Czy ugryzienie kleszcza jest groźne?
Kleszcz to pasożyt, który swym aparatem gębowym wgryza się w skórę żywiciela i wysysa jego krew. Ugryzienie przez insekta może być groźne, ponieważ niektóre z osobników przenoszą wraz ze śliną chorobotwórcze drobnoustroje. Choroby, które mogą rozwinąć się w ludzkim organizmie po ukąszeniu kleszcza to przede wszystkim borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu.
Borelioza (znana również jako choroba z Lyme) jest najczęściej występującą u człowieka chorobą po ugryzieniu kleszcza. To schorzenie wieloukładowe i może dawać rozmaite, często mało charakterystyczne objawy, co utrudnia diagnozę. Borelioza w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ustanowionej przez WHO oznaczona jest symbolem A69.2. Kleszczowe zapalenie mózgu powodowane jest przez wirusy dostające się do ludzkiego organizmu przez ukąszenie kleszcza. W Klasyfikacji ICD-10 oznaczono je symbolem A84. Jest to choroba ośrodkowego układu nerwowego objawiająca się podobnie jak zapalenie opon mózgowych.
Inne choroby po ukąszeniu kleszcza, występujące znacznie rzadziej, to: gorączka plamista (inaczej dur kleszczowy), gorączka Q, tularemia, bartoneloza, babeszjoza czy erlichioza. Nie każde ukąszenie kleszcza skutkuje zachorowaniem. Szacuje się, że co 5-10 kleszcz przenosi boreliozę (za: mp.pl). Samo ugryzienie nie jest schorzeniem, zatem nie jest ujęte w Klasyfikacji ICD-10.
Gatunkiem najczęściej atakującym ludzi jest w Polsce kleszcz zwyczajny (łac. Ixodes ricinus). Od jakiegoś czasu w lasach spotkać też można skrzydlatego strzyżaka jeleniego. Na szczęście ugryzienie kleszcza latającego nie jest tak groźne, ponieważ nie przenosi on boreliozy ani wirusowego zapalenia mózgu. Jego ukłucie może jedynie wywołać reakcję alergiczną, objawiającą się przeważnie uporczywie swędzącym bąblem i czerwonym odczynem.
Ugryzienie afrykańskiego kleszcza Hyalomma marginatum
Niedawno pojawiły się w mediach doniesienia o nowym gatunku kleszcza, który dotarł do zachodniej Europy. Mowa tu o kleszczu afrykańskim (wędrownym) z gatunku Hyalomma marginatum.
Jak sama nazwa wskazuje, ten rodzaj pajęczaka żyje w bardzo gorącym, tropikalnym klimacie - głównie w północnej części Afryki, Azji oraz południowej i wschodniej Europie. Jak zatem dotarł do Niemiec? Zadziało się to sprawą migrujących ptaków oraz transportu zwierząt hodowlanych.
Liczne źródła powołują się na doniesienia Instytutu Roberta Kocha, który nazywa ten gatunek pajęczaków „kleszczem gigantem”. Wszystko za sprawą ich wielkości - mogą bowiem osiągać ok. 2 cm (niektóre źródła podają, że jest to nawet 5 cm!) długości. Od zwykłych, znanych kleszczy, różni je również charakterystyczne prążkowanie występujące na ich odnóżach.
Wzrost temperatur w klimacie umiarkowanym może sprawić, że ten gatunek kleszcza będzie miał bardzo dobre warunki do rozwoju. Czy zatem należy się martwić?
Kleszcz Hyalomma marginatum jest bardzo niebezpieczny dla człowieka, ponieważ może przenosić różne poważne choroby. Jest głównym nosiciel arbowirusa z rodziny Buynaviridae wywołującego krymsko-kongijską gorączkę krwotoczną (CCHF). Choć u zwierząt zarażonych tym wirusem nie występują żadne symptomy, to u ludzi choroba ta ma bardzo szybki przebieg i wysoką śmiertelność, która wynosi ok. 50 procent! (Główny Inspektorat Sanitarny).
Sezonowość zachorowań u ludzi odpowiada głównemu okresowi aktywności kleszczy (od wiosny do lata). Jaki jest przebieg tej choroby i jak się ona objawia?
Od momentu ukąszenia, do pojawienia się pierwszych symptomów mija 1-9 dni (niektóre źródła podają, że jest to 4-12 dni). W przypadku kontaktu z zakażonymi tkankami (mięsem lub krwią zwierzęcia) jest to czas 14 dni (2-7 dni wg innych danych).
Pierwsze objawy to m.in.:
- podwyższona temperatura,
- bóle i sztywności mięśni,
- zawroty głowy,
- światłowstręt,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego - bóle brzucha i wymioty.
Kolejna faza to pojawienie się takich symptomów jak zaburzenia orientacji, koncentracji czy wahania nastroju (zarażona osoba może stać się agresywna). Pojawią się także charakterystyczne wybroczyny na skórze, głównie na tułowiu i kończynach.
Jak się chronić przed tymi kleszczami? Jak wiadomo, ludzie mogą podejmować różne działania i środki mające na celu ogólne unikanie kleszczy, w tym noszenie odzieży ochronnej i stosowanie chemicznych środków odstraszających kleszcze, takich jak permetryna lub deltametryna.
Należy pamiętać, że preparaty skuteczne przeciwko innym kleszczom (Ixodes) są mniej efektywne przeciwko kleszczom Hyalomma. (Fryauff DJ, Shoukry MA, Schreck CE).
Ugryzienie kleszcza a wirus Powassan
Wiosną 2022 pojawiło się coraz więcej doniesień o niebezpiecznym wirusie przenoszonym przez kleszcze. Jest to wirus Powassan.
Mimo, że został odkryty w 1958 r. w miejscowości Powassan w Ontario, (to właśnie od tego miasta wywodzi się jego nazwa) to obecnie zauważono znaczny przyrost nowych przypadków zarażenia tym wirusem.
Powassan jest bardzo niebezpieczny, ponieważ na początku zarażania może nie dawać żadnych objawów. Czas od ugryzienia do pojawienia się pierwszych symptomów może trwać od tygodnia do nawet jednego miesiąca.
Osoba zarażona początkowo może odczuwać:
- osłabienie,
- gorączkę,
- wymioty,
- ból głowy
czasem pojawiają się również:
- problemy z mówieniem,
- utrata koordynacji,
- splątanie,
- drgawki.
Powassan może powodować rożne choroby, jak zakażenie mózgu (zapalenie mózgu) lub błon mózgowych i rdzenia kręgowego (zapalenie opon mózgowych).
Średnio 1 na 10 osób umiera w skutek zarażenia tym wirusem. Osoby, które przeżyją mogą mierzyć się z długotrwałymi problemami zdrowotnymi, jak nawracające bóle głowy, utrata masy ciała i siły mięśni, problemy z pamięcią, itd.
Do tej pory nie znaleziono leku na zarażenie wirusem Powassan. W wielu przypadkach konieczna jest hospitalizacja, podczas której wspiera się oddychanie, dba o nieustanne nawodnienie i redukuje opuchliznę mózgu osoby po ugryzieniu przez zainfekowanego kleszcza.
Ugryzienie kleszcza u dziecka i kobiety w ciąży
Czy ugryzienie kleszcza jest u dziecka bardziej niebezpieczne, niż u osoby dorosłej? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, bo zależy ona od wielu czynników (czy dany kleszcz jest nosicielem choroby czy nie, jaka jest odporność pacjenta itd.). Dzieci na pewno mają delikatniejszą i cieńszą skórę niż dorośli, więc samo ukłucie może dawać u nich bardziej nasilone objawy , jak: zaczerwienienie, obrzęk czy swędzenie.
Jeśli po ugryzieniu kleszcza u dziecka pojawią się takie objawy jak gorączka, osłabienie, bóle głowy czy rumień wędrujący, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Mogą to być pierwsze oznaki choroby odkleszczowej, która wymaga natychmiastowego rozpoczęcia leczenia i podania antybiotyków.
Ugryzienie kleszcza zdarza się też u kobiet w ciąży. Choć na ogół się tego nie zaleca, w przypadku zakażenia ciężarnej boreliozą konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii. Nieleczona choroba niesie ryzyko zaburzeń rozwoju płodu. Konsultacja ze specjalistą w przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów jest zatem konieczna.
Reklama
Jak wygląda ugryzienie kleszcza? Objawy
Kleszcz to tzw. pasożyt zewnętrzny, który wbija się w skórę żywiciela swoim aparatem gębowym w formie szczękoczułek. Na nieowłosionej ludzkiej skórze insekt zazwyczaj jest widoczny, choć wielkości kleszczy są różne. Najtrudniej dostrzec tzw. nimfę, czyli formę niedojrzałą. Nimfa bywa wielkości ziarnka maku, a jej zobaczenie gołym okiem ułatwia jedynie jednolicie czarny kolor.
Zdarza się jednak, że kleszcz po wyssaniu krwi samoistnie opada i nie zostaje w ogóle zauważony. Jak wygląda ugryzienie kleszcza, a właściwie miejsce po nim? Czy swędzi lub boli? Jak długo utrzymują się objawy? Miejsce po ugryzieniu może wyglądać różnie, w zależności od wrażliwości skóry, długości bytowania pasożyta itd.
Ślad miewa postać czerwonego bąbla lub swędzącej krostki z malutką raną w środku. Jakie inne objawy mogą się pojawić? Po ugryzieniu kleszcza mogą pojawić się również opuchlizna i swędzenie, a nawet wysypka. Obrzęk i zmiany skórne występuje przede wszystkim w miejscach, gdzie skóra jest szczególnie wrażliwa, u dzieci, u osób ze skłonnością do alergii.
Z reguły im dłużej kleszcz jest wkłuty w skórę i żeruje na żywicielu, tym ślad po ukąszeniu staje się bardziej widoczny. Najtrudniejsze do zauważenia jest ugryzienie kleszcza w głowę lub inne miejsce, w których skóra jest owłosiona. Przy pojawieniu się wszelkich objawów - jak swędzenie czy pieczenie - miejsce nimi objęte należy dokładnie obejrzeć.
Jak rozpoznać, że po ugryzieniu kleszcza w organizmie rozwija się choroba? Kiedy po ukłuciu pojawiają się takie symptomy, jak gorączka, osłabienie czy rumień na skórze, można podejrzewać zakażenie boreliozą.
Jak wygląda rumień po ugryzieniu kleszcza?
Najbardziej charakterystycznym - a często również pierwszym - objawem choroby odkleszczowej jest zmiana skórna w postaci rumienia. Jak wygląda rumień po ugryzieniu kleszcza? Ma okrągły kształt, przy czym w jego centralnej części pojawia się koliste zaczerwienienie, a dookoła niego okręg czy też pierścień, również o barwie czerwonej.
Między pierścieniem a centralnym zaczerwienieniem zwykle występuje „przerwa”, w której skóra ma swoją naturalną, bladą barwę. Rumień po ukąszeniu stopniowo się powiększa, dlatego nazywa się go wędrującym.
Po ilu dniach od ugryzienia kleszcza pojawia się ten objaw? Można zobaczyć go zwykle od kilku do kilkunastu dni po ukąszeniu, choć niekiedy choroba przez długi czas rozwija się bezobjawowo, a daje o sobie znać dopiero po kilku miesiącach, a nawet latach od ukłucia.
Co ważne, sporadycznie pojawia się rumień nietypowy, który wygląda bardziej jak siniak. Gdy zmiana po ugryzieniu jest niebieskawa, również nie wolno jej lekceważyć.
Należy jednak pamiętać, że rumień nie zawsze pojawia się w miejscu ukąszenia przez kleszcza. Może on wystąpić w zupełnie innej części ciała, dlatego bywa niezauważony od razu. Rumień wędrujący jest objawem boreliozy, dlatego zawsze wymaga niezwłocznej konsultacji z lekarzem.
Czy ugryzienie kleszcza bez rumienia nigdy nie jest groźne? Niestety nie u wszystkich zakażonych zmiana ta występuje, dlatego należy zwracać uwagę również na inne niepokojące symptomy, takie jak osłabienie organizmu, bóle głowy czy podniesiona temperatura ciała.
Reklama
Co robić po ugryzieniu kleszcza?
Co zrobić w pierwszej kolejności, jak ugryzie kleszcz? Wkłutego owada należy jak najszybciej wyjąć. Aby zrobić to skutecznie i bezpiecznie, warto postępować wg instrukcji wyciągania insekta, pamiętając o dwukrotnej dezynfekcji miejsca ukąszenia.
Czy kleszcz może ugryźć i odpaść samoistnie? Nie jest możliwe, by kleszcz ugryzł, ale się nie wbił, ponieważ jego ukąszenie polega na wbiciu aparatu gębowego w skórę żywiciela. Może być jednak tak, że insekt po wypiciu krwi samoistnie odpada, nie musi być zatem wbity wiele dni.
Co należy zrobić tuż po ugryzieniu kleszcza i jego prawidłowym wyciągnięciu? Kiedy udać się do lekarza? Zaraz po ukąszeniu należy wyłącznie obserwować, czy nie pojawiają się żadne niepokojące objawy i zmiany na skórze (niekoniecznie w miejscu ukłucia).
Badania od razu po ugryzieniu kleszcza, kiedy organizm nie wytworzy jeszcze odpowiedniej ilości przeciwciał, nie mają sensu, ponieważ ich wynik może być fałszywie ujemny.
Co robić i do jakiego lekarza się udać, kiedy wystąpi rumień lub jakiekolwiek inne symptomy zakażenia? Postępowanie można rozpocząć od natychmiastowej wizyty u lekarza rodzinnego. Zwykle kieruje on pacjenta prosto na badania. Jakie? Diagnostyka chorób odkleszczowych opiera się na badaniach krwi - teście przesiewowym ELISA i teście potwierdzenia Western Blot. Są one miarodajne, jeśli zostaną wykonane 2-3 tygodnie po ukąszeniu.
Potwierdzenie obecności choroby wymaga natychmiastowego rozpoczęcia antybiotykoterapii. Leki podawane są w formie tabletek lub zastrzyków, zgodnie z zaleceniami lekarza. Co stosować na ugryzienie kleszcza, gdy nie ma żadnych objawów rozwijającego się zakażenia? Miejsce po ukłuciu wystarczy zdezynfekować, a bąbel lub zaczerwienienie powinny zniknąć samoistnie po wyciągnięciu owada. Niestety do dziś nie ma skutecznej i bezpiecznej szczepionki, która po ugryzieniu kleszcza chroniłaby człowieka przed zachorowaniem.
Kiedy brać antybiotyk po ugryzieniu kleszcza?
Każdy antybiotyk dostępny jest wyłącznie na receptę, a więc musi przepisać go lekarz. Odpowiedź na pytanie, kiedy brać antybiotyk po ugryzieniu kleszcza, brzmi zatem - gdy tak zaleci lekarz. Jak już zostało wspomniane, do specjalisty należy zgłosić się po wystąpieniu jakichkolwiek niepokojących objawów - nawet, gdy przypominają one grypę czy inne dolegliwości.
Jaki antybiotyk na powikłania po kleszczu stosuje się najczęściej? Gdy ugryzienie prowadzi do zakażenia chorobą odkleszczową, stosuje się leki o działaniu ogólnoustrojowym - podawane drogą doustną lub dożylną, m. in. w zależności od stopnia zaawansowania choroby.
Czym posmarować miejsce po ugryzieniu kleszcza? Czy stosuje się również antybiotyk o działaniu miejscowym, w formie maści? Miejsca po ukąszeniu z reguły nie smaruje się niczym. Rumień to tylko jeden z objawów boreliozy, która jest chorobą wieloukładową. Znika on samoistnie po zastosowaniu leczenie wewnętrznego.
Jak długo brać antybiotyk po ugryzieniu kleszcza? O długości terapii również powinien zdecydować lekarz. W przypadku stwierdzonej boreliozy z reguły trwa ona minimum 3 tygodnie. Jakie leki stosuje się profilaktycznie, przed postawieniem diagnozy? Taka profilaktyka właściwie nie istnieje. Antybiotyków nie wolno stosować „na wszelki wypadek”, dlatego, by podjąć leczenie, konieczne jest stwierdzenie choroby.
Reklama
Jak uniknąć ugryzienia przez kleszcza?
Właściwie nie ma metody, która w 100% chroniłaby przed ugryzieniem kleszcza. Insekty te czyhają na swoje ofiary w trawie, krzewach i koronach drzew. Mogą zatem zaatakować zarówno z dołu, jak i z góry, zeskakując na człowieka lub zwierzę.
Przed ukłuciem nie chroni w pełni nawet gruba odzież osłaniająca ręce i nogi. Kleszcz bez trudu przedostaje się na wierzch odzieży, a stamtąd przechodzi na skórę. Jego niewielkie rozmiary ułatwiają mu pozostanie niezauważonym aż do momentu ukąszenia.
Jak uniknąć - a raczej zmniejszyć ryzyko - ugryzienia kleszcza? Aby mu zapobiec, należałoby całkowicie zrezygnować z przebywania na łonie natury wiosną, latem i jesienią. Każdy spacer po lesie, parku czy łące, a nawet wyjście do własnego ogródka niesie ryzyko „przyniesienia” kleszcza na skórze.
Co na kleszcze? Przed przebywaniem w terenach zielonych warto użyć specjalnych repelentów. Są to preparaty - zazwyczaj w formie sprayu - o silnym zapachu, odstraszającym owady. Można psikać nimi zarówno gołą skórę, jak i odzież, zmniejszając ryzyko ataku przenoszących choroby pasożytów.
