Przyczyny zachłystowego zapalenia płuc
Zachłystowe zapalenie płuc, określane potocznie także jako zespół Mendelsona, to dolegliwość wynikająca z przedostawania się niekontrolowanej treści z jamy ustnej lub żołądka do płuc. Schorzenie dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci.
Choć może rozwinąć się u osób w każdym wieku najbardziej predysponowane do jego pojawienia są malutkie dzieci, jak i starsze osoby. U noworodków problem ten ma zazwyczaj swoje źródło w wadach anatomicznych, np. nieprawidłowym oddzieleniem tchawicy od przełyku, ale nie tylko.
U pacjentów objętych opieką paliatywną zespół Mendelsona ma związek z nieefektywnym odruchem kaszlowym. Taki objaw pojawia się m.in. u osób:
- którym podaje się leki opioidowe, np. morfinę albo kodeinę,
- z kacheksją nowotworową, czyli zespołem zaburzeń metabolicznych wynikających z nowotworu, prowadzących do postępującego wyniszczenia organizmu objawiającego się np. utratą masy ciała.
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju zachłystowego zapalenia płuc to:
- zaburzenia przełykania;
- refluks żołądkowo-przełykowy;
- choroby neurologiczne związane z uszkodzeniem odruchu kaszlowego;
- nagłe operacje chirurgiczne wymagające szybkiego zaintubowania nieprzygotowanego do tego pacjenta;
- ciężki stan pacjenta, który jest nieprzytomny i zaintubowany;
- zakrztuszenie się wodą, np. na basenie czy innym kąpielisku;
- wcześniactwo - dzieci urodzone przed terminem mogą nie mieć jeszcze odpowiednio wykształconego odruchu kaszlowego i przez to przyjąć do płuc w trakcie porodu np. wody płodowe, mogą też krztusić się pokarmem podawanym później przez mamę;
- wprowadzenie się w stan np. ciężkiego upojenia alkoholowego i utrata przytomności. Taka osoba narażona jest na zakrztuszenie i przedostanie się treści pokarmowej do dróg oddechowych;
- gastroskopia wykonana u pacjenta z pełnym żołądkiem - pacjent przed badaniem jest informowany o tym, by zgłosić się na czczo, co minimalizuje ryzyko rozwoju tego powikłania;
- napad padaczki;
- stosowanie niektórych leków, np. znieczulających czy przeciwpsychotycznych;
- obecność w jamie ustnej nadmiernego rozwoju flory beztlenowej, w formie próchnicy zębów albo paradontozy.
Zachłystowe zapalenie płuc po zakrztuszeniu konkretną treścią ma związek z rozwojem stanu zapalnego, za który odpowiadają bakterie beztlenowe i tlenowe bakterie Gram-ujemne. Główne patogeny to: S. pneumoniae, S. reus, H. influenzae, Enterobacteriaceae.
W klasyfikacji ICD 10 zachłystowe zapalenie płuc ma kod J69.0. Warto tu zwrócić uwagę na rozróżnienie. Twórcy tego zestawienia wskazują, że kod ten nie obejmuje zespołu Mendelsona (J95.4).
W ICD 11 sytuacja wygląda podobnie - zapalenie płuc wywołane poprzez zachłyśnięcie się pokarmem lub wymiocinami ma kod CA71.0, a zespół Mendelsona CA72. Ten drugi problem zdrowotny jest definiowany tam jako: „chemiczne zapalenie płuc spowodowane aspiracją podczas znieczulenia, szczególnie w czasie ciąży. Zawartość aspiracji może obejmować sok żołądkowy, krew, żółć, wodę lub ich połączenie”.
Po jakim czasie od zachłyśnięcia dochodzi do zachłystowego zapalenia płuc?
Pierwsze objawy związane z tą chorobą ujawniają się po kilku godzinach od sytuacji prowadzącej do dostania się konkretnej treści do płuc.
Choroba może rozwinąć się już w ciągu 2 do 12 godzin od zachłyśnięcia się określoną treścią, np.:
- pokarmem matki;
- wodą w basenie;
- innymi substancjami, m.in. alkoholem.
Pierwsze objawy mogą też pojawić się dopiero po upływie kilku dni. Stan zapalny rozwija się w następnych dniach, prowadząc do wielu nieprzyjemnych, niebezpiecznych dolegliwości.
Pamiętaj, że zachłystowe zapalenie płuc zagraża nie tylko zdrowiu, ale też życiu. Gdy podejrzewasz tę dolegliwość, koniecznie zadbaj o to, by czym prędzej skorzystać z pomocy specjalisty.
Reklama
Jak się objawia zachłystowe zapalenie płuc?
Ten rodzaj zapalenia płuc może wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Zazwyczaj objawy zachłystowego zapalenia płuc są tożsame dla klasycznego typu zapalenia tego organu.
Jakie są charakterystyczne symptomy tej dolegliwości? Oto krótkie zestawienie.
Zachłystowe zapalenie płuc - objawy, które powinny zaniepokoić:
- kaszel,
- gorączka,
- dreszcze,
- osłabienie,
- sinica,
- przyspieszony oddech,
- spadek ciśnienia,
- zmiany osłuchowe przy badaniu stetoskopem, np. furczenie w płucach,
- ból w klatce piersiowej w trakcie oddychania,
- problemy z oddychaniem.
U pacjentów z zachłystowym zapaleniem płuc czasem rozpoznaje się też choroby przyzębia związane m.in. z treścią, która dostała się do płuc.
Takie dolegliwości wymagają kontroli lekarskiej. Jeżeli w ostatnim czasie doszło do sytuacji, która mogłaby doprowadzić do zachłystowego zapalenia płuc, należy czym prędzej zgłosić się po pomoc.
Zachłystowe zapalenie płuc u dzieci
Malutkie dzieci, w tym noworodki urodzone przedwcześnie są znacznie bardziej narażone na wystąpienie tej choroby niż osoby w innych grupach wiekowych. Zachłystowe zapalenie płuc u noworodka może być powikłaniem po porodzie i mieć związek z zachłyśnięciem się wodami płodowymi.
Niektóre dzieci mogą mieć też wadę rozwojową polegającą na nieprawidłowej budowie tchawicy, co zwiększa ryzyko zachłyśnięcia się.
Wcześniactwo dodatkowo predysponuje do rozwoju tej choroby, ponieważ maluchy urodzone przedwcześnie mogą nie mieć jeszcze wykształconego odruchu kaszlowego. Takie noworodki nierzadko krztuszą się pokarmem, co również może wywołać u nich tę chorobę.
Objawy zachłystowego zapalenia płuc u niemowląt są tożsame z tymi ogólnymi przedstawionymi powyżej. Dziecko staje się:
- niespokojne,
- płaczliwe,
- rozdrażnione.
Niemowlę z zachłystowym zapaleniem płuc nie chce też jeść.
Z kolei zachłystowe zapalenie płuc u dzieci starszych, np. kilkulatków, może mieć związek z zachłyśnięciem się na basenie. Nawet, gdy wydaje Ci się, że dziecko odkrztusiło wodę, zawsze warto zweryfikować to np. u lekarza, który zbada dziecko.
Objawy zachłystowego zapalenia płuc u dzieci początkowo mogą przypominać zmęczenie czy osłabienie po całodziennej zabawie, dlatego po każdym zachłyśnięciu bardzo istotna jest czujność rodzica.
Zachłystowe zapalenie płuc u dorosłych
Osoby starsze z uwagi na częstszy niż u ludzi młodych rozwój wielu chorób utrudniających przełykanie, a także z uszkodzeniem odruchu kaszlowego, są narażone na rozwój tej choroby.
Zachłystowe zapalenie płuc u dorosłych dotyczy także pacjentów leżących - u nich treść żołądkowa albo inne substancje łatwiej przedostają się do dróg oddechowych.
Do uszkodzenia odruchu kaszlowego może też dojść:
- po udarze,
- w przebiegu nowotworów,
- przy nadużywaniu alkoholu,
- podczas leczenia określonymi lekami, np. środkami uspokajającymi.
Co ciekawe, oprócz typowych symptomów opisanych powyżej, nierzadko zachłystowe zapalenie płuc może objawiać się poprzez:
- osłabienie apetytu,
- wzmożoną potliwość,
- majaczenie - w jego przebiegu dochodzi np. do zaburzeń snu, halucynacji. Objaw pojawia się np. u osób starszych, ale też w chorobach otępiennych, przy odwodnieniu,
- skłonność do upadków,
- nasilenie objawów innej choroby.
Nierzadko u osób starszych w przebiegu zachłystowego zapalenia płuc nie występuje gorączka. To istotna informacja dla bliskich, którzy np. zwracają uwagę na tę dolegliwość.
Reklama
Leczenie zachłystowego zapalenia płuc
Diagnoza zachłystowego zapalenia płuc jest stawiana w oparciu o kilka czynników. Na co zwraca uwagę lekarz?
Istotne elementy to:
- objawy kliniczne,
- wywiad lekarski,
- badanie fizykalne,
- RTG klatki piersiowej,
- badania krwi potwierdzające podwyższony poziom białych krwinek,
- bronchofiberoskopia, czyli pobranie materiału z oskrzeli.
Zachłystowe zapalenie płuc dopiero po pewnym czasie wywołuje zmiany w miąższu płuca. Specjalista dostrzeże też nacieki zapalne, a także miejsca bezpowietrznego miąższu płucnego.
Jak się leczy tę chorobę? Leczenie zachłystowego zapalenia płuc zazwyczaj wymaga pobytu w szpitalu i jest wieloaspektowe.
Po pierwsze, istotna jest antybiotykoterapia. Lekarz może przepisać leki na bazie klindamycyny czy penicyliny. Po drugie, często stosuje się mechaniczne odsysanie zalegającej wydzieliny w drzewie oskrzelowym - dotyczy to szczególnie pacjentów:
- nieprzytomnych,
- niepotrafiących nawiązać kontaktu,
- z nieefektywnym odruchem kaszlu.
Kolejną metodą jest tlenoterapia, która ułatwia oddychanie. U niektórych pacjentów stosuje się również intubację i wentylowanie płuc za pomocą respiratora.
Wybór schematu leczenia ma związek z dodatkowymi czynnikami ryzyka i chorobami współistniejącymi.
Reklama
Powikłania po zachłystowym zapaleniu płuc
Zazwyczaj dolegliwość leczy się od 1 do 3 tygodni, jednak ma ona tendencję do nawracania. Choroba jest na tyle groźna, że może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia.
Bardzo niebezpiecznym powikłaniem zachłystowego zapalenia płuc prowadzącym nawet do śmierci jest ostra niewydolność oddechowa.
Poza tym choroba wywołuje także:
- obrzęk płuc,
- ropień płuca,
- nadkażenia bakteryjne.
Tego typu powikłania po zachłystowym zapaleniu płuc są realnym zagrożeniem, zwłaszcza dla osób z obniżoną odpornością, starszych i małych dzieci. Pojawiają się jednak dość rzadko i zwykle mają związek z brakiem wdrożenia leczenia na czas.
Reklama
Rokowania przy zachłystowym zapaleniu płuc
Śmiertelność związana z opisywaną tu chorobą nie jest wysoka. Zdecydowanie gorsze rokowania zachłystowego zapalenia płuc mają osoby starsze i malutkie dzieci.
U takich pacjentów leczenie trwa dłużej i w skrajnych przypadkach może wywoływać przedstawione powyżej powikłania. Znacznie lepsze rokowania mają pacjenci bez chorób towarzyszących, łatwiej im też dojść do siebie.
Właściwa profilaktyka może uchronić przed wystąpieniem tej choroby:
- niemowlęta powinny być karmione mniejszymi porcjami;
- osoby leżące należy karmić w pozycji półsiedzącej;
- chorzy przed zabiegiem lub badaniem gastrologicznym muszą powstrzymać się przed jedzeniem kilka godzin.
Zachłystowe zapalenie płuc to choroba, która wymaga szybkiej diagnostyki. Takie działanie jest najbardziej korzystne dla pacjenta, który może w krótkim czasie otrzymać niezbędne leki.
