Co to jest wyprysk potnicowy?
Czy kiedykolwiek borykałeś się z powierzchownym stanem zapalnym skóry? Pojawiły się u Ciebie najpierw rumienie, potem pęcherzyki wypełnione ropną treścią, po ich pęknięciu – wysięk, a na koniec łuszczenie się naskórka i niewielkie strupy?
To najprawdopodobniej wyprysk potnicowy, zwany inaczej potnicą. Ta choroba skóry znana jest też pod określeniem wyprysk dyshydrotyczny.
W klasyfikacji ICD-10 oznaczony jest kodem L30.1. Potnicowe zapalenie skóry nazywane również potoczenie egzemą potnicową zostało uwzględnione także w klasyfikacji ICD-11 i ma kod EA85.0.
Wyprysk potnicowy, inaczej potnica pęcherzykowa, jest jednym z wielu rodzajów wyprysku. Wśród typów wyprysku, obok potnicy, można wskazać wyprysk:
- kontaktowy,
- zawodowy,
- podudzia,
- mikrobowy,
- pieniążkowaty.
Wskazuje się na dwie postacie wyprysku potnicowego: o przebiegu ostrym i przewlekłym. W pierwszym przypadku potnica pojawia się nagle i ma zaostrzony przebieg. Z kolei w drugim przypadku wyprysk potnicowy ciągnie się miesiącami, a jej nasilenie zależy od pacjenta.
Można zastosować nieoficjalny podział potnicy na:
- grzybiczą – gdy powodem jej wystąpienia jest zakażenie grzybami. Po wyleczeniu grzybicy potnicowej wyprysk potnicowy powinien minąć;
- alergiczną – gdy potnica to efekt alergii na nikiel lub inne metale;
- idiopatyczną – przyczyna jej pojawienia nie jest znana.
Reklama
Przyczyny wyprysku potnicowego
Do najczęstszych przyczyn wystąpienia potnicy (wyprysku potnicowego) zaliczyć można:
- kontakt z metalami – szczególnie takimi, jak: chrom, nikiel, kobalt, które mogą wywołać wyprysk. Często są one obecne w zakładach pracy. Elżbieta Szczepaniak i Janusz Prokop w publikacji “Wyprysk kontaktowy” wykazują także, że wystąpienie potnicy może wynikać z kontaktu z pierwszymi porcjami wody z kranu.
- uogólniony odczyn alergiczny – źródeł potnicy można upatrywać w uogólnionym odczynie alergicznym. Wyprysk potnicowy może być efektem ekspozycji na alergen, który wywoływał już wcześniej alergię;
- odczyn idowy – w wyniku odległej reakcji alergicznej na grzyby znajdujące się w organizmie może wystąpić potnica;
- palenie papierosów – u nałogowych palaczy przebieg choroby jest zaostrzony;
- przyczyny idiopatyczne – czynnik wywołujący chorobę może być nieznany.
Reklama
Objawy wyprysku potnicowego
Po czym poznać, że bąble świadczą o potnicy? Zgodnie z danymi przedstawionymi przez specjalistów z Zakładu Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii - autorów publikacji “Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku”, wyprysk potnicowy jest swędzącą wysypką kontaktową pojawiającą się:
- w około 70 proc. przypadków na dłoniach;
- w około 20 proc. przypadków na dłoniach i stopach;
- w około 10 proc. przypadków na podeszwach.
Wbrew powszechnemu przekonaniu wyprysk potnicowy to jednak nie tylko swędzące krostki z płynem na dłoniach, ale też zmiany na innych częściach ciała.
Co więcej, określenie potnica może sugerować, że krostki to efekt nieprawidłowej pracy gruczołów potowych. Tymczasem bąble w wyprysku potnicowym mają zupełnie inne podłoże – zwykle alergiczne i grzybicze.
Jak wygląda potnica? Charakterystyczne objawy tej dermatozy ujawniają się zazwyczaj na bocznej powierzchni drugiego i piątego palca ręki.
Reklama
Czy wyprysk potnicowy jest zaraźliwy?
Zastanawiasz się, czy potnica jest zaraźliwa? Okazuje się, że wyprysk potnicowy nie jest zaraźliwy. To jedynie reakcja organizmu konkretnego chorego.
Jednakże nieestetyczne zmiany mogą wywołać poczucie skrępowania, np. podczas podawania dłoni na przywitanie, dlatego warto jak najszybciej zgłosić się z tym problemem do lekarza.
Reklama
Wyprysk potnicowy na stopach
Według danych opublikowanych przez Radosława Śpiewaka i Katarzynę Kordus, najrzadziej spotykaną odmianą tej choroby jest potnica podeszwy stóp. Dotyczy tylko co 10. pacjenta borykającego się z wypryskiem potnicowym.
Warto zauważyć, że nieco bardziej popularnym zjawiskiem jest jednoczesne występowanie potnicy na stopie lub stopach oraz na dłoniach. Takie objawy zauważa się u co 5. osoby, u której rozpoznano potnicę.
Wyprysk potnicowy tego typu to przede wszystkim wysypka na stopach, która może utrudniać poruszanie się. Dodatkowo pojawiające się krosty mogą wywoływać ból, a w momencie pęknięcia stać się miejscem podatnym na zakażenia.
Z racji tego, że większość czasu zazwyczaj spędzamy w butach, stopy nie mają kontaktu z powietrzem i są poddawane obtarciom. Z tego powodu wyprysk potnicowy stopy może być znacznie trudniejszy w leczeniu niż ta sama dolegliwość w obrębie innej części ciała.
Wyprysk potnicowy stóp może wiązać się z zakażeniami grzybiczymi, bakteryjnymi czy wirusowymi. Tę chorobę dermatologiczną można leczyć poprzez leki antygrzybiczne czy maści zmniejszające świąd.
Musisz się jednak liczyć z tym, że potnica stóp ma charakter nawracający i jest oporna na leczenie.
Reklama
Wyprysk potnicowy dłoni
Nierzadko w wyniku bezpośredniego kontaktu z alergenem pojawia się wyprysk potnicowy na dłoniach.
Taka potnica dłoni może być wywołana również działaniem grzybów. Wówczas dermatolog zaleci wyleczenie grzybicy rąk, co pomoże w walce z wypryskiem potnicowym.
Potnica na rękach może objawiać się na różne sposoby. Wyprysk potnicowy wywołuje:
- pęcherzyki na dłoniach i palcach,
- swędzenie skóry rąk – potnica na palcach to nie tylko defekt kosmetyczny w postaci pojawiających się krostek, ale też nieprzyjemne doznania związane ze świądem.
Omawiane schorzenie występujące na dłoni może mieć nieustaloną przyczynę, ale zazwyczaj to efekt styczności z niklem czy innym metalem. Wbrew pozorom bardzo często mamy kontakt z takimi substancjami. Mogą je zawierać chociażby konserwy czy garnki.
Wyprysk potnicowy ma też wpływ na paznokcie. Jego częste nawroty mogą powodować zniekształcenie płytki.
Reklama
Wyprysk potnicowy na twarzy
Zapewne wiele osób dostrzega charakterystyczne dla wyprysku potnicowego zmiany na ustach. Trzeba jednak pamiętać, że jest to jedynie podobieństwo zewnętrzne.
Zgodnie z definicją przedstawioną przez Radosława Śpiewaka i Katarzynę Kordus z Zakładu Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii, Wydziału Farmaceutycznego, Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, wyprysk potnicowy dotyka jedynie dłoni i stóp.
Natomiast pojawienie się podobnej zmiany w okolicach ust czy na twarzy wskazuje na inną dermatozę albo inny typ wyprysku.
Jednocześnie – zgodnie z twierdzeniem przedstawionych badaczy – różnicowanie odmian wyprysku może być trudne. Wynika to z nieostrych, często wręcz sprzecznych definicji.
Diagnostyka wyprysku potnicowego
Zastanawiasz się, co bierze pod uwagę lekarz, badając Cię pod kątem wyprysku potnicowego? Przede wszystkim istotny jest dokładnie przeprowadzony wywiad z pacjentem.
Poza tym chcąc potwierdzić rozpoznanie, specjalista może pobrać próbkę ze zmiany w celu oceny histopatologicznej. Zmiany też są badane pod kątem wykluczenia:
- grzybicy,
- alergii kontaktowej.
Leczenie wyprysku potnicowego
Zacznijmy od tego, ile trwa potnica. Niestety, problem może spędzać Ci sen z powiek przez wiele tygodni, a nawet miesięcy.
Często zmiany zachodzą samoistnie, gdy wszystkie bąble pękną i się zagoją. Wówczas może okazać się, że potnica ustąpiła. Z drugiej strony musisz wiedzieć, że potnica jest oporna na leczenie i nierzadko nawraca.
Jak leczyć wyprysk potnicowy, tak trudny w terapii? Leczenie potnicy dłoni i/lub stóp rozpoczyna się od zastosowania substancji miejscowych – zazwyczaj sprawdzą się tu glikokortykosteroidy.
Czym leczyć nawracającą potnicę? Zwykle lekarze stawiają na fototerapię PUVA. Aby pozbyć się dolegliwości, trzeba odkryć przyczynę pojawiania się wyprysku.
Leki na wyprysk potnicowy
Jak już wiesz, potnica jest bardzo oporna na leki. Te, które są dostępne bez recepty, stosuje się jedynie wspomagająco.
Z kolei dobrym lekiem na potnicę, przepisywanym przez lekarza, jest środek zawierający kortykosteroidy.
W przypadku, gdy okaże się on nieskuteczny, specjalista może przepisać leki zawierające następujące substancje:
- azatioprynę – środek o działaniu hamującym odpowiedź układu odpornościowego i cytotoksycznym, czyli niszczącym szybko dzielące się komórki.
- środki antyhistaminowe – zmniejszające uczucie świądu.
W przypadku, gdy świąd doprowadzi Cię do sytuacji, że rozdrapiesz zmiany skórne, może się to skończyć zakażeniem bakteryjnym. W takiej sytuacji konieczne będzie wdrożenie antybiotykoterapii.
Ceny takich leków zaczynają się już w okolicach 20-30 zł za opakowanie liczące około 50 tabletek.
Leki bez recepty na wyprysk potnicowy
Musisz mieć świadomość, że przyjmowanie samych leków bez recepty na potnicę raczej nie przyniesie zadowalających rezultatów. Często nawet stosowanie wyrobów medycznych przepisanych przez lekarza nie gwarantuje sukcesu.
Z tego powodu warto stosować leki na wyprysk potnicowy dostępne bez recepty, ale raczej jako wspomaganie leczenia, a nie jako główną terapię.
Wśród tego rodzaju środków wydawanych w aptece bez przepisu lekarza znajdziesz takie leki na wyprysk potnicowy, jak:
- maść – w leczeniu wyprysku potnicowego dobrą maścią bez recepty jest ta zawierająca dziegcie, a więc substancje pozyskiwane w wyniku suchej destylacji drewna lub kory drzew i krzewów. Pamiętaj jednak, by zastosowanie takiego środka omówić uprzednio z lekarzem;
- krem na wyprysk potnicowy – z problemem poradzić sobie może także krem z cynkiem albo wyciąg z aloesu;
- wapń i witamina C – krem czy maść na wyprysk potnicowy to nie wszystko, bowiem w leczeniu sprawdzi się też doustne przyjmowanie wapnia i witaminy C.
Koszt takich maści na potnicę dłoni lub stóp to około 20-30 złotych.
Domowe sposoby na wyprysk potnicowy
W leczeniu wyprysku potnicowego, warto wypróbować także domowe sposoby. Przede wszystkim należy unikać zbyt częstego moczenia rąk lub nóg w wodzie.
Popularnym patentem jest zastosowanie pasty z sody na potnicę. Taką pastę z sody oczyszczonej należy nałożyć na wyprysk potnicowy. Pamiętaj jednak, że stosowanie tej metody powinno być ograniczone w czasie i trwać maksymalnie przez 3 dni, a przed rozpoczęciem tego rodzaju kuracji najlepiej skonsultować się z lekarzem.
Trzeba podkreślić, że domowe sposoby na wyprysk potnicowy nie są skutecznym orężem w walce z tą chorobą. Ma ona przewlekły charakter i nawet leki przepisywane przez lekarza mogą nie przynieść rezultatu.
Aby nieco sobie ulżyć, oprócz sody na wyprysk potnicowy można zastosować takie metody, jak:
- aloes,
- propolis,
- okłady z kwasu borowego 3% - to kolejny domowy sposób na potnicę dłoni, który może zmniejszyć rozmiar dolegliwości.
Leczenie wyprysku potnicowego ziołami
Zioła to takie substancje, w których wiele ludzi pokłada nadzieję na wyzdrowienie. Z drugiej strony mogą one wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami – nie tylko obniżać ich skuteczność, a także negatywnie wpływać na ich działanie.
Co więcej, istnieją liczne przeciwwskazanie do przyjmowania ziół, ponieważ ich działanie może m.in. nasilać problem z krzepliwością krwi albo negatywnie wpływać na pracę tarczycy. Dlatego nim sięgniesz po zioła na wyprysk potnicowy, skonsultuj to z lekarzem lub farmaceutą.
Naturalne leczenie potnicy może opierać się na przyjmowaniu krwiściągu lekarskiego. Zioło polecane jest nie tylko przy wyprysku potnicowym, ale także przy innych problemach skórnych.
Jeżeli potnica to efekt działania grzybów, w ich zwalczaniu warto zastosować jaskółcze ziele.
Działanie przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne wykazuje także wyciąg z wrotyczu.
Warto również zwrócić uwagę na maść z nagietka, która działa łagodząco na zmiany wywołane chorobą.
Jeżeli chcesz sięgnąć po homeopatię w leczeniu wyprysku potnicowego, wypróbuj również czarnuszkę. Sprzyja ona gojeniu się ran, które mogą powstać po pęknięciu pęcherzyków. Ponadto działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo.
Wyprysk potnicowy u dziecka
Potnica u dzieci jest bardzo rzadko spotykana. Taką tezę stawiają autorzy pracy “Podział i definicje chorób z kręgu wyprysku” Radosław Śpiewak i Katarzyna Kordus.
Nie oznacza to jednak, że wyprysk potnicowy w ogóle nie zdarza się u dzieci. Potnica u najmłodyszch, tak jak u dorosłych, może być efektem kontaktu z metalami, które uczulają.
Wysiew potnicy obserwowany jest w przypadku styczności z kobaltem, chromem czy niklem, ale może też być konsekwencją toczącej się alergii na grzyby znajdujące się w organizmie dziecka.
Gdy zauważysz u malucha objawy potnicy, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem.
Wyprysk potnicowy w ciąży
Organizm kobiety ciężarnej jest szczególnie podatny na różne alergeny, dlatego dla lekarzy dermatologów potnica w ciąży to nic zaskakującego.
Taki wyprysk może np. sygnalizować, że kobieta ma stały kontakt z alergenem, który powoduje wystąpienie zmian skórnych. U niektórych może to być efekt uczulenia na nikiel.
Kobiety w ciąży narażają na potencjalne ryzyko nie tylko siebie, ale też dziecko, dlatego w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów powinny niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który zaproponuje odpowiednie leczenie.
Przyjmowanie jakichkolwiek leków, także ziół czy korzystanie z tzw. domowych metod walki z potnicą, musi być wcześniej omówione z lekarzem. Jeśli nie wiesz, jak Twój organizm może zareagować na konkretną substancję, lepiej nie ryzykuj.
Profilaktyka wyprysku potnicowego
Pojawienie się wyprysku potnicowego może być reakcją na styczność z konkretnym metalem czy innym alergenem, dlatego działając profilaktycznie można unikać korzystania z tego rodzaju przedmiotów.
Warto też zadbać o dietę. Dobrze odstawić alkohol – nikiel, częsta przyczyna potnicy, zawarty jest w winie i piwie. Ponadto nie należy pić wody bezpośrednio z kranu. Dobrze jest unikać konserw i innych potraw zamykanych w metalowych opakowaniach.
Na niektórych forach internetowych poświęconym problemowi potnicy, internauci radzą sobie nawzajem, jakich pokarmów unikać. Zalecają odstawienie mocnej herbaty, koncentratu pomidorowego, octu, chrzanu, proszku do pieczenia oraz pieczywa, które powstało na jego bazie, a także roślin strączkowych, mleka sojowego, serów, orzechów, migdałów, ciast produkowanych przemysłowo.
Można to potraktować jako wskazówkę związaną z profilaktyką, mając jednocześnie świadomość, że nie jest to informacja pochodząca od specjalistów, lecz osób, które twierdzą, że w ten sposób pozbyły się problemu potnicy.
Nie można zapomnieć, że wyprysk potnicowy nierzadko ma nieustaloną przyczynę. Z tego powodu trzeba liczyć się z tym, że istnieje ryzyko pojawienia się potnicy pomimo podjętych działań zaradczych.
