Przyczyny wzmożonego napięcia mięśniowego
Od tego, jak bardzo mięśnie są napięte w stanie spoczynku, zależy utrzymanie sprawności: prawidłowej postawy, chodzenia i wykonywania codziennych czynności. Jeżeli napięcie mięśniowe jest wzmożone mówimy o hipertonii.
Dla porównania obniżone napięcie mięśniowe - to hipotonia.
W klasyfikacji ICD-10 wzmożone napięcie mięśniowe funkcjonuje jako P.94, natomiast w ICD-11 jako MB47.8 Co powoduje wzmożone napięcie mięśniowe? Ma ono różne przyczyny - wrodzone i nabyte.
Niektóre dzieci rodzą się z wzmożonym napięciem mięśniowym z powodu chorób genetycznych lub komplikacji podczas ciąży i porodu.
Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt może się rozwijać także na skutek:
- urazów czaszki,
- infekcji (przede wszystkim toksoplazmozą przenoszoną z matki na dziecko),
- zaburzeń metabolicznych,
jednak najczęstszą przyczyną jest mózgowe porażenie dziecięce, które jest wynikiem uszkodzenia mózgu przed, w trakcie lub tuż po porodzie.
Hypertonia często pojawia się u dzieci z niską masą urodzeniową i wcześniaków (których organizm jest jeszcze nie do końca przygotowany na życie w świecie zewnętrznym), a także u bliźniąt (gdy jest efektem nieprawidłowego ułożenia dziecka w łonie matki).
Borykają się z nim niemowlęta urodzone z wodogłowiem, często wzmożone napięcie mięśniowe towarzyszy też zespołowi Downa.
Nie zawsze jednak stan jest tak poważny. Zdarza się też, że lekko wzmożone napięcie mięśniowe jest skutkiem złych nawyków i nieprawidłowej pielęgnacji dziecka.
Reklama
Objawy wzmożonego napięcia mięśniowego
Wzmożone napięcie mięśniowe u dzieci manifestuje się, jako nadmierne usztywnienie, które można zaobserwować, gdy maluch jest w ruchu lub dotykając jego ciała. Dziecko z hipertonią jest często napięte i ma ograniczoną ruchomość stawów.
Jeśli rodzice zastanawiają się, jak wygląda wzmożone napięcie mięśniowe, pomocne mogą być zdjęcia, które udostępniają na grupach i swoich stronach internetowych fizjoterapeuci.
Niemowlęta z hipertonią mogą przesadnie odginać główkę do tyłu, mocno prostować nogi i mieć trudności z chwytaniem przedmiotów. Niestety przyczynić się do tego może nieprawidłowa pielęgnacja.
Jeśli maleńkie dziecko trzymamy w pionie, podtrzymując jedynie główkę i lędźwie, maluch, który nie ma jeszcze wystarczająco mocnych mięśni gorsetu, czuje się zagrożony i mimowolnie napręża całe ciało – a to przyczynia się do wzmożonego napięcia mięśniowego.
Skutki noszenia noworodka w pionie są naprawdę nieprzyjemne.
Dziecko noszone w ten sposób zyskuje nawyk pchania główką w kierunku ręki opiekuna – swojego punktu oparcia, a potem samoistnie ustawia ciało w pozycji łuku.
Dlatego tak ważne jest, aby niemowlęta do 4 miesiąca życia nosić przede wszystkim w pozycji fasolki, w poziomie. Do tego raz na prawym, raz na lewym ramieniu – aby dziecko uczyło się obustronnej reakcji na bodźce i równomiernie rozwijało mięśnie.
Wzmożone napięcie mięśniowe u noworodka
Odchylona główka, zaciśnięte piąstki, nerwowość – czy to już wzmożone napięcie mięśniowe u noworodka? Objawy mogą być różnorodne, ale warto wymienić przede wszystkim:
- prężenie się,
- niezdolność do rozluźnienia mięśni (nawet w stanie spoczynku rączki i nóżki mogą pozostać w pozycji zgiętej lub mocno wyprostowanej),
- odchylanie głowy w jednym kierunku,
- niezdolność do rozciągania (kiedy trudno jest ułożyć dziecko na płasko).
Zazwyczaj, jeśli czytamy o objawach hypertonii, pod hasłem wzmożone napięcie mięśniowe pojawia się litera C - czyli wyginanie ciała w łuk. Nie zawsze jest to jednak powód do niepokoju.
Warto mieć świadomość, że po porodzie organizm noworodka wykonuje ogromną pracę związaną z przystosowaniem się do życia poza łonem matki. Odmienny sposób oddychania, odżywiania, nawet inaczej odczuwana grawitacja - to zupełnie nowy świat, z którym maluch musi się oswoić.
O ile wzmożone napięcie mięśniowe u noworodka nie jest związane z problemami z samym porodem (co zostałoby odkryte przez lekarzy przyjmujących dziecko i znalazłoby odbicie w skali Apgar), maluchowi warto dać czas na zapoznanie się z nową sytuacją.
Do końca drugiego miesiąca życia wzmożone napięcie mięśniowe może mieć charakter fizjologiczny, jednak w przypadku jakichkolwiek obaw związanych z napięciem, warto skonsultować się z pediatrą, który rozwieje wątpliwości, a w razie potrzeby skieruje do fizjoterapeuty.
Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt
Wzmożone napięcie u niemowlaka może wywoływać szereg objawów, począwszy od wspomnianej już sztywności kończyn i zaciśniętych piąstek po niechęć do zmian pozycji i ogólną nerwowość.
Dziecko często prezentuje opór, np. gdy próbujemy położyć je na wznak, czy podczas przekładania z brzuszka na plecy.
Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt może wiązać się też z preferowaniem jednej strony ciała – np. prawej i adekwatnie prawej ręki i nogi. Gdy jedna strona ciała jest bardziej napięta niż druga, napięcie mięśniowe u niemowlaka może rozkładać się nierównomiernie, co prowadzi do asymetrii w ciele.
Wiele etapów rozwoju dziecka kończy się samoistnie, a ich objawy po prostu mijają – tak i lekko wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt. Kiedy mija stopniowo, wraz z rozwojem dziecka, należy je uznać po prostu za etap rozwoju.
Napięcie normalizuje się w ciągu pierwszych miesięcy życia. Niemniej jednak, jeśli wzmożone napięcie mięśniowe nie ustępuje, zwłaszcza po osiągnięciu przez niemowlę szóstego miesiąca życia, warto skonsultować się z lekarzem.
Szczególnie, jeśli wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt, konotuje objawy takie jak:
- opóźnienie w rozwoju motorycznym (jeśli maluch nie osiąga kolejnych etapów rozwoju ruchowego, takich jak przewracanie się czy raczkowanie w odpowiednim czasie),
- drżenie kończyn czy głowy,
- problemy z połykaniem, ssaniem czy utrzymaniem jedzenia w ustach.
Profesjonalna ocena i ewentualna interwencja pediatry mogą być kluczem do wsparcia zdrowego rozwoju niemowlęcia.
Wzmożone napięcie mięśniowe u starszych dzieci
Objawy wzmożonego napięcia mięśniowego u starszych dzieci mogą się różnić w zależności od wieku i indywidualnych cech dziecka.
Wzmożone napięcie mięśniowe u 2-latka może obejmować:
- trudności z chodzeniem: (dziecko może chodzić na palcach lub prezentować niezwykle sztywny chód),
- problemy z koordynacją ruchów i równowagą,
- sztywność mięśni.
Z kolei wzmożone napięcie mięśniowe u 3-latka może już oznaczać trudności z bieganiem lub skakaniem – szczególnie widoczne w porównaniu z rówieśnikami, problemy z chwytaniem małych przedmiotów, sztywność w konkretnych stawach, np. w kolanach czy łokciach.
U 4-latka wzmożone napięcie mięśniowe przekłada się najczęściej na trudności w utrzymaniu równowagi, częste upadki, potknięcia w czasie biegu, a przede wszystkim problemy z koordynacją (podczas chwytania piłki czy jazdy na rowerku).
Wzmożone napięcie mięśniowe u 5-latka dotyczy najczęściej opóźnień w rozwoju umiejętności motorycznych, takich jak skakanie na jednej nodze czy kopanie piłki, a także trudności z samodzielnym ubieraniem się, zwłaszcza z manipulacją małymi guzikami czy zamkami błyskawicznymi.
Wzmożone napięcie mięśniowe u 6-latka objawia się najczęściej sztywnością mięśniową powodującą widoczne trudności w codziennych czynnościach oraz problemy z koordynacją ruchową w trakcie zajęć sportowych.
Jeżeli rodzice zauważają niepokojące objawy u swojego dziecka, powinni skonsultować się z pediatrą, neurologiem dziecięcym lub fizjoterapeutą. Wczesna interwencja może być kluczem do wsparcia rozwoju dziecka i poprawy jego jakości życia.
Wzmożone napięcie mięśniowe u dorosłych
Do wzmożenia napięcia mięśniowego mogą prowadzić choroby neurologiczne, takie jak:
- stwardnienie rozsiane,
- udar mózgu,
- choroba Parkinsona.
Ponadto niektóre leki zażywane przez dorosłych mogą powodować wzmożone napięcie mięśniowe, jako efekt uboczny.
W mniejszym stopniu na napięcie mięśniowe u dorosłych mogą wpływać zaburzenia równowagi elektrolitowej, takie jak niski poziom magnezu.
Wzmożone napięcie mięśniowe u dorosłych ma objawy nieco odmienne niż u dzieci, chociaż pewne symptomy mogą być podobne. Przede wszystkim, tak samo jak u maluchów, występuje sztywność mięśni. Wystąpić może także ból i dyskomfort.
Wzmożone napięcie mięśniowe może wpłynąć na zdolność do wykonywania złożonych czynności wymagających koordynacji. Sztywność stawów utrudnia pełny zakres ruchu.
Wzmożone napięcie mięśniowe, dorośli odczuwają często, jako skurcze i drżenie mięśni, co prowadzi do uczucia zmęczenia podczas wykonywania codziennych czynności.
Fizjoterapia to zawsze dobry pomysł, nawet jeśli wzmożone napięcie mięśniowe u dorosłych jest problemem od dłuższego czasu. Specjalistyczne ćwiczenia mogą pomóc w zwiększeniu zakresu ruchu oraz redukcji bólu. Ponadto techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, mogą być pomocne w zarządzaniu stresem i napięciem.
Ważne jest, aby dorosłe osoby z podejrzeniem wzmożonego napięcia mięśniowego skonsultowały się z lekarzem, który może zalecić odpowiednią terapię.
Reklama
Ćwiczenia na wzmożone napięcie mięśniowe
Kluczowe znaczenie w eliminowaniu wzmożonego napięcia mięśniowego mają ćwiczenia. Wybór odpowiednich zajęć zależy od wieku pacjenta, nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb.
Metodę pracy zawsze należy ustalić z fizjoterapeutą, który pomoże w opracowaniu planu ćwiczeń oraz będzie monitorować postępy, natomiast dzięki wsparciu terapeuty zajęciowego możemy liczyć na poprawę funkcjonowania w codziennym życiu.
W przypadkach, gdy wzmożone napięcie mięśniowe ma podłoże neurologiczne, konieczna będzie konsultacja z neurologiem.
Jak pomóc dziecku z wzmożonym napięciem mięśniowym? Na wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt poleca się ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój motoryczny, poprawę koordynacji oraz zwiększenie zakresu ruchu w stawach.
Pomocne może być bujanie dziecka przez opiekuna siedzącego na piłce do ćwiczeń – w ten sposób kształtuje się u maluszka poczucie równowagi i świadomości ruchu w przestrzeni.
Na wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka sprawdzają się też ćwiczenia polegające na przewracaniu się, pełzaniu czy chwytaniu przedmiotów. Warto wykorzystać do tego nowe, niewidziane przez dziecko wcześniej zabawki.
Z kolei wzmożone napięcie mięśniowe u dzieci starszych obejmuje ćwiczenia poprawiające zdolności motoryczne potrzebne w codziennym życiu. Pomocne może być stanie na jednej nodze, rzucanie i łapanie piłki czy ćwiczenia z drabiną koordynacyjną służące poprawie koordynacji ruchowej.
Terapia wzmożonego napięcia mięśniowego obejmuje także ćwiczenia dla dorosłych - przede wszystkim rozciągające, wzmacniające i koordynacyjne, w zależności od potrzeb pacjenta. Podnoszenie małych ciężarków lub ćwiczenia z gumą oporową mogą pomóc we wzmacnianiu osłabionych mięśni.
Niezależnie od wieku, osoby, u których stwierdzono obniżone napięcie mięśniowe, mogą wykonywać ćwiczenia w domu. Na przykład delikatne rozciąganie mięśni może pomóc w redukcji napięcia i bólu. Należy jednak zwracać uwagę, aby rozciąganie było przeprowadzane powoli i ostrożnie.
Dzieciom można wykonać delikatny masaż na wzmożone napięcie mięśniowe - ważne jednak, aby postępować ściśle zgodnie z zaleceniem fizjoterapeuty, który jest świadomy specyfiki potrzeb i kondycji dziecka.
Czas trwania terapii w dużej mierze zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. W niektórych przypadkach terapia może być krótka, w innych konieczna może być długoletnia interwencja.
Niezależnie od wieku i stopnia nasilenia objawów, kluczem do sukcesu w terapii wzmożonego napięcia mięśniowego jest regularność i konsekwencja w wykonywaniu ćwiczeń oraz bliska współpraca z odpowiednimi specjalistami.
Reklama
Konsekwencje wzmożonego napięcia mięśniowego
Jeżeli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowane i leczone – wzmożone napięcie mięśniowe może mieć poważne konsekwencje.
Nieleczone wzmożone napięcie mięśniowe może prowadzić do trwałych zmian w postaci przykurczów mięśniowych i deformacji stawów, które mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie i prowadzić do chronicznego bólu.
Wzmożone napięcie mięśniowe u dzieci starszych wiąże się ze sztywnością mięśni, która może powodować trudności w chodzeniu, zwiększając ryzyko upadków i urazów.
Czy wzmożone napięcie mięśniowe jest groźne? Niestety u wielu pacjentów jest ono źródłem przewlekłego bólu, który wpływa na ich jakość życia. Osoby z WNP mogą doświadczać lęku czy obniżenia samooceny.
Tym bardziej, że bez odpowiedniej terapii osoby z WNP mogą mieć trudności z podstawowymi czynnościami, takimi jak ubieranie się, jedzenie czy higiena osobista, a to dodatkowe źródło frustracji.
W skrajnych przypadkach osoby takie mogą stopniowo tracić zdolność do samodzielnego poruszania się, co może prowadzić do konieczności korzystania z wózka inwalidzkiego lub pomocy innych.
Konsekwencje nieleczonego wzmożonego napięcia mięśniowego mogą być poważne, zarówno w aspekcie fizycznym, jak i emocjonalnym. Dlatego też ważne jest wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniej terapii.
Wzmożone napięcie mięśniowe a sen
Wzmożone napięcie mięśniowe a sen to często poruszana przez rodziców kwestia. Rzeczywiście, większość opiekunów zaobserwowało, że maluch przyjmuje w trakcie snu niekomfortowe, nienaturalne pozycje, co jest źródłem częstych pobudek w środku nocy.
Jeśli WNM prowadzi do przykurczów mięśniowych czy usztywnień stawów, dziecko może doświadczać w nocy bólu lub dyskomfortu. Z tego powodu maluchy są zazwyczaj drażliwe, płaczliwe i niespokojne, a to z kolei utrudnia im zasypianie.
W niektórych przypadkach nadmierne napięcie mięśniowe, zwłaszcza w okolicach klatki piersiowej i brzucha, może wpływać na proces oddychania, wybudzając malucha i pogorszając jego komfort.
Zaburzenia snu wpływają na samopoczucie oraz zdrowie dziecka. Dlatego też ważne jest, aby rodzice byli świadomi potencjalnych problemów i konsultowali się ze specjalistą w celu ustalenia odpowiedniej terapii oraz strategii radzenia sobie z problemami ze snem związanymi z WNM.
Wzmożone napięcie mięśniowe a nieprawidłowe leżenie na brzuchu
Opór przed układaniem się na brzuchu, nienaturalne pozycje głowy podczas leżenia (trudności z podnoszeniem głowy czy obracaniem jej na boki) czy niechęć do przekręcania się z brzuszka na plecy i na odwrót, mogą wskazywać na wzmożone napięcie mięśniowe. Nieprawidłowe leżenie na brzuchu niemowlaka jest ważnym symptomem, który może być pomocny w diagnozie WNM.
Fizjoterapeuci zwracają uwagę, czy dziecko leży całkowicie płasko na brzuchu lub opiera się jedynie na dłoniach, tracąc stabilność.
Podwyższone napięcie mięśniowe często skutkuje asymetrią - jedna strona ciała może być bardziej napięta niż druga, a to może powodować dyskomfort w czasie leżenia na brzuchu.
Warto jednak podkreślić, że samo nieprawidłowe układanie się na brzuchu nie jest jednoznacznym wskaźnikiem. Jeśli rodzice zauważają jakiekolwiek niepokojące objawy w zachowaniu lub rozwoju ruchowym swojego dziecka, powinni skonsultować się z pediatrą lub specjalistą w dziedzinie neurologii dziecięcej.
Reklama
Leczenie wzmożonego napięcia mięśniowego
Jak leczyć wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka? To kluczowe pytanie, przed którym stają rodzice dzieci ze zdiagnozowanym WNM. Warto mieć świadomość, że stan ten jest objawem, a nie chorobą samą w sobie, dlatego jego leczenie opiera się na dążeniu do eliminacji pierwotnej przyczyny i łagodzenia objawów.
Dla pacjentów, u których zdiagnozowano wzmożone napięcie mięśniowe, leczenie oznacza przede wszystkim rehabilitację. Istnieją trzy najważniejsze metody, które znacząco niwelują zwiększone napięcie mięśniowe.
- Metoda Vojty opiera się na teorii, że poprzez ucisk odpowiednich punktów w ciele, terapeuta może doprowadzić do zmiany wzorca reakcji ruchowej i wytworzenia nowych, zdrowych nawyków. Terapia ta jest stosowana głównie u niemowląt i małych dzieci z opóźnieniami w rozwoju motorycznym, ale może się sprawdzić też u dorosłych po udarze czy chorujących na stwardnienie rozsiane.
- Metoda NDT-Bobath koncentruje się na indywidualnym podejściu do każdego pacjenta. Skupia się na poprawie postawy, koordynacji oraz jakości ruchu i opiera się na pracy z całym ciałem, nie tylko z kończynami. Jest to metoda stosowana głównie u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, ale jej techniki mogą być również stosowane u dorosłych pacjentów po udarze czy urazach głowy.
- Metoda PNF (proprioceptywnego torowania nerwowo-mięśniowego) oznacza stymulację receptorów w mięśniach, ścięgnach i stawach odpowiadających za czucie głębokie. Metoda wykorzystuje techniki rozciągania, by zwiększyć siłę, elastyczność, zakres ruchu i koordynację. PNF jest stosowany u pacjentów w różnym wieku i z różnymi schorzeniami, od schorzeń ortopedycznych po neurologiczne. Może być pomocny u pacjentów po udarach, urazach kręgosłupa, oraz w terapii sportowców w celu poprawy funkcji motorycznych.
Warto podkreślić, że skuteczność każdej z tych metod zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Przed rozpoczęciem terapii ważne jest skonsultowanie się z odpowiednim specjalistą, który oceni kondycję pacjenta i zaleci odpowiednie podejście terapeutyczne.
W celu zmniejszenia napięcia, w niektórych przypadkach lekarz może też przepisać leki rozluźniające mięśnie. Alternatywą są zastrzyki z toksyny botulinowej (tej samej, która jest wykorzystywana w kosmetologii w celu osłabienia napięcia i eliminacji zmarszczek mimicznych).
W przypadku skutecznej rehabilitacji efekty potrafią być naprawdę znaczące. Kiedy mija wzmożone napięcie mięśniowe, wielu pacjentów po raz pierwszy czuje pełny komfort w swoim ciele.
Choć termin „leczenie” może niekoniecznie sprawdza się w kontekście WNM, różnorodne metody wsparcia i interwencji, mogą pomóc pacjentom w poprawie ich jakości życia i radzeniu sobie z objawami.
Ważne jest indywidualne podejście do każdego przypadku i opracowanie kompleksowego planu opieki opartego na konkretnych potrzebach pacjenta.
