Czym jest Wirus Zachodniego Nilu?
Wirus Nilu Zachodniego jest to wirus należący do rodziny Flaviviridae. Jest przenoszony przez stawonogi.
Wirus Zachodniego Nilu prawdopodobnie był przyczyną zapalenia mózgu i śmierci Aleksandra Wielkiego. Po raz pierwszy został wyizolowany z krwi chorej kobiety w prowincji Nil Zachodni w Ugandzie w 1937 roku.
Po raz pierwszy wirus ten wykryto na terenie Europy (dokładnie w Rumunii) w 1996 roku. Do końca ubiegłego wieku odnotowywano pojedyncze przypadki Gorączki Zachodniego Nilu u ludzi w części Afryki, Azji oraz Europy. Wykazywał nieznaczny wpływ na przyrodę. Na początku XXI wieku wirus pojawił się w Ameryce Północnej, co spowodowało chorobę u kilkudziesięciu tysięcy osób, a liczba zmarłych w wyniku zakażenia w ciągu 10 lat osiągnęła 1000. Pojawienie się Gorączki Nilu w środowisku naturalnym spowodowało padanie dzikich ptaków i zwierząt gospodarskich (ptactwa domowego i koni).
W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie udokumentowano w ostatnich latach ponad 30 przypadków zakażeń potransfuzyjnych Wirusem Gorączki Zachodniego Nilu.
Reklama
Wirus Zachodniego Nilu w Polsce i na świecie - aktualna sytuacja
Dane epidemiologiczne świadczą o coraz większym obszarze występowania Wirusa Zachodniego Nilu. Obecnie wirus swoim zasięgiem obejmuje Afrykę, Azję, Australię, Amerykę Północną i Południową oraz Europę.
Już 2 lata temu potwierdzono zakażenia tym wirusem w Niemczech. Od początku 2024 roku odnotowano 72 przypadki w Europie, m.in. w regionie Morza Śródziemnego (w Grecji, Hiszpanii, Chorwacji, Włoszech), ale także w takich krajach jak Serbia, Francja, Austria, Rumunia i Węgry.
Niepokojące są doniesienia o przypadkach zakażeń ludzi na obszarach położonych coraz bliżej granic Polski.
Dotychczas na mapie zachorowań wśród ludzi nie ma oficjalnie Polski. Niestety, od połowy lipca tego roku obserwuje się coraz większą liczbę ptaków, szczególnie wron siwych, które padły z powodu wirusa na terenie Warszawy. Wskazuje to, że Wirus Nilu Zachodniego krąży w ekosystemie z powodu zmian klimatycznych i zdolności adaptacyjnych wirusa.
Jednak nie jest to nowy wirus na terenie naszego kraju. Już w latach 1995-1996 stwierdzono obecność przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciwko tej chorobie u wróbli domowych i wróbli mazurków, a w roku 2006 u 3 bocianów białych, jednego łabędzia niemego i jednej wrony. W przeszłości poddawano badaniom na obecność tego wirusa 93 pracowników leśnych z województw podlaskiego i świętokrzyskiego, a także jedną kobietę w Białymstoku, jednak uzyskane wyniki nie były jednoznaczne.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Drogi transmisji Wirusa Zachodniego Nilu
Źródłem Gorączki Zachodniego Nilu jest ponad 300 gatunków ptaków tropikalnych i wędrownych, które nie chorują mimo długotrwałego zakażenia.
Wirus może rozprzestrzeniać się dzięki migracjom tych ptaków na nieznane dotąd tereny. Jest przenoszony przez ponad 150 gatunków komarów, spośród których 12 występuje w Polsce.
Szczególnie istotne w rozprzestrzenianiu się Wirusa Zachodniego Nilu są komary żywiące się zarówno krwią ptaków, jak i ssaków, w tym koni (które są najbardziej wrażliwe na zakażenie) i człowieka.
Wirus może być również przenoszony przez meszki oraz rzadziej przez kleszcze. W naturalnych warunkach nie występuje transmisja zakażenia z człowieka na człowieka. Możliwe jest jednak przeniesienie wirusa w wyniku przetoczenia krwi od osoby przechodzącej zakażenie bezobjawowo, po przeszczepie organów, w wyniku przeniesienia zakażenia na dziecko wewnątrzmacicznie lub z mlekiem matki, a także poprzez styczność pracowników laboratoryjnych z materiałem biologicznym.
Reklama
Objawy zakażenia Wirusem Zachodniego Nilu
Gorączka Zachodniego Nilu może mieć różny stopień nasilenia. U dzieci zakażenie przebiega najczęściej bardzo łagodnie.
Osoby z grupą krwi A znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby. 80% przypadków stanowią zakażenia bezobjawowe.
U około 20% osób zainfekowanych pojawia się:
- łagodna gorączka,
- objawy grypopodobne,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- bóle głowy, mięśni i stawów,
- złe samopoczucie,
- zawroty głowy,
- brak apetytu,
- biegunka,
- nudności i wymioty,
- plamisto-grudkowa wysypka.
Po upływie 3-6 dni te objawy zanikają samoistnie.
Ciężka postać choroby (tzw. „neuroinwazyjna”) dotyka mniej niż 1% wszystkich zakażonych, a śmiertelność w tej grupie wynosi około 10%. W grupie najwyższego ryzyka znajdują się osoby o osłabionym układzie immunologicznym oraz po pięćdziesiątym roku życia.
Objawy neuroinwazyjnej Gorączki Zachodniego Nilu:
- bóle głowy,
- wysoka gorączka,
- sztywność karku,
- uczucie drętwienia,
- drgawki,
- osłabienie i porażenie mięśni,
- niedowłady,
- zespół objawów przypominających zespół Parkinsona,
- dezorientacja,
- zapalenie nerwu wzrokowego,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- śpiączka.
Po przejściu ciężkiej postaci choroby obserwuje się:
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- zmęczenie,
- bóle głowy,
- osłabienie siły mięśniowej i zaburzenie zdolności motorycznych,
- depresję,
- przewlekłe schorzenia nerek.
Reklama
Diagnostyka i leczenie zakażeń Wirusem Zachodniego Nilu
Diagnostyka zakażeń Wirusem Zachodniego Nilu obejmuje metody:
- serologiczne (badanie obecności przeciwciał klasy IgM w surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym),
- biologii molekularnej (wykrywanie antygenów wirusa w płynie mózgowo-rdzeniowym i w moczu),
- histologiczne (pod mikroskopem).
U chorych obserwuje się podwyższone stężenia mocznika i kreatyniny we krwi, a także obecność krwi i białka w moczu, co świadczy o stanach zapalnych nerek.
Leczenie jest wyłącznie objawowe. Przebiega z zastosowaniem:
- przeciwzapalnych leków steroidowych,
- płynów,
- środków przeciwbólowych,
- antybiotykoterapii (w celu eliminacji infekcji wtórnych).
Reklama
Profilaktyka zakażeń Wirusem Zachodniego Nilu
Aby zabezpieczyć się przed Wirusem Zachodniego Nilu należy:
- zapobiegać ukąszeniom komarów przez stosowanie środków odstraszających owady,
- stosować rękawiczki jednorazowe, maseczki na usta i nos oraz okulary osłaniające oczy przez osoby pracujące z materiałem potencjalnie zakaźnym,
- wykonywać badania przesiewowe dawców krwi i narządów.
Osoby postronne nie powinny dotykać padłych lub chorych ptaków.
Reklama
Badania nad Wirusem Zachodniego Nilu - czy istnieje szczepionka?
Obecnie nie istnieje szczepionka na Wirus Zachodniego Nilu ani leki celowane przeciwko tej chorobie z przeznaczeniem dla ludzi.
Trwają badania nad szczepionką na Wirus Zachodniego Nilu dla ludzi. Badania te dotyczą szczepionki zarejestrowanej jako szczepionka weterynaryjna (ChimeriVax-WN01), do której wprowadzono mutacje białka, aby zmniejszyć zdolność wirusa do wywoływania choroby. W badaniach przedklinicznych udowodniono działanie ochronne szczepionki u chomików, myszy i makaków, a wstępne badania kliniczne na ludziach są obiecujące.
Dotychczas opracowano i udostępniono 4 szczepionki na Wirus Zachodniego Nilu dla koni.
Wirus Zachodniego Nilu - fakty i mity
Mit 1: Wirus Zachodniego Nilu przenosi się drogą kropelkową z człowieka na człowieka.
Mit 2: Ryzyko infekcji Wirusem Zachodniego Nilu w Polsce jest wysokie i mamy się czego obawiać.
Mit 3: Wirusem możemy się zarazić od naszych domowych kotów i psów.
Fakt 1: Możliwe jest przeniesienie infekcji z człowieka na człowieka, np. poprzez pracę z materiałem biologicznym w laboratorium lub przetoczenie zainfekowanej krwi od bezobjawowego dawcy. Do zakażenia nie dochodzi drogą kropelkową, kichanie i poprzez spożywanie posiłków ze wspólnych naczyń.
Fakt 2: Według Głównego Lekarza Weterynarii i Głównego Inspektoratu Sanitarnego „w aktualnej sytuacji ryzyko objawowych zakażeń u ludzi na terenie naszego kraju należy uznać za niskie”. Nie wpadajmy w panikę.
Fakt 3: Koty i psy mogą być narażone na infekcję Wirusem Zachodniego Nilu. Jednak aby do tego doszło, komar musiałby znaleźć zarażonego wirusem ptaka i przenieść patogen na naszego pupila, o którego dbamy. Powszechnie używane środki przeciwko pchłom i kleszczom u zwierząt domowych skutecznie zabezpieczają przed insektami, w tym komarami przenoszącymi wirusy. Zadbane zwierzęta domowe są bezpieczne. Co więcej, wśród ssaków najbardziej podatne na zakażenie są konie.
