Czym jest urlop wypoczynkowy?
Urlop wypoczynkowy jest to coroczne i nieprzerwane zwolnienie pracownika od obowiązku świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, przy czym pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu - art. 152 § 1 i 2 k.p. Celem urlopu jest regeneracja sił pracownika.
Jeśli pracownik nie wykorzystał całego urlopu wypoczynkowego w danym roku, wykorzystać musi go do 30 września następnego roku. Jeśli nie zostanie wykorzystany, przepada.
Reklama
Co mówi Kodeks pracy o urlopie?
Zacznijmy od tego, co ci wolno. A tu nie ma zmiłuj - w ciągu roku możesz wziąć tylko tyle płatnego urlopu, ile przewiduje Kodeks pracy, chyba że się zwolnisz albo pracujesz na własny rachunek – ale wtedy za czas spędzony na urlopie wypoczynkowym nikt ci nie zapłaci.
Kodeks pracy w kwestii urlopu stanowi między innymi, że:
- pracownikowi należy się coroczny, nieprzerwany, płatny urlop wypoczynkowy,
- pracownik nie może się zrzec prawa do urlopu,
- pracownik podejmując pierwszą pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca w wymiarze 1/12 urlopu przysługującego w całym roku kalendarzowym.
- wymiar urlopu wynosi 20 dni w ciągu roku, jeśli ktoś pracuje poniżej 10 lat i 26 dni, w przypadku osób których staż przekracza 10 lat,
- do stażu pracy wlicza się okres kształcenia w szkole zawodowej (do 3 lat), szkole średniej ogólnokształcącej (do 3 lat) i na studiach (do 5 lat). To oznacza, że przeciętny absolwent wyższej uczelni, który ma za sobą 3 lata kształcenia w liceum i 5 lat na studiach (w sumie 8 lat), prawo do urlopu w wymiarze 26 dni nabywa już po 2 latach pracy,
- do wyliczenia, kiedy należy się urlop wypoczynkowy i jaki jest jego wymiar, wlicza się wcześniejsze okresy zatrudnienia u tego samego, lub innego pracodawcy, bez względu na ewentualne przerwy.
- przy udzielaniu urlopu, jeden dzień jest równy 8 godzinom pracy,
- przysługujący w ciągu roku urlop wypoczynkowy może zostać podzielony na kilka części, jednak przynajmniej raz w roku pracownik powinien wziąć urlop trwający przynajmniej 14 dni kalendarzowych,
- przesunięcie terminu zaplanowanego urlopu może nastąpić na wniosek pracownika, może się tak jednak stać również z woli pracodawcy, jeśli uzasadni on to szczególnymi potrzebami, gdy np.: urlop pracownika miałby zakłócić tok prac danej firmy czy instytucji;
Jeśli nie jesteś pewny, ile przysługuje ci urlopu wypoczynkowego możesz go wyliczyć za pomocą kalkulatora, który jest dostępny w Internecie. A ile dni wcześniej trzeba złożyć wniosek? Kodeks pracy tego nie reguluje, jednak pracodawcę należy poinformować najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Czy można wykorzystać urlop wypoczynkowy do przodu? Teoretycznie nie da się tak zrobić. Prawo do urlopu nabywa się na początku roku, więc można go wykorzystać nawet od razu.
Nie ma także przesłanek, które zakazywałyby pracę podczas urlopu wypoczynkowego np. u innego pracodawcy. Pracodawca może jednak odwołać urlop, jeśli ma ku temu uzasadniony powód.
Urlop wypoczynkowy może zostać wydłużony o 10 dni roboczych, jeśli posiada się zaświadczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Opiekunom dzieci niepełnosprawnych nie przysługuje dłuższy urlop wypoczynkowy.
Reklama
Urlop wypoczynkowy dla pracujących na niepełny etat
Wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników niepełnoetatowych ustala się proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy. Bierze się za podstawę wymiar określony dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy połowie etatu będzie to proporcjonalnie 10 do 13 dni.
Osoby na umowie zlecenie nie posługują się Kodeksem pracy, a Kodeksem cywilnym, nie przysługuje im urlop wypoczynkowy, gdyż teoretycznie w każdej chwili mogą uprzedzić, że nie przyjdą do pracy np. następnego dnia. Jeśli jednak umowa zlecenie działa na zasadzie podporządkowania, w określonym miejscu i czasie, można uznać ją za umowę o pracę.
Jeśli pracodawca nie chce wtedy przyjąć wniosku o urlop wypoczynkowy, można wystąpić do Sądu Pracy.
Reklama
Co może skrócić urlop wypoczynkowy?
Urlop wychowawczy może wpłynąć na urlop wypoczynkowy. Wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia pozostałego do końca roku, a zatem 1 miesiąc odpowiada 1/12 urlopu wypoczynkowego.
Pracownik z urlopu bezpłatnego może przejść na urlop płatny. Jeśli jednak urlop bezpłatny trwał minimum miesiąc, urlop wypoczynkowy wylicza się proporcjonalnie jak w przypadku urlopu wychowawczego.
Urlop na żądanie również skraca okres urlopu wypoczynkowego, gdyż jest jego częścią. Dni te są w pełni płatne. Inaczej sprawa wygląda w przypadku urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, które nie mają wpływu na urlop wypoczynkowy.
Czy pracodawca natomiast może odmówić urlopu wypoczynkowego po zwolnieniu lekarskim? Nie, nie może. Ma prawo natomiast po L4 trwającym minimum 30 dni poprosić o wykonanie badań kontrolnych, by potwierdzić, że nie jest to przedłużenie zwolnienia lekarskiego.
Pracodawca może jednak skrócić urlop wypoczynkowy lub odmówić udzielenia go w danym terminie, jeśli będzie miał ku temu poważne przesłanki.
Sam pracownik natomiast nie może się zrzec urlopu wypoczynkowego, który mu przysługuje. Można go natomiast nie wykorzystać. Kiedy urlop wypoczynkowy przepadnie, pracownikowi należy się ekwiwalent równy niewykorzystanemu urlopowi. Rekompensata pieniężna dotyczy zarówno bieżącego roku, jak i zaległego.
Reklama
Urlop - ile wziąć, żeby efektywnie wypocząć?
Ile dni urlopu jest wskazane, aby spełnił on swoje funkcje „zdrowotne”? Jeżeli nawet Kodeks pracy zastrzega, że przynajmniej jeden urlop w ciągu roku powinien mieć 14 dni, to coś musi w tym być.
Absolutnym minimum, o którym mówią psychologowie, jest tydzień urlopu (5 dni roboczych plus weekendy). Jednak wielu specjalistów przekonuje, że regenerację organizmu po ciężkim roku pracy oraz naładowanie akumulatorów na przyszłość, zapewni dopiero urlop trwający 3 tygodnie.
W takim przypadku we wniosku o urlop trzeba byłoby wypisać 15 dni wolnego, chyba, że akurat w tym okresie przypadają dni wolne od pracy – dlatego tak popularne w Polsce jest maksymalne wykorzystywanie wszelkich świąt, zwłaszcza tych, które układają się w ciągi popularnie nazywane długimi weekendami.
Pozwala to spędzić dłuży urlop wypoczynkowy, zostawiając więcej dni na później. Inna sprawa, że powszechny tłok, który panuje w czasie długich weekendów w popularnych miejscowościach turystycznych i wypoczynkowych, skłania do pytania, na ile urlop będzie efektywny, jeśli jednym z jego celów powinno być wyciszenie i oderwanie od codziennej gonitwy.
- Pierwszy tydzień urlopu często porównuje się do detoksu – w tym czasie organizm dopiero oczyszcza się ze złych emocji, której dostarczała nam praca i trudy życia codziennego. Odblokowanie tych emocji może sprawić, że początek urlopu wcale nie będzie przyjemnym doznaniem. Znane są przypadki, gdy w pierwszych dniach urlopu wypoczynkowego osoby na co dzień zapracowane, mają wręcz problem z odnalezieniem się w nowej rzeczywistości,
- Dopiero drugi tydzień urlopu przynosi pełną i nieskrępowaną radość z pobytu na wakacjach,
- W tygodniu trzecim dochodzi do regeneracji organizmu;
Reklama
Jak wypocząć na urlopie?
Wymiar urlopu to jedno, jakość i efektywność urlopu to drugie. Z badań opinii społecznej wynikało, że 63 procent Polaków w ogóle nie wyjechało na urlop w ciągu ostatnich 5 lat.
Rok 2016 przyniósł poprawę, na wakacje wybrało się prawie 50 procent Polaków, co tłumaczono ogólną poprawą sytuacji ekonomicznej, ale przede wszystkim – jako efekt programu 500+. Nie zmienia to faktu, że ponad połowa społeczeństwa nadal wypoczywa w czasie urlopu nie ruszając się nigdzie z domu. Przeważnie z powodów ekonomicznych – dotyczy to osób najuboższych, ale też min. przedsiębiorców, którzy prowadząc niewielkie interesy jednoosobowe lub rodzinne, często nie są w stanie zamknąć firmy na tydzień lub dłużej.
Jak wynika z badania dla Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor w 2022 roku dłużyszy urlop wypoczynkowy planuje aż 52% Polaków. Choć aż 40% z nich dysponuje mniejszym budżetem niż w roku ubiegłym.
Reklama
Jak odpoczywać na urlopie?
Nie ma jednej złotej recepty na to, jak dobrze wykorzystać urlop, wiele zależy od osobowości, charakteru wykonywanej na co dzień pracy, stanu rodzinnego (inaczej wypoczywa się z rodziną, inaczej samotnie szukając nowych doznań) no i zasobności portfela. Do ogólnych zasad dobrego wypoczynku na pewno jednak zaliczyć można:
-
aktywne spędzanie czasu na urlopie - 2 albo 3 tygodnie biernego leżenia plackiem przy hotelowym basenie pozwolą odpocząć, ale tylko częściowo. Brak ruchu na urlopie wcale nie jest wskazany dla osób, które w ciągu roku ślęczą całymi dniami za biurkiem. W tym przypadku regeneracja psychiczna, której dostarczy leżak, nie będzie szła w parze z regeneracją fizyczną, której dostarczyć może tylko ruch,
- niezabieranie pracy na urlop - nie zawsze jest to możliwe, ale dla higieny psychicznej idealnie byłoby, gdybyśmy zostawili z domu służbowy laptop i komórkę,
- oderwanie się od codzienności, rutyny - dlatego tak ważny jest wyjazd z miejsca zamieszkania i pracy. Idealnym rozwiązaniem na udany urlop są wakacje zagraniczne, pozwalające nacieszyć oczy krajobrazem, którego nie doświadczamy na co dzień, poznać inne kultury, nowych ludzi. Oczywiście, barierą nie do przejścia, często pozostaje zasobność portfela. Z drugiej strony, od lat wiadomo, że wakacje nad polskim Bałtykiem wcale nie są tańsze od wyjazdu nad Morze Śródziemne, a czasem – wręcz przeciwnie. Dlatego planując urlop wypoczynkowy, warto dłużej prześledzić oferty biur podróży, albo – na własną rękę – nad mapą świata,
- dobre zaplanowanie powrotu. Nie wracajmy z urlopu o północy w niedzielę, jeśli w poniedziałek mamy rozpocząć codzienną harówkę. Organizm potrzebuje po urlopie kilka dni na przystosowanie się do rygorów związanych z pracą. Lepiej wrócić dwa dni wcześniej. Albo wziąć dwa dni urlopu więcej;
Jak obliczyć wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy?
Pracownik może otrzymać wynagrodzenie za urlop na podstawie składników określonych w stałej stawce miesięcznej. Oznacza to, ze jeżeli otrzymuje normalnie 5000zł (wynagrodzenie zasadnicze), dostanie właśnie tyle plus 500zł dodatku funkcyjnego za okres urlopu.
Jeśli natomiast wynagrodzenie składa się ze składników zmiennych (kiedy wypłata z miesiąca na miesiąc się różni ze względu na premię), wynagrodzenie ustala się inaczej. Pracownik wciąż otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze i dodatek funkcyjny.
Składnikiem zmiennym są wyliczone godziny, za które normalnie pracownik otrzymałby premię. Podlicza się ją na podstawie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc wykorzystania urlopu. Ustala się wynagrodzenie za godzinę i mnoży przez liczbę godzin, które pracownik straci nie będąc w pracy.
