi być czysta oraz sucha. Najbardziej optymalnym czasem do jego wykonania jest moment tuż po kąpieli. Po aplikacji należy poczekać minimum 24 godziny bez moczenia skóry. Jeżeli po takim teście wystąpi zaczerwienienie, pieczenie, podrażnienie, swędzenie lub inne nieprzyjemne doznanie, nie należy używać produktu. Ciężkie podrażnienia wymagają konsultacji z lekarzem.
Reklama
Jak leczyć uczulenie na kosmetyki?
Podstawowym sposobem na to, by nie doświadczyć objawów alergii jest unikanie środków, które zawierają składniki uczulające. Nie zawsze jednak jest to możliwe - czasem nie mamy nawet świadomości alergii do momentu zastosowania konkretnego preparatu i wystąpienia niepokojących symptomów. Wówczas dowiadujemy się, że jakiś składnik kosmetyku uczula. Obecnie kosmetyki mają bardzo rozbudowany skład, więc ustalenie przyczyny uczulenia może trwać naprawdę długo.
Co stosować na uczulenie na twarzy i w innych miejscach? Reakcję alergiczną na kosmetyk można łagodzić poprzez tabletki na alergię, których stosowanie najlepiej jednak wcześniej omówić z lekarzem lub farmaceutą. Przy takich problemach zaleca się też kąpiel w letniej wodzie i delikatne osuszenie skóry. Warto też nałożyć krem nawilżający, który pomoże zregenerować skórę.
Reklama
Jakie kosmetyki dla alergików?
Wszechobecna chemia, a nawet naturalne, ale uczulające składniki obecne w wielu preparatach, mogą zniechęcać osoby z różnego typu alergiami do stosowania kosmetyków. Tymczasem alergicy nie na muszą rezygnować z makijażu czy pielęgnacji. Ważne jest jednak jednak to, by wybierali sprawdzone środki.
W wielu drogeriach powstają już osobne działy, gdzie zgromadzone są kosmetyki dla alergika. Niektórzy alergicy szukają kosmetyków na bazie substancji naturalnych. To błąd, ponieważ i w tym przypadku może pojawić się reakcja uczuleniowa. Zatem, jakie kosmetyki wybierać?
Najlepiej stawiać na preparaty bezzapachowe i nie zawierające terpenów. Wywołują one niższe ryzyko uczulenia. Ze swojej pielęgnacji dobrze też wykluczyć kosmetyki zawierające:
- barwniki,
- alkohol,
- parabeny.
Wymienione substancje mogą wywoływać reakcje alergiczne. Zamiast tego lepiej stawiać na preparaty hipoalergiczne, w których składzie znajdują się:
- naturalne lipidy,
- kwas hialuronowy,
- ceramidy.
Warto wybierać preparaty o działaniu regenerującym i nawilżającym, a przy tym pozbawione sztucznych substancji chemicznych.
