Reklama
Czym jest histerektomia i jakie są jej rodzaje?
Histerektomia to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu macicy, stosowany w leczeniu różnych schorzeń, takich jak mięśniaki macicy, endometrioza, rak macicy, czy niekontrolowane krwawienia. W zależności od przyczyny operacji i stanu zdrowia pacjentki, zabieg może również obejmować usunięcie szyjki macicy, jajowodów czy jajników (jest to tzw. histerektomia radykalna).
Istnieją różne metody przeprowadzania histerektomii.
- Histerektomia laparoskopowa - podczas której przez niewielkie nacięcia na brzuchu wprowadza się kamerę i narzędzia chirurgiczne. Jest to metoda mało inwazyjna, charakteryzująca się krótszym czasem rekonwalescencji po operacji.
- Histerektomia przezpochwowa - polega na usunięciu macicy przez pochwę, co eliminuje konieczność wykonywania nacięć na brzuchu. Metoda ta pozwala na szybszy powrót do aktywności.
- Histerektomia brzuszna - tradycyjna metoda usunięcia macicy, która wymaga wykonania większego nacięcia. Stosuje się ją w bardziej skomplikowanych przypadkach, np. gdy występują duże mięśniaki.
Każda z metod ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego decyzję podejmuje się indywidualnie, uwzględniając potrzeby pacjentki i opinie specjalistów. O ile stan zdrowia kobiety pozwala, coraz częściej macicę usuwa się mniej inwazyjnie - laparoskopowo czy przezpochwowo, ze względu na mniejsze ryzyko powikłań i krótszy czas rekonwalescencji.
Całkowite i częściowe usunięcie macicy
Zabieg może obejmować wycięcie tylko fragmentu narządu, np. bez szyjki, ale czasem wymaga usunięcia całej macicy i jajników - wszystko zależy od rodzaju schorzenia i decyzji lekarza prowadzącego. Wyróżnia się kilka typów zabiegu.
- Histerektomia częściowa (subtotalna, nadpochwowa) polega na usunięciu tylko trzonu macicy, podczas gdy szyjka macicy jest nieruszona. Operacja jest wybierana w przypadkach mniej zaawansowanych schorzeń, np. mięśniaków, gdy pacjentka nie ma historii problemów z szyjką macicy. Wykonuje się ją metodą laparoskopową lub brzuszną.
- Histerektomia całkowita (radykalna) polega na usunięciu całej macicy wraz z szyjką i jest stosowana w leczeniu nowotworów macicy, szyjki macicy lub zaawansowanej endometriozy. Może być wykonana laparoskopowo, przez pochwę lub brzusznie, w zależności od przypadku.
- Histerektomia radykalna z usunięciem przydatków obejmuje wycięcie trzonu i szyjki macicy, jajowodów, a czasem także jajników i otaczających węzłów chłonnych. Wykonuje się ją głównie w przypadku zaawansowanego raka narządów rodnych.
Decyzja o wyborze konkretnej metody operacji zależy od indywidualnej sytuacji zdrowotnej pacjentki i powinna być szczegółowo omówiona z lekarzem.
Reklama
Wskazania do usunięcia macicy
Pacjentki, u których wykryto znaczące zmiany wewnątrz macicy, często obawiają się bezpłodności. Jednak warto wiedzieć, że w wielu przypadkach usuwanie polipów nie wymaga usunięcia całego narządu.
Histeroskopowe usunięcie polipa lub przerośniętego endometrium to małoinwazyjny zabieg ginekologiczny, wykonywany przy użyciu histeroskopu - cienkiego urządzenia wyposażonego w kamerę, który umożliwia precyzyjne usunięcie zmian.
Natomiast operacja histerektomii jest konieczna w przypadku schorzeń, które zagrażają zdrowiu pacjentki lub znacząco obniżają jakość jej życia, a inne metody leczenia nie przynoszą efektów. Najczęstszymi wskazaniami do usunięcia macicy są:
- rozległe mięśniaki - łagodne guzy macicy, które powodują obfite krwawienia, silne bóle lub ucisk na inne narządy,
- zaawansowana endometrioza - choroba, w której tkanka podobna do endometrium występuje poza macicą, powodując przewlekły ból i nie reagując na inne formy leczenia,
- adenomioza - stan, w którym tkanka endometrium wrasta w ścianę macicy, powodując ból i obfite miesiączki. Najczęściej wystarczająca okazuje się histerektomia częściowa (tylko trzon macicy),
- rak macicy lub szyjki macicy - całkowita histerektomia jest standardowym leczeniem w zaawansowanych stadiach choroby,
- rak jajnika lub jajowodów - w niektórych przypadkach usuwa się macicę, aby zapobiec rozprzestrzenieniu choroby,
- przewlekłe krwawienia maciczne - operacja jest zalecana, gdy inne metody leczenia (np. hormonalne lub zabiegowe) są nieskuteczne,
- wypadanie macicy - w zaawansowanych przypadkach histerektomia radykalnie poprawia jakość życia.
Zakres operacji zawsze zależy od indywidualnych potrzeb pacjentki, rodzaju choroby, jej zaawansowania oraz planów życiowych. Dlatego decyzja o usunięciu całej lub części macicy jest podejmowana po dokładnej diagnozie i konsultacji z lekarzem.
Pozostawienie szyjki macicy może skrócić czas operacji i zmniejszyć ryzyko niektórych powikłań, ale wymaga regularnej cytologii po zabiegu.
Reklama
Jak się przygotować do zabiegu histerektomii?
Wiele pacjentek szuka informacji, jak przygotować się do operacji usunięcia macicy. Wyjaśniamy, że kluczową kwestią jest wykonanie badań, w tym:
- morfologii krwi, oznaczenia grupy krwi i wskaźników krzepnięcia,
- badania moczu,
- EKG, zwłaszcza u pacjentek powyżej 40. roku życia,
- USG narządu rodnego lub rezonansu magnetycznego (w zależności od wskazań),
- cytologii szyjki macicy i, w razie potrzeby, biopsji endometrium,
- testów na choroby zakaźne (np. wirusowe zapalenie wątroby, HIV).
Łatwo zauważyć, że lista jest bardziej rozbudowana niż w przypadku innych zabiegów ginekologicznych. Na przykład w przypadku usunięcia polipa szyjki macicy wystarczy morfologia, cytologia i USG, ale usunięcie macicy jest o wiele poważniejszym zabiegiem, wymaga znieczulenia ogólnego i wiąże się z większym ryzykiem powikłań.
Dlatego też już na tydzień przed operacją zaleca się lekkostrawną dietę, unikanie ciężkostrawnych i wzdymających potraw, a także odstawienie leków rozrzedzających krew (na przykład takich jak aspiryna, warfaryna) czy niektórych preparatów hormonalnych - zgodnie z decyzją lekarza.
W dniu poprzedzającym zabieg pacjentka powinna pozostawać na diecie płynnej i pościć 6-8 godzin przed operacją. Czasami konieczne jest zastosowanie środka przeczyszczającego lub wykonanie lewatywy, aby oczyścić jelita, szczególnie przy operacjach wykonywanych metodą brzuszną.
Reklama
Jak przebiega operacja usunięcia macicy?
Histerektomia to poważny zabieg chirurgiczny, który wykonuje się w szpitalu i wymaga (w większości przypadków) znieczulenia ogólnego. Przy obecności zrostów, operacja może trwać nawet kilka godzin i przebiega zupełnie inaczej niż większość prostych zabiegów ginekologicznych, takich jak np. usunięcie polipa szyjki macicy.
Zatem - jak wygląda operacja usunięcia macicy (ewentualnie także jajowodów i jajników)?
Zacznijmy od tego, że pacjentka zostaje przyjęta na oddział zwykle dzień przed zabiegiem.
Bezpośrednio przed operacją podaje się znieczulenie - najczęściej ogólne, ale w niektórych przypadkach (np. histerektomii przezpochwowej) stosuje się znieczulenie podpajęczynówkowe.
Przebieg operacji, jak i to, ile trwa zależy od koniecznej w danym przypadku metody jej przeprowadzenia.
- Histerektomia brzuszna trwa dość długo - zazwyczaj 2-3 godziny, jest jednak stosowana, ponieważ pozwala na dobrą widoczność i dostęp do narządów - a to ważne zwłaszcza w przypadku dużych mięśniaków lub zaawansowanego raka. W czasie operacji chirurg przeprowadza poziome nacięcie w dolnej części brzucha (najczęściej nad spojeniem łonowym) lub pionowe w przypadku skomplikowanych przypadków. Następnie macica jest usuwana przez otwartą jamę brzuszną.
- Histerektomia laparoskopowa trwa około 1,5-2 godzin i wiąże się z krótszym czasem rekonwalescencji. Chirurg wykonuje kilka niewielkich nacięć w okolicy brzucha, przez które wprowadza kamerę i narzędzia chirurgiczne. Macica jest usuwana w całości przez jedno z nacięć lub dzielona na mniejsze fragmenty.
- Histerektomia przezpochwowa to najmniej inwazyjna i najszybsza metoda - trwa zazwyczaj 1-1,5 godziny. Macica jest wówczas usuwana przez pochwę, bez konieczności wykonywania nacięć na brzuchu. Niestety w przypadku większych mięśniaków ta metoda w ogóle nie wchodzi w grę.
Po usunięciu macicy chirurg kontroluje miejsce operacji, zatrzymuje ewentualne krwawienie i zamyka nacięcia. W przypadku histerektomii brzusznej i laparoskopowej nacięcia na brzuchu są zszywane lub zamykane za pomocą klipsów chirurgicznych.
Po zabiegu pacjentka zostaje przewieziona na salę pooperacyjną, gdzie jest monitorowana przez kilka godzin przed przeniesieniem na oddział. Lekarz udziela szczegółowych wskazówek dotyczących opieki pooperacyjnej, a także tego, ile czasu kobieta spędzi na oddziale i kiedy będzie mogła wrócić do domu.
Sytuacja nie jest jednoznaczna. Po operacji przezpochwowej lub laparoskopowej pacjentka zostaje w szpitalu na obserwacji przez 1-2 dni po zabiegu. Jednak w przypadku bardziej inwazyjnej operacji brzusznej pobyt w szpitalu trwa zwykle 3-5 dni.
Pacjentka jest wypisywana, gdy:
- nie występują powikłania pooperacyjne,
- potrafi samodzielnie chodzić i spożywać posiłki,
- funkcjonowanie pęcherza i jelit wróciło do normy,
- zostały omówione zalecenia dotyczące dalszej rekonwalescencji.
Reklama
Życie po histerektomii
Po wyjściu ze szpitala rekonwalescencja trwa jeszcze kilka tygodni, dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza, takich jak unikanie wysiłku fizycznego, dźwigania czy prowadzenia samochodu przez wskazany czas. Ważne też, aby wiedzieć, jak spać po usunięciu macicy - koniecznie na plecach, aby nie było nacisku na brzuch.
Dodatkowo w pierwszych tygodniach trzeba powstrzymać się od picia alkoholu i stopniowo wprowadzać lekką aktywność, np. spacery, aby zapobiegać zakrzepom i wspierać regenerację.
W tym miejscu chcemy skupić się na wyjaśnieniu możliwych skutków usunięcia macicy, które są dla wielu pacjentek źródłem niepokoju - jak np. zmiana sylwetki. Wiele pań dopytuje w gabinetach ginekologicznych, jak wygląda brzuch po usunięciu macicy i czy przytyją.
Rzeczywiście, w niektórych przypadkach może dojść do zmian w konturze brzucha, szczególnie jeśli macica była powiększona lub istniały inne problemy ginekologiczne, jednak wiele pacjentek nie zauważa zmiany w wyglądzie.
Zaznaczamy, że usunięcie samej macicy nie wpływa bezpośrednio na figurę, ale jeśli wycięto również jajniki - tycie może być skutkiem zaburzeń hormonalnych.
Ważną kwestią jest również to, jak funkcjonują jajniki. Otóż warto mieć świadomość, że po usunięciu trzonu macicy pacjentka nie ma już miesiączki, ponieważ nie dochodzi do złuszczania endometrium. Natomiast jeśli jajniki zostały zachowane, produkcja hormonów płciowych trwa nadal i menopauza następuje w naturalnym wieku.
Z kolei w sytuacji, gdy jajniki zostały usunięte, pojawiają się objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, suchość pochwy czy pogorszenie samopoczucia.
Paniom, które ciężko przechodzą proces rekonwalescencji po usunięciu macicy, warto polecić sanatorium. Specjalistyczne programy rehabilitacyjne pomogą w szybszym powrocie do zdrowia i przywróceniu sprawności fizycznej po operacji.
Zalecenia i rekonwalescencja
Pacjentki po histerektomii, zwłaszcza jeśli mają pozostawiony kikut (pozostałą część szyjki macicy lub tkanek w miejscu, gdzie macica była wcześniej połączona z pochwą), powinny być regularnie monitorowane przez ginekologa, aby upewnić się, że gojenie przebiega prawidłowo i nie pojawiają się żadne dodatkowe problemy zdrowotne. Kontrole te mogą obejmować badanie ginekologiczne, badanie USG, a w niektórych przypadkach także cytologię.
W przypadku pacjentek, u których wykonano histerektomię z powodu raka endometrium (błony śluzowej macicy) lub innych rodzajów nowotworów macicy, zalecana jest brachyterapia. Ten rodzaj radioterapii stanowi leczenie uzupełniające po operacyjnym usunięciu macicy, które ma na celu zniszczyć ewentualne pozostałe komórki nowotworowe i zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby.
U wielu kobiet po operacji usunięcia macicy z przydatkami zaleca się terapię hormonalną, aby złagodzić objawy spowodowane brakiem hormonów płciowych. Terapia ta może obejmować estrogen samodzielnie lub w połączeniu z progesteronem - decyzję podejmuje lekarz.
Po kilku tygodniach większość pacjentek zauważa widoczna poprawę samopoczucia. Ważne, aby proces powrotu do formy był stopniowy i dostosowany do indywidualnego stanu zdrowia. Podstawowy zestaw ćwiczeń po usunięciu macicy obejmuje chodzenie, potem delikatne rozciąganie, wzmacnianie mięśni brzucha i miednicy (w tym ćwiczenia na mięśnie Kegla), a także pilates czy jogę. Po 6 tygodniach można też zwykle wrócić do jazdy na rowerze.
Współżycie
Kwestia usunięcie macicy a współżycie jest dla wielu kobiet niepokojąca. Pacjentki często pytają, czy po zabiegu można współżyć i jak w takiej sytuacji wygląda stosunek.
Zapewniamy, że seks może być nadal satysfakcjonujący, jednak trzeba pamiętać, że o tym, kiedy można zacząć współżycie po operacji - musi zadecydować lekarz. Podczas badania ginekolog oceni, czy gojenie przebiega prawidłowo i czy nie występują żadne powikłania, które mogłyby być przeciwskazaniem do wznowienia życia seksualnego. Standardowy okres rekonwalescencji wynosi 6 tygodni, jednak wiele zależy od rodzaju przeprowadzonej operacji.
Usunięcie tylko trzonu macicy (histerektomia subtotalna) zazwyczaj nie zmienia odczuć kobiety i pozwala na czerpanie pełnej satysfakcji ze współżycia.
Usunięcie całej macicy wraz z szyjką (histerektomia całkowita) może wiązać się z pewnymi zmianami w doznaniach seksualnych, więc wymaga adaptacji do nowej sytuacji.
Usunięcie macicy i przydatków (histerektomia z obustronną adneksektomią) prowadzi do nagłego spadku poziomów hormonów. Pacjentka wchodzi w menopauzę, więc mogą wystąpić typowe dla tego okresu obniżenie libido i zmniejszenie nawilżenia pochwy. Pomocna bywa terapia hormonalna, ustalona indywidualnie z ginekologiem.
U wielu pacjentek, po początkowym okresie adaptacji i zmianie wrażliwości, seks staje się równie satysfakcjonujący co przed usunięciem macicy. Fakt, że po zabiegu można współżyć bez zabezpieczenia poprawia komfort psychiczny niektórych kobiet, co pozytywnie wpływa na ich życie seksualne.
Powikłania
Wiele pacjentek dopytuje, jak długo boli brzuch po usunięciu macicy i czy operacja jest niebezpieczna, ponieważ obawiają się powikłań. Choć histerektomia jest jednym z częściej wykonywanych zabiegów chirurgicznych u kobiet, a postęp w technikach chirurgicznych zminimalizował inwazyjność operacji, jednak pewne ryzyko istnieje zawsze.
Na początek warto podkreślić, że ból pooperacyjny jest normalnym zjawiskiem. W pierwszych dniach trzeba wspierać się środkami przeciwbólowymi, ale w większości przypadków dolegliwości mijają zupełnie po 2-3 tygodniach.
Wiele pacjentek skarży się ginekologom, że po usunięciu macicy ma duży brzuch. To także typowe - szczególnie przy laparoskopii - w wyniku nagromadzenia gazów lub płynów w obrębie jamy brzusznej po operacji. Podobnie brązowe plamienie po zabiegu nie powinno niepokoić. Jest to zwykle wynik gojenia się tkanek wewnętrznych i usuwania przez organizm krwi oraz płynów, które mogły się gromadzić po zabiegu. Trzeba jednak mieć świadomość, że tego typu plamienie może trwać od kilku dni do kilku tygodni po operacji. Jeżeli trwa przez rok - jest symptomem choroby i wymaga pilnej wizyty u ginekologa.
Do niepokojących objawów po usunięciu macicy należą infekcje i krwawienia, które mogą wystąpić z rany, jak i wewnętrznie. Bardzo rzadko zdarza się uszkodzenie okolicznych organów: takich jak pęcherz, jelita lub cewka moczowa. Zauważane przez niektóre pacjentki zwiększone parcie na pęcherz może być konsekwencją uszkodzenia nerwów lub struktur wspierających pęcherz moczowy po usunięciu trzonu macicy z jajowodami. Niekiedy skutkiem usunięcia macicy może być osłabienie struktur wspierających pochwę, prowadzące do jej wypadania. Rzadkim pooperacyjnym powikłaniem bywają też problemy z jelitami - zwłaszcza zaparcia lub zespół jelita drażliwego mogą wystąpić, jeśli podczas operacji doszło do manipulacji jelitami.
Trzeba też pamiętać, że po histerektomii brzusznej pozostaje blizna, którą z czasem można niwelować za pomocą specjalnych preparatów.
Statystycznie rzecz biorąc, poważne powikłania po histerektomii są rzadkie, ale ryzyko występuje. Wskaźnik powikłań może różnić się w zależności od metody chirurgicznej, wieku pacjentki, jej ogólnego stanu zdrowia oraz schorzeń towarzyszących.
Histerektomia to ogólnie bezpieczny zabieg, ale ważne jest, aby przed operacją dokładnie omówić z lekarzem wszystkie potencjalne ryzyka i korzyści. Zrozumienie możliwych powikłań i świadoma zgoda na zabieg są kluczowe dla dobrego przebiegu operacji i okresu rekonwalescencji. Regularne wizyty kontrolne po operacji są również istotne dla monitorowania stanu zdrowia i szybkiego reagowania na ewentualne problemy.
Zwolnienie i odszkodowanie
Rekonwalescencja wymaga czasu. Kwestia, ile dni zwolnienia lekarskiego przysługuje danej pacjentce, zależy od wielu czynników, w tym od rodzaju operacji, ogólnego stanu zdrowia kobiety oraz natury jej pracy.
Zwolnienie po usunięciu trzonu macicy może trwać od kilku tygodni do nawet 2 miesięcy. Zazwyczaj po laparoskopii będzie to od 2 do 4 tygodni, natomiast po operacji metodą brzuszną - od 4 do 6 tygodni, a czasami nawet do 8 tygodni, w zależności od szybkości powrotu do zdrowia i rodzaju wykonywanych obowiązków zawodowych.
Jeśli operacja jest wynikiem wypadku lub choroby zawodowej, pacjentka może mieć prawo do odszkodowania z tytułu ubezpieczenia. Kwota odszkodowania zależy od polityki ubezpieczyciela i umowy ubezpieczeniowej.
Uzyskanie odszkodowania z ZUS za usunięcie macicy jest możliwe tylko w sytuacji, gdy operacja była wynikiem błędu medycznego, który spowodował trwały uszczerbek na zdrowiu. W takim przypadku sprawa jest rozstrzygana na drodze sądowej. Pacjentka ma szansę wygrać, jeśli dowiedzie, że operacja była podyktowana nieprawidłową diagnozą lub ewidentnym błędem medycznym ze strony personelu.
Jeśli operacja lub jej powikłania znacząco wpłynęły na zdolność do funkcjonowania w życiu codziennym kobiety, pacjentka ma dwie opcje. O ile istnieje rokująca perspektywa poprawy zdrowia umożliwiająca powrót do pracy, można ubiegać się o zasiłek rehabilitacyjny - który jest wypłacany maksymalnie przez 12 miesięcy. Gdyby okazało się, że po usunięciu macicy u pacjentki wystąpiła niezdolność do samodzielnej egzystencji i pracy, ma ona prawo ubiegać się o przyznanie grupy niepełnosprawności.
W celu uzyskania dokładnych informacji dotyczących odszkodowania, zwolnienia lekarskiego oraz ewentualnego uszczerbku na zdrowiu, warto skonsultować się z lekarzem, pracodawcą oraz przedstawicielem ubezpieczenia.
