Ugryzienie mrówki - których gatunków może być niebezpieczne?
Wszystkie mrówki należą do rodziny Formicidae, która dzieli się na 11 podrodzin. W tym zakresie naukowcy sklasyfikowali około 300 rodzajów i 8800 gatunków mrówek. Nie sposób jest więc je wymienić ad hoc w tym artykule.
Pomimo tak dużej różnorodności tych owadów, zdaniem alergologa, dra n. med. Piotra Z. Brewczyńskiego, tylko niektóre z nich wywołują reakcje alergiczne u ludzi.
Dodatkowo w Europie, w tym również w Polsce, występuje tylko jeden typ mrówki powodujący odczyn alergiczny. To mrówka rudnica.
Ugryzienie mrówek rudnic nie stanowi jednak zagrożenia dla życia czy zdrowia. Człowiek doświadcza wtedy przede wszystkim świądu, bólu i bąbla pokrzywkowego.
Drugim agresywnym gatunkiem są tzw. mrówki czerwone, nazywane też wścieklicami zwyczajnymi. Do ugryzienia czerwonej mrówki może dojść nawet wtedy, gdy owad jest spokojny.
Mają żądło, którym boleśnie wbijają się w skórę. Powstałą rankę polewają kwasem mrówkowym wraz z dodatkiem białek al koloidowych. Takie ugryzienie może więc przypominać małe oparzenie.
Z kolei latające mrówki to samice, które w przyszłości zostaną królowymi. Tego typu mrówki raczej nie gryzą.
Niebezpieczne jest natomiast ugryzienie mrówki S. Invicta Buren i S. Richteri Forel. W kontekście ugryzień mrówek znaczne większe doświadczenia od Polaków mają Amerykanie. Tzw. „importowane mrówki ogniowe lub ogniste” to właśnie wskazane już pod łacińską nazwą gatunki.
Potoczne określenie tych mrówek związane jest z historią ich przypadkowego przedostania się do Stanów Zjednoczonych z Ameryki Południowej. Materiałem, w którym zostały przewiezione do portu w stanie Alabama była gleba stosowana jako balast dla statków bądź ładunków statków. S. richeri została przywieziona z Urugwaju, a S. Invicta z Brazylii.
Oba gatunki źle znoszą niskie temperatury, dlatego aby przetrwać budują pod asfaltowymi drogami jamy do nocowania.
Tego typu mrówki mają charakterystyczny wygląd - ich długość waha się od 2 do 6 mm, a ich zabarwienie jest czarno-czerwone. Są też znacznie bardziej agresywne i zdolne do ugryzienia nawet, gdy nie są niepokojone.
Spotkać można je w rejonach rolniczych USA, np. na trawnikach, pastwiskach czy łąkach. Zjadają nasiona bawełny, zbóż czy prosa, niszcząc w ten sposób plantacje. Ich jad to nierzadko śmiertelne zagrożenie dla osób obłożnie chorych i starszych.
W tego typu jadzie znajduje się wysokie stężenie toksyn piperydynowych, które działają toksycznie na komórki, a także na układ nerwowy.
Atak takich mrówek składa się z dwóch etapów: ugryzienia i użądlenia. Ugryzienie to przyczepienie się do skóry za pomocą szczęk i wprowadzenie kwasu mrówkowego, a użądlenie to pozostawienie żądła w skórze.
Duże niebezpieczeństwo stanowi także jad mrówek z rodzaju Myrmecia, który zawiera niezwykle dużą zawartość histaminy i jest podobny do jadu os i pszczół. Z tego też powodu stanowi zagrożenie dla osób uczulonych na tę substancję.
Co ciekawe, użądlenie przez taką mrówkę jest znacznie boleśniejsze od użądlenia pszczół. Na szczęście nie są one jeszcze spotykane w Polsce. Za to w Australii stanowią częstsze źródło poważnych reakcji alergicznych niż jadowite pogryzienia przez kręgowce.
Bolesne ugryzienia wywołują również mrówki faraona. Faraonki mogą zadomowić się w meblach, na ścianach i wejść do produktów spożywczych. Ich ugryzienie wywołuje reakcję alergiczną, ale u osób bardziej wrażliwych.
Reklama
Jak wygląda ugryzienie mrówki?
W Internecie można znaleźć wiele zdjęć ugryzienia mrówki. Rozległość zmian zależy od tego, jaki rodzaj mrówki dokonał pogryzienia.
Z uwagi na obecność w składzie jadu mrówek S. Invicta oraz S. richeri tzw. alkaloidów, pogryzienie wywołuje reakcję toksyczną. Ślad po ugryzieniu mrówki tego typu przybiera formę jałowej krosty.
Poza tym w jadzie znajdują się cztery substancje odpowiedzialne za miejscowe i układowe reakcje alergiczne.
Nazwane są one w ciekawy sposób: Sol i 1, Sol i 2, Sol i 3, Sol i 4. Obserwowana jest reaktywność krzyżowa między jadem os a Sol i 1, przez co osoby uczulone na ten składnik u os lub pszczół reagują alergią w przypadku pogryzienia również przez mrówki z tego rodzaju.
Po użądleniu i ugryzieniu mrówki „amerykańskiej” występuje:
- opuchlizna,
- rozległy rumień i obrzęk,
- reakcje ogólnokliniczne: pokrzywka, skurcz oskrzeli, a w skrajnych przypadkach zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny.
Z kolei w przypadku użądlenia przez mrówki Myrmecia pojawiają się objawy kaszlu, świszczącego oddechu, wymiotów, uczucia zmęczenia i chaosu, spadek ciśnienia, a nawet ryzyko utraty wzroku. Większe ryzyko zgonu z powodu pogryzienia tych mrówek występuje u osób powyżej 35. roku życia.
Ślady po ugryzieniu mrówki obejmują nie tylko miejsce ukąszenia, ale też rozprzestrzeniają się na inne tkanki, prowadząc np. do wystąpienia na całym przedramieniu bolesnych pęcherzy, które z czasem mogą przerodzić się w blizny.
Co ciekawe, ugryzienia zimowe są z reguły mniej niebezpieczne i mogą być nawet niezauważone przez pogryzionego.
Znacznie mniej brutalne w swoich skutkach jest ugryzienie przez rodzimą nam mrówkę czerwoną albo mrówkę rudnicę. Jak ono wygląda? Zazwyczaj ślad po ugryzieniu mrówki czerwonej swędzi, pojawia się zaczerwienie i mały bąbel, a niekiedy także plama.
Reklama
Czym smarować ugryzienie mrówki?
Mrówki występujące w Polsce nie są tak niebezpieczne jak ich amerykańskie czy australijskie kuzynki. Dlatego zwykle ukąszenia mrówek nam rodzimych można zwalczyć stosując dostępne bez recepty żele na ugryzienia owadów. To preparaty miejscowe nakładane na skórę.
Czym jeszcze smarować ugryzienie mrówki? Tego typu ukąszenie można zwalczyć poprzez stosowanie maści sterydowej.
Takie ugryzienie po mrówce pozostanie czerwone jeszcze przez około godzinę od posmarowania, po czym skóra blednie i stan skóry wraca do normy.
Jeżeli ukąszenie mrówki wywołuje zmiany alergiczne, niezbędne jest sięgnięcie po leki przeciwalergiczne i przeciwhistaminowe.
Jeżeli pojawiają się dolegliwości bólowe, można je zwalczać lekami przeciwbólowymi. Wstrząs anafilaktyczny wymaga szybkiej interwencji lekarskiej, jednak w praktyce w Polsce jad mrówek nie jest aż tak niebezpieczny, by doprowadzić do tak silnej reakcji alergicznej.
Reklama
Domowe sposoby na ugryzienie mrówki
Małe zmiany skórne po pogryzieniu przez mrówki nie wymagają tak radykalnych metod leczenia. Zwykle wystarczą domowe sposoby.
Z reguły na ugryzienie mrówki czerwonej wystarczy zastosować zimny okład, np. przyłożyć woreczek z lodem, butelkę z wodą albo puszkę z napojem schłodzoną w lodówce, a nawet mrożonkę. Domowym sposobem jest również stosowanie okładu z połączenia wody i sody oczyszczonej.
Jak złagodzić ugryzienie mrówki? Wystarczy umyć pogryzione miejsce zimną wodą i zdezynfekować miejsce ugryzienia. Powstałe dolegliwości powinny zmniejszyć się w ciągu kilku godzin i zniknąć. Do złagodzenia ugryzień można też rozpuszczony wapń.
W zasadniczej większości przypadków ugryzienie czerwonej mrówki zejdzie samoczynnie bez podjęcia pierwszej pomocy.
Reklama
Czy ugryzienie mrówki jest groźne?
W naszym kraju nie występują raczej mrówki, których ukąszenie prowadzi do objawów niebezpiecznych dla życia i zdrowia.
Zwykle interwencji lekarskiej nie wymaga m.in. ugryzienie mrówki u dziecka, nawet wtedy, gdy symptomy nie mijają po kilku godzinach, pojawiają się silne bąble, pokrzywka i niezwykle uporczywy świąd.
Wówczas lepiej zastosować zimne okłady i żele łagodzące dolegliwości. Objawy, w tym ból po pogryzieniu, powinny zniknąć do kilku godzin.
Ugryzienie mrówki czerwonej nie wymaga konsultacji lekarskiej, ponieważ mrówki nie przenoszą niebezpiecznych chorób, w odróżnieniu np. do kleszczy, będących źródłem boreliozy.
Ugryzienie przez mrówkę rudnicę lub czerwoną nie jest sytuacją groźną dla zdrowej osoby. Indywidualnie należy traktować osoby cierpiące na różne poważne choroby.
Reklama
Uczulenie na ugryzienie mrówki
Potencjalnie niebezpieczną sytuacją jest ukąszenie mrówek u osób uczulonych na jad innych owadów, w tym os lub pszczół. Na jad tych owadów powinni szczególnie uważać również alergicy i atopicy.
W takiej grupie ryzyka ugryzienie przez mrówkę może doprowadzić do reakcji alergicznej, a nawet do wstrząsu anafilaktycznego czy też martwicy skóry.
Jeśli Ty lub Twoje dziecko znajdujecie się w grupie ryzyka, koniecznie zgłoście się lekarza. Uczulenie na ukąszenie mrówki najczęściej było rozpoznane w Australii, gdzie do 1994 roku stwierdzono aż 34 zgony z tego powodu.
Pogryzienie przez mrówki w Polsce jest zwykle niegroźne, jednak należy uważać na te owady w przypadku wakacyjnych wyjazdów. Reakcje alergiczne po pogryzieniach przez inne gatunki mrówek mogą być naprawdę niebezpieczne dla zdrowia i życia.
