Co to jest wyrostek sutkowaty?
Wyrostek sutkowaty (łac.: processus mastoideus) jest niewielką strukturą kostną, zlokalizowaną parzyście w tylnej dolnej części czaszki, będącą miejscem zaczepu kilku ważnych dla tej części ciała mięśni.
Jego kształt i rozmiar istotnie zmieniają się w cyklu życia. O ile u noworodków jest ledwie zarysowany, o tyle w późniejszych latach staje się coraz większy, finalną postać osiągając u progu dorosłości.
Wyrostek sąsiaduje z narządem słuchu. Z powodu lokalizacji, a także specyficznej budowy anatomicznej jest podatny na infekcje. Zapalenie wyrostka sutkowatego rozwija się zazwyczaj u dzieci w wieku kilku lat, będąc najczęstszym powikłaniem ostrego zapalenia ucha środkowego.
Nieleczone może doprowadzić do jeszcze poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu czy porażenie nerwu czaszkowego.
Reklama
Gdzie się znajduje wyrostek sutkowaty?
Gdzie dokładnie znajduje się wyrostek sutkowaty? Czy można go wyczuć w dotyku? Kość ta umiejscowiona jest obustronnie za małżowiną uszną. Stanowi zakończenie i przedłużenie kości skroniowej (łac.: os temporale), położonej w bocznej części mózgoczaszki, pomiędzy kością potyliczną, a klinową.
W pierwszych latach życia wyrostek jest ledwie namacalny w badaniu palpacyjnym, natomiast u osób dorosłych zaznacza się wyraźnie. Łatwo go wyczuć tuż za uchem, w miejscu gdzie kończy się twarda czaszka, a zaczynają miękkie struktury szyi. Co warto zaznaczyć, przeważnie lepiej jest zarysowany u mężczyzn, niż u kobiet.
Wyrostek sutkowy stanowi miejsce zaczepu dla mięśni takich, jak:
- mostkowo-obojczykowo-sutkowy,
- płatowaty głowy,
- najdłuższy głowy.
Dodatkowo, mięsień dwubrzuścowy przytwierdzony jest do tak zwanego wcięcia sutkowego, znajdującego się w bruździe tętnicy potylicznej.
Reklama
Anatomia wyrostka sutkowatego
Anatomia wyrostka sutkowatego jest specyficzna. Kształtem przypomina odwrócony stożek, z miękko, oble zakończonym szczytem. U dorosłego człowieka ma około 2 centymetrów wysokości, aczkolwiek cecha ta jest silnie zindywidualizowana osobniczo.
Tym co charakteryzuje wyrostek sutkowaty kości skroniowej w największym stopniu, jest występowanie dużej ilości przestrzeni pneumatycznych, czyli pustych, wypełnionych powietrzem komórek.
Odgrywają one znaczącą rolę w procesie rozprzestrzeniania się infekcji z narządu słuchu na sąsiednie struktury. Najmniejsze komórki, znajdujące się u szczytu wyrostka mogą zawierać niewielkie ilości szpiku kostnego.
Reklama
Zapalenie wyrostka sutkowatego
Jedną z najbardziej powszechnych infekcji wieku dziecięcego jest ostre zapalenie ucha środkowego (łac.: otitis media acuta, OMA). Szacunkowa częstość jego występowania to ponad 250/1000 w skali roku.
Powikłaniem tej infekcji jest zapalenie wyrostka sutkowego. W dawnych czasach zapadało na tę chorobę co piąte dziecko z OMA, obecnie jest to znacznie poniżej 1 proc, co ma związek ze znacznym zwiększeniem skuteczności leczenia za pomocą antybiotyków.
Bezpośrednio za infekcje odpowiedzialne są bakterie, w tym przede wszystkim:
- Streptococcus pneumoniae,
- Streptococcus pyogenes,
- Streptococcus aureus,
- Pseudomonas aeruginosa,
- Moraxella catarrhalis,
- Haemophilus influenzae.
Zapalenie wyrostka sutkowatego u dzieci szerzy się z ucha środkowego przez naczynia krwionośne i chłonne. Choć u większości maluchów infekcję hamują skutecznie antybiotyki, może się ona rozwinąć u pacjentów z lekoodpornością bądź obniżoną odpornością.
Czynnikiem zwiększającym ryzyko jest też perlak ucha, niewielki, nienowotworowy guzek powstający niekiedy w przebiegu OMA.
Choroba teoretycznie może wystąpić w każdym wieku, nie mniej zapalenie wyrostka sutkowatego u dorosłych jest prawdziwą rzadkością. Gros przypadków dotyczy pacjentów przed ukończeniem 10. roku życia.
Reklama
Ból wyrostka sutkowatego
Typowym objawem choroby jest ból wyrostka sutkowatego. Może być odczuwany za uchem, w miejscu wyniosłości kostnej, ale też możliwa jest bolesność wewnątrz narządu słuchu. Inne charakterystyczne symptomy, to:
- obrzęk i zaczerwienienie – może być wyrostek sutkowaty powiększony, widoczne bywa też w związku z tym odchylenie małżowiny usznej;
- wysięk ropnej treści z ucha;
- niedosłuch o różnym natężeniu;
- ból i zawroty głowy;
- podwyższona ciepłota ciała;
- bóle mięśniowo-stawowe;
- uczucie rozbicia;
- osłabienie apetytu.
Reklama
Wyrostek sutkowaty bezpowietrzny
W wynikach badań, które otrzymują pacjenci, często pojawia się w takiej sytuacji stwierdzenie „wyrostek sutkowaty bezpowietrzny”. Co to znaczy? To nic innego, jak kliniczna manifestacja objęcia komórek sutkowych stanem zapalnym.
Komórki te są niewielkimi jamkami, powstającymi w procesie pneumatyzacji kości skroniowej i u zdrowego człowieka są wypełnione powietrzem. Obrzęk błon śluzowych wyściełających te struktury od wewnątrz, będący następstwem procesów zapalanych ucha środkowego, powoduje zmniejszenie przestrzeni pneumatycznych. Stąd „bezpowietrzność” wyrostka sutkowatego.
