Reklama
Na czym polega USG węzłów chłonnych?
Badanie USG węzłów chłonnych stanowi uzupełnienie badania lekarskiego (wywiadu i badania fizykalnego). We wstępnej ocenie węzłów chłonnych jest metodą z wyboru – tzn. wybraną spośród innych technik obrazowania jako najbardziej swoista i przydatna do analizy morfologii węzłów.
Do zalet badania ultrasonograficznego należy jego nieinwazyjność, szeroka dostępność i relatywnie najniższy koszt ze wszystkich metod diagnostyki obrazowej.
Jak wygląda USG węzłów chłonnych? Przeprowadza je lekarz – w odróżnieniu od wielu innych technik obrazowych (gdzie lekarz tylko nadzoruje badanie wykonywane przez technika). Badanie to jest metodą szybką, nieobciążającą i powtarzalną. Umożliwia uzyskanie obrazu w czasie rzeczywistym (bez przesunięcia czasowego) – co pozwala monitorować struktury ruchome (np. przepływ krwi).
USG węzłów chłonnych najczęściej wykonuje się w pozycji leżącej na plecach, po nałożeniu żelu poprawiającego przewodnictwo ultradźwięków. Prawidłowo wykonane uważa się za metodę bezpieczną; w porównaniu do innych technik – obarczoną mniejszym ryzykiem powikłań (brak promieniowania jonizującego) i mniejszą liczbą przeciwwskazań.
Badania profilu bezpieczeństwa metod ultrasonograficznych (Diagnostics, 2023) prowadzone są od dekad – dotąd nie wykazano ich szkodliwego wpływu na zdrowie człowieka.
Rodzaje USG węzłów chłonnych
Węzły chłonne występują w grupach, rzadziej pojedynczo. Najbardziej podstawowy podział wyróżnia węzły powierzchowne (leżące pod skórą) i głębokie: położone podpowięziowo lub w jamach ciała (np. w jamie brzusznej).
Powiększenie węzłów powierzchownych, w przeciwieństwie do większości węzłów głębokich, można wyczuć (palpacyjnie – palcami), niekiedy zobaczyć.
Biorąc pod uwagę topografię węzłów chłonnych, najczęściej wykonuje się badanie USG węzłów chłonnych:
- pachwinowych;
- jamy brzusznej;
- pachowych (pod pachą);
- nadobojczykowych;
- szyjnych (w tym: USG ślinianek i regionalnych węzłów chłonnych, USG tarczycy i węzłów chłonnych szyi);
Wynik badania ultrasonograficznego sugerujący nowotworowy charakter zmian stanowi wskazanie do wykonania biopsji węzła chłonnego. Ocena histopatologiczna jest końcowym etapem procesu diagnostycznego niewyjaśnionych powiększeń węzłów (limfadenopatii).
Reklama
Kiedy zrobić USG węzłów chłonnych?
Co wykaże USG węzłów chłonnych? Badanie ultrasonograficzne jest przydatne w różnicowaniu zmian nowotworowych i nienowotworowych; łagodnych i złośliwych. Jednak ostateczne rozpoznanie często możliwe jest dopiero na podstawie wyniku badania histopatologicznego.
Przyczyną powiększenia węzłów chłonnych mogą być zmiany zapalne, odczynowe (najczęściej powodowane zakażeniem) lub nowotworowe – pierwotne (chłoniaki) i wtórne (przerzuty).
Co wykrywa i co daje USG węzłów chłonnych? Ustalenie podłoża limfadenopatii ma duże znaczenie kliniczne dla dalszego postępowania. W obrazie ultrasonograficznym prawidłowy węzeł chłonny lub z powiększeniem o odczynowym na ogół jest owalny, z widoczną wnęką. Węzeł przerzutowy ma zaokrąglony kształt.
W określaniu nowotworowego charakteru powiększenia węzła chłonnego w USG (np. chłoniak, przerzuty) szczególnie istotne jest określenie stosunku długości osi długiej do krótkiej (tzw. indeks Solbiatiego). Węzły okrągłe wymagają dalszego postępowania diagnostycznego.
Do powiększenia węzłów szyjnych najczęściej dochodzi w zapaleniu migdałków podniebiennych, jednak w tej okolicy mogą rozwiać się też choroby rozrostowe (nowotworowe).
USG tarczycy i regionalnych węzłów chłonnych ma istotne znaczenie w diagnostyce wola guzkowego tarczycy. Nieleczone wole rozwija się w kierunku wola wieloguzkowego nadczynnego i raków tarczycy. Nowotwory mogą dawać przerzuty drogą chłonki do węzłów chłonnych.
Zmiany nowotworowe (pierwotne lub wtórne) są stosunkowo częstą przyczyną powiększonych węzłów chłonnych jamy brzusznej – USG pozwala je wykryć.
Przypadkowe wykrycie limfadenopatii (śródpiersiowej, wysiękowej) na zdjęciu RTG klatki piersiowej jest wskazaniem do pogłębionej diagnostyki, w tym do USG jamy brzusznej. Ultrasonografia pozwala potwierdzić lub wykluczyć powiększenie węzłów chłonnych i narządów, obecność płynu i nieprawidłowych mas.
Reklama
Przygotowanie do badania USG węzłów chłonnych
W przypadkach nagłych badanie ultrasonograficzne wykonywane jest bez przygotowania. Planowane USG węzłów chłonnych także nie wymaga szczególnych przygotowań.
Ośrodek przeprowadzający badanie może przedstawić listę zaleceń przed wykonaniem USG jamy brzusznej, np.
- stosowanie diety lekkostrawnej z wyłączeniem produktów wzdymających (2 dni przed badaniem);
- zaprzestanie spożywania pokarmów i picia napojów gazowanych przez 5–6 godzin przed badaniem.
Przygotowanie do USG węzłów chłonnych powierzchownych (np. pachwinowych, szyjnych) ogranicza się do rezygnacji z nakładania na skórę kosmetyków (kremów, kosmetyków kolorowych itp.).
Jak przygotować się do USG węzłów chłonnych w opcjach dopplerowskich? Przez 20-30 minut przed badaniem wskazany jest odpoczynek w pozycji siedzącej.
Przeciwwskazaniem do badania USG jest uszkodzenie powłok skórnych i ryzyko nadkażenia.
Reklama
Jak interpretować wyniki USG węzłów chłonnych?
Właściwego odczytu i interpretacji obrazu ultrasonograficznego może dokonać tylko lekarz.
W badaniu USG powiększone węzły chłonne są widoczne jako obszary o zmniejszonej echogeniczności – ciemniejsze niż struktury sąsiednie. Uwidocznione węzły mogą występować pojedynczo lub tworzyć pakiety, mieć kształt owalny, kulisty lub eliptyczny Niepokój onkologiczny budzą zwłaszcza węzły okrągłe i tworzące pakiety (przylegające do siebie i naciekające).
W interpretacji wyników USG węzłów chłonnych kluczowa jest próba ustalenia charakteru limfadenopatii (odczynowa, nowotworowa miejscowa, przerzutowa itd.). W różnicowaniu zmian stosunkowo nieduże znaczenie ma wielkość węzłów, istotniejszy jest ich kształt i echostruktura.
Zgodnie z polskimi zasadami postepowania w limfadenopatiach (Acta Haematologica Polonica, 2019), do określenia kształtu węzła stosuje się indeks Solbiatiego (parametr L/S) – obliczenie stosunku długości osi długiej węzła do jego osi krótkiej. Jest to szczególnie przydatny współczynnik w różnicowaniu węzłów patologicznych i niepatologicznych.
W obrazach ultrasonograficznych można wyodrębnić środkową część węzła: wnękę – strukturę hiperechogeniczną (jaśniejszą). W węzłach z powiększeniem odczynowym występuje znaczna hiperechogeniczna wnęka. W zmianach rozrostowych lub przerzutowych obserwuje się więcej niskich ech (ciemniejszych) oraz zmniejszenie wnęki lub jej nieobecność.
W opcjach dopplerowskich ocenia się wzorzec i intensywność unaczynienia węzła. Prawidłowe naczynia wnikają do węzła od wnęki. Naczynia wnikające do węzła od jego części obwodowej mogą wskazywać na proces nowotworowy.
Reklama
USG węzłów chłonnych u dziecka
Wielkość węzłów – w szczególności u dzieci – nie ma dużego znaczenia klinicznego. Znaczne powiększenie towarzyszy np. infekcjom wirusowym, w których węzły dużych rozmiarów zachowują prawidłowy, owalny kształt. U noworodków i młodszych niemowląt węzły nie są wyczuwalne palpacyjnie. M.in. zakażenia mogą prowadzić do przerostu węzłów chłonnych i trwałej limfadenopatii.
Najczęściej powiększenie węzłów chłonnych u dzieci ma etiologię zakaźną. W takich przypadkach rozpoznanie przyczyny limfadenopatii opiera się na danych z wywiadu, badaniu fizykalnym, badaniach laboratoryjnych i serologicznych. Kiedy istnieją wskazania do ultrasonograficznej oceny węzłów?
Stany zapalne toczące się w obrębie węzłów chłonnych mogą prowadzić do rozwoju zmian ropnych. USG węzłów chłonnych szyi u dziecka z limfadenopatią umożliwia potwierdzenie obecności ropnia, który wymaga nacięcia i drenażu, np. w zakażeniach gronkowcem złocistym, w chorobie kociego pazura.
U dzieci USG węzłów chłonnych szyi jest przydatne w różnicowaniu chłoniaków z zaburzeniami rozwojowymi i guzami pochodzenia nowotworowego. Nieziarnicze chłoniaki złośliwe wywodzące się z jamy nosowo-gardłowej mogą dawać przerzuty do węzłów szyjnych.
U dzieci częściej dochodzi do przerzutów do węzłów jamy brzusznej. Dlatego niewyjaśnione dolegliwości brzuszne są wskazaniem do badania ultrasonograficznego jamy brzusznej i poszukiwania węzłów powiększonych – pojedynczych lub tworzących pakiety.
Podobnie jak u dorosłych, u dzieci bardzo niepokojące jest powiększenie węzłów chłonnych nadobojczykowych, sugerujące proces nowotworowy, np. chłoniak Hodgkina, chłoniak nieziarniczy, niekiedy zmiany przerzutowe z jamy brzusznej lub w płuc.
Reklama
Ile kosztuje USG węzłów chłonnych?
Ile kosztuje USG węzłów chłonnych? Na NFZ jest bezpłatne (badanie należy do świadczeń refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia). Skierowanie wystawia lekarz, np. lekarz POZ może skierować na USG:
- obwodowych węzłów chłonnych;
- jamy brzusznej;
- tarczycy.
USG węzłów chłonnych u dzieci i dorosłych można wykonać prywatnie. Cena zależy od:
- ośrodka przeprowadzającego badanie i regionu kraju
- zakresu (regionu) badania – np. USG węzłów pachowych, węzłów pachwinowych, jamy brzusznej
- rodzaju badania ultrasonograficznego i opcji dodatkowych
- umiejętności i kwalifikacji lekarza przeprowadzającego badanie.
Średnia cena USG węzłów chłonnych szyi lub węzłów pachowych jest podobna w dużych aglomeracjach miejskich (Kraków, Poznań, Wrocław). Często (ale nie zawsze) jest wyższa niż w małych miejscowościach. Ale zdarza się, że koszt USG w szpitalu powiatowym bywa wyższy niż w ośrodkach uniwersyteckich.
Bez refundacji przez NFZ koszt podstawowej oceny ultrasonograficznej węzłów chłonnych (jednego regionu) waha się zwykle od 100 do 300 zł.
Reklama
Jakie są badania węzłów chłonnych oprócz USG?
Zgodnie z zasadami postępowania w limfadenopatiach (2019), w diagnostyce i ocenie węzłów chłonnych podstawą jest dokładny wywiad i badanie fizykalne.
W oparciu o dane z badania lekarskiego podejmowana jest decyzja o:
- wykonaniu odpowiednio dobranych badań laboratoryjnych, takich jak:
- morfologia krwi z rozmazem
- LDH (dehydrogenaza mleczanowa), CRP (białko ostrej fazy)
- przeciwciała ANA, anty-dsDNA, czynnik reumatoidalny, układ dopełniacza
- badania serologiczne – toksoplazmoza, EBV, CMV, mononukleoza zakaźna
- wykonaniu badań obrazowych (oprócz USG) – tomografii komputerowej węzłów chłonnych (ocena węzłów jamy brzusznej, klatki piersiowej)
- biopsji: otwartej biopsji węzła i ocenie histopatologicznej (u dzieci to „złoty standard” w różnicowaniu limfadenopatii odczynowej i nowotworowej).
Prześwietlenie węzłów chłonnych – zdjęcie RTG klatki piersiowej (u dzieci) może być przydatne do wykluczenia powiększenia węzłów śródpiersia (np. w chłoniaku Hodgkina, chłoniakach nieziarniczych, przerzutach nowotworowych).
