Czym jest WZW typu A?
Wirusowe zapalenie wątroby typu A - zwane potocznie chorobą brudnych rąk - wywoływane jest przez wirus HAV (Hepatitis A Virus). Atakuje on komórki wątroby, powodując stan zapalny tego narządu. WZW typu A różni się od innych wirusowych zapaleń wątroby tym, że nie prowadzi do przewlekłego zakażenia i zwykle kończy się samoistnym wyzdrowieniem.
Charakterystyczna cecha WZW A to fakt, że jedynym rezerwuarem wirusa są hepatocyty, czyli komórki wątroby. Po namnożeniu, cząstki wirusa są uwalniane do kanalików żółciowych znajdujących się pomiędzy hepatocytami, następnie transportowane do jelit i wydalane z kałem. Ta droga rozprzestrzeniania się wirusa ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia sposobów zakażenia i metod profilaktyki.
Epidemiologia WZW typu A
Zachorowania na WZW typu A występują na całym świecie, jednak częstość zakażeń jest zróżnicowana geograficznie. Najwięcej przypadków notuje się w krajach o niskim standardzie sanitarnym, szczególnie w Afryce, Azji Południowo-Wschodniej i niektórych regionach Ameryki Południowej.
W Polsce w ostatnich latach obserwuje się stosunkowo niską zapadalność na WZW A, choć zdarzają się okresowe wzrosty liczby zachorowań. Zgodnie z danymi epidemiologicznymi, większość przypadków stanowią zakażenia zawleczone z krajów endemicznego występowania choroby.
Reklama
Przyczyny zakażenia WZW A
Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A dochodzi głównie drogą fekalno-oralną. Oznacza to, że wirus jest przenoszony poprzez spożycie zanieczyszczonej żywności lub wody oraz przez bliski kontakt z osobą zakażoną. Podstawowym czynnikiem ryzyka jest nieprzestrzeganie zasad higieny.
W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się:
- podróżujący do krajów o wysokiej zapadalności na WZW A,
- dzieci uczęszczające do żłobków i przedszkoli (źródłem zakażenia są często zarazki namnażające się w większych grupach rówieśniczych),
- pracownicy służby zdrowia,
- personel zajmujący się produkcją i dystrybucją żywności,
- osoby mające kontakt z nieczystościami.
Do najczęstszych sytuacji sprzyjających zakażeniu należą:
- spożywanie skażonej wody lub żywności,
- bliski kontakt z osobą zakażoną,
- podróże do krajów o niskim standardzie sanitarnym,
- korzystanie ze wspólnych naczyń lub przyborów toaletowych z osobą zakażoną,
- nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej.
Reklama
Objawy WZW typu A
Okres wylęgania choroby wynosi zazwyczaj od 15 do 50 dni, średnio 28-30 dni. W tym czasie wirus namnaża się w organizmie, jednak osoba zakażona nie odczuwa jeszcze żadnych dolegliwości. Warto podkreślić, że nie u wszystkich zakażonych rozwiną objawy choroby - szczególnie u dzieci zakażenie często przebiega bezobjawowo.
Przebieg choroby można podzielić na kilka charakterystycznych faz. W okresie zwiastunowym, trwającym około tygodnia, pojawiają się niespecyficzne objawy przypominające grypę. Następnie rozwija się właściwa faza choroby, która może mieć różne nasilenie.
W przypadku wystąpienia objawów, najczęściej obserwuje się:
- brak apetytu i nudności,
- zmęczenie i osłabienie,
- bóle mięśni i stawów,
- gorączkę,
- bóle brzucha, szczególnie w prawym podżebrzu,
- ciemne zabarwienie moczu,
- odbarwiony stolec,
- zażółcenie skóry i białkówek oczu (żółtaczka) - pojawia się w drugiej fazie choroby.
Żółtaczka rozwija się u około 70-80% dorosłych pacjentów, podczas gdy u dzieci występuje znacznie rzadziej. Objawy zwykle utrzymują się przez kilka tygodni, choć czasami mogą przeciągać się do kilku miesięcy. WZW typu A nie jest jednak nazywane przewlekłą chorobą wątroby.
Reklama
Diagnostyka WZW typu A
Rozpoznanie WZW A opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz badaniach laboratoryjnych. Kluczowe znaczenie ma wykrycie w surowicy krwi przeciwciał przeciwko wirusowi HAV w klasie IgM, które świadczą o aktywnym zakażeniu.
W diagnostyce WZW typu A lekarz zleca szereg badań, które pozwalają ocenić stan wątroby i potwierdzić zakażenie. Podstawowe znaczenie mają:
Badania serologiczne:
- przeciwciała anty-HAV w klasie IgM (świadczą o aktualnym zakażeniu),
- przeciwciała anty-HAV w klasie IgG (świadczą o przebytym zakażeniu lub szczepieniu).
Badania biochemiczne:
- poziom aminotransferaz (ALT, AST),
- poziom bilirubiny,
- fosfataza alkaliczna,
- GGTP,
- morfologia krwi,
- układ krzepnięcia.
Dodatkowo lekarz może zlecić USG jamy brzusznej, które pozwala ocenić stan wątroby i wykluczyć inne przyczyny dolegliwości.
Reklama
Leczenie WZW typu A
Obecnie nie istnieje swoiste, przyczynowe leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A. Terapia ma charakter objawowy i wspierający, a jej głównym celem jest łagodzenie dolegliwości oraz zapobieganie powikłaniom. Większość pacjentów nie wymaga hospitalizacji i może być leczona ambulatoryjnie, jednak ciężki przebieg choroby może być wskazaniem do pobytu w szpitalu.
Podstawowe zalecenia terapeutyczne w przypadku WZW typu A obejmują:
- odpoczynek i oszczędzający tryb życia,
- prawidłowe nawodnienie organizmu,
- dietę lekkostrawną dostosowaną do możliwości pacjenta,
- unikanie alkoholu i innych substancji hepatotoksycznych,
- w razie potrzeby leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (z wyjątkiem paracetamolu),
- w przypadku świądu - leki przeciwświądowe,
- regularną kontrolę parametrów wątrobowych.
Bardzo ważne jest dostosowanie diety do aktualnego stanu pacjenta. Początkowo zaleca się dietę lekkostrawną, następnie stopniowo rozszerzaną w miarę ustępowania objawów. Należy unikać potraw ciężkostrawnych, tłustych i smażonych.
Reklama
Zapobieganie WZW typu A
Profilaktyka WZW typu A opiera się na dwóch głównych filarach: przestrzeganiu zasad higieny oraz szczepieniach ochronnych. Szczególnie istotne jest zachowanie właściwej higieny rąk, zwłaszcza przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków oraz po skorzystaniu z toalety.
Najważniejsze zasady profilaktyki nieswoistej obejmują:
Higienę osobistą:
- dokładne mycie rąk ciepłą wodą z mydłem,
- używanie własnych przyborów toaletowych,
- unikanie wspólnego korzystania z ręczników i szczoteczek do zębów.
Bezpieczeństwo żywności:
- mycie owoców i warzyw przed spożyciem,
- picie wody z pewnych źródeł,
- unikanie spożywania surowych owoców morza,
- przestrzeganie zasad higieny podczas przygotowywania posiłków.
Reklama
Szczepienie przeciwko WZW typu A
Szczepienie przeciwko WZW A jest najskuteczniejszą metodą profilaktyki. W Polsce szczepienie to nie jest obowiązkowe, ale zalecane osobom z grup podwyższonego ryzyka zakażenia.
Schemat szczepienia obejmuje dwie dawki podawane w odstępie 6-12 miesięcy. Po podaniu pełnego cyklu szczepionki przeciwko WZW typu A odporność utrzymuje się przez wiele lat, prawdopodobnie do końca życia. Szczepionka jest bezpieczna i może być podawana dzieciom od ukończenia 1. roku życia.
Powikłania WZW typu A
Mimo że WZW typu A zazwyczaj kończy się całkowitym wyzdrowieniem, w niektórych przypadkach mogą wystąpić powikłania. Są one rzadkie i dotyczą głównie osób dorosłych oraz pacjentów z innymi chorobami wątroby.
Do najpoważniejszych powikłań należą:
- piorunujące zapalenie wątroby - występuje bardzo rzadko (< 0,1% przypadków),
- cholestaza - utrudniony odpływ żółci,
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
- zapalenie trzustki,
- niedokrwistość aplastyczna.
WZW typu A a ciąża
Zakażenie wirusem HAV w czasie ciąży z reguły nie zwiększa ryzyka wad wrodzonych u płodu ani poronienia. Przebieg choroby u kobiet ciężarnych jest podobny jak w populacji ogólnej. Jednak ze względu na możliwe powikłania, ciężarne wymagają szczególnej opieki medycznej.
Co ważne, choroba nie przenosi się przez łożysko na płód. Nie stanowi też przeciwwskazania do karmienia piersią. W razie potrzeby w ramach leczenia można zastosować immunoglobulinę (zawsze po konsultacji z lekarzem prowadzącym).
Szczepienie przeciwko WZW A jest bezpieczne w ciąży, jednak w przypadku jej planowania zaleca się wykonanie szczepienia przed ciążą. Jeśli pacjentka nie była wcześniej szczepiona i należy do grupy ryzyka, szczepienie można wykonać w czasie ciąży, po konsultacji z lekarzem.
.png)
