Czym jest zajadanie stresu?
Zajadanie stresu to częsty, aczkolwiek wielce nieprawidłowy mechanizm redukcji napięcia nerwowego towarzyszącego różnym życiowym sytuacjom, zarówno incydentalnym, jak też trwającym w sposób chroniczny.
Skutkiem tego jest rozwój takich problemów zdrowotnych, jak nadwaga i otyłość, ze wszelkimi ich dalszymi konsekwencjami (problemy sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2 etc.).
Z drugiej strony specjaliści notują też zależność odwrotną, jeśli chodzi o stres i jedzenie. Zauważa się mianowicie, iż osoby otyłe często wykazują poważniejsze trudności w adaptacji do różnych okoliczności oraz większą wrażliwość i skłonność do emocjonalnych reakcji, a także postrzegają stres, jako bardziej obciążający.
Stres jest niezwykle złożonym zjawiskiem, którego istotę wyjaśniają liczne koncepcje psychologiczne i biologiczne. W dużym skrócie, zjawisko to można intepretować, jako stan napięcia psychicznego powstający w sytuacji zagrożenia lub dyskomfortu, powodowanego działaniem czynników zewnętrznych.
Jest to istotne zaburzenie równowagi, zatem naturalnym dla każdego człowieka jest podejmowanie działań mających na celu redukcję stresu. Istnieją ku temu różne drogi. Najbardziej efektywne jest faktyczne rozwiązywanie problemów lub też adaptacja do określonej sytuacji.
Ale też wiele osób nie jest w stanie reagować w tak konstruktywny sposób, obierając bardziej dysfunkcyjne kierunki działania. Dobrym tego przykładem jest właśnie zajadanie stresu.
Reklama
Przyczyny zajadania stresu
Przyczyny zajadania stresu są złożone. Najważniejsza bodaj z nich została już wstępnie nakreślona. Jest to brak umiejętności rozładowania napięcia emocjonalnego w inny sposób.
Wiąże się to z nieprawidłowym wzorcem rozwiązywania problemów, który jest immanentną cechą osobowości, nabytą w czasie wieloletnich procesów socjalizacji i rozwoju emocjonalno-poznawczego.
Powody tego mogą być zarówno złożone, jak też zupełnie błahe (np. pocieszanie słodkościami przez rodziców przy najmniejszym niepowodzeniu w dzieciństwie).
Ogromne znaczenie w tej materii ma gospodarka hormonalna. Pod wpływem silnych emocji, organizm produkuje między innymi kortyzol. Substancja ta ma wielowymiarowy, negatywny wpływ na ustrój ludzki, a jednym z najbardziej doraźnych skutków jego działania jest wzmożone uczucie apetytu.
Jedzenie ze stresu można też wytłumaczyć odwołując się do innych mechanizmów zachodzących w systemie nerwowym.
Niektóre osoby, odczuwając typowe objawy stresu (ból brzucha, przyspieszona akcja serca, osłabienia, potliwość, napięcie mięśni), błędnie rozpoznają w nich symptomy głodu.
Kolejną przyczyną jest postrzeganie jedzenia w kategoriach przyjemności, a więc tego, czego organizm za wszelką cenę pragnie, będąc narażonym na silny dyskomfort.
Naukowcy zauważają, że część osób doświadczających stresu, przypisuje pożywieniu rozliczne dodatkowe funkcje, takie jak:
- Zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa (np. poprzez stałość godzin jedzenia, czy zadowolenie z widoku pełnej lodówki).
- Zaspokajanie potrzeby miłości (np. za sprawą podarunków w postaci produktów żywnościowych).
- Zaspokajanie potrzeby szacunku (np. poprzez wizyty w drogich restauracjach, czy wybór ekskluzywnych produktów w sklepach).
- Samorealizacja (np. dzięki gotowaniu nie tylko dla siebie, ale też całej rodziny).
- Aktywizacja społeczna, komunikacja interpersonalna (pretekst do spotkań towarzyskich).
Nie można zapominać o tym, że zajadanie stresu często koresponduje z wyższym poziomem wrażliwości oraz lękliwości. Może być jednym z symptomów występujących w przebiegu nerwicy a nawet depresji.
Reklama
Objawy zajadania stresu
Objawy zajadania stresu są dość łatwe do zaobserwowania z zewnątrz, często natomiast osoba reagująca w ten właśnie sposób sama nie jest w stanie dostrzec problemu, co ma związek z ograniczonymi możliwościami poznawczymi, stanem emocjonalnym etc.
Do typowych symptomów należą:
- objadanie się pomiędzy głównymi posiłkami, sięganie do lodówki lub kuchennej szafki nawet kilkanaście razy na dobę;
- nie zwracanie uwagi na wartości odżywcze produktów, wybór niezdrowych słodyczy będących źródłem węglowodanów prostych, a także przekąsek, pełnych szkodliwych tłuszczów nasyconych;
- kompulsywno-obsesyjny sposób podjadania. Często występuje silny wewnętrzny przymus sięgnięcia po kolejną porcję.
Możliwe jest też zapijanie stresu alkoholem, a także palenie papierosów. Towarzyszyć temu mogą: rozdrażnienie, agresja, apatia, bóle i zaburzenia psychosomatyczne oraz wiele innych dolegliwości.
Reklama
Zajadanie stresu u dzieci
Osobnym problemem jest zajadanie stresu u dzieci. Możliwości adaptacji do trudnych sytuacji są u maluchów ograniczone, a w najmłodszych grupach wiekowych co najwyżej śladowe.
Dzieci odbierają rzeczywistość w sposób bardzo bezpośredni i tak też reagują, bez swego rodzaju filtrów, które są w stanie stosować dorośli.
Specyficzne są też problemy: lęk separacyjny po rozpoczęciu edukacji przedszkolnej, napięcia w środowisku szkolnym itd.
Jedzenie na stres jest mechanizmem, który może się pojawić w różnych okolicznościach. Zdarza się, że w ten właśnie sposób maluch sam z siebie reaguje na nieprzyjemne sytuacje w domu.
U podstaw może też jednak leżeć wprzęgnięcie jedzenia w proces wychowania, kiedy smakołyki są nagrodą za dobre sprawowanie lub służą uspokojeniu dziecka. Ich odebranie stanowi niekiedy również formę kary. Prowadzi to od utrwalenia nieprawidłowych postaw.
Reklama
Jak nie zajadać stresu?
Jak przestać zajadać emocje? Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie problemu. W dalszej kolejności niezbędne są działania mające na celu tonowanie napięcia emocjonalnego, od aktywności fizycznej poczynając, na lekach uspokajających kończąc.
Jeśli to nie pomoże, niezbędne będzie uzyskanie wsparcia psychoterapeutycznego, a w skrajnych przypadkach - nawet psychiatrycznego. Wsparciem może być również dietetyk, który pomoże ustalić codzienny jadłospis, a także wytłumaczy i uwrażliwi na zasady zdrowego żywienia.
Jeśli chodzi o domowe metody, osoby które zastanawiają się, jak przestać zajadać stres, mają do wyboru szeroką paletę działań, obejmujących zarówno sferę samego żywienia, jak też sposoby radzenia sobie z napięciem emocjonalnym.
Wymienić można w tym kontekście między innymi:
- Ustalenie diety wraz z precyzyjnym planem - wedle zasad zdrowego żywienia powinno się jeść pięć razy dziennie, w regularnych odstępach (mniej więcej co 2-3 godziny), bez podjadania pomiędzy posiłkami. Należy bacznie pilnować, by przyjmowanie pokarmu służyło wyłącznie zaspokajaniu głodu, nie zaś innym celom, na przykład poprawie nastroju. Jadłospis powinien uwzględniać produkty, których składniki wspierają działanie układu nerwowego, pokarmowego i immunologicznego, w tym między innymi witaminy, minerały, wartościowe tłuszcze nienasycone oraz węglowodany złożone.
- Regularna aktywność fizyczna, która pozwala zredukować skutki stresu i poprawia nastrój (wzmożona produkcja endorfin), a także w szerokim zakresie wspomaga funkcjonowanie całego organizmu.
- Efektywny wypoczynek, korzystanie z technik relaksacyjnych, odpowiednia ilość wartościowego snu, ale też realizacja zajmujących pasji, pielęgnowanie relacji rodzinnych i towarzyskich - wszystko to, co pozwala oderwać myśli od źródeł napięcia i podnieść higienę funkcjonowania systemu emocjonalnego.
- Stosowanie ziół o działaniu uspokajającym, takich jak kozłek lekarski, melisa, chmiel i wiele innych.
Reklama
Jak leczyć zajadanie stresu?
Jak skutecznie przestać zajadać stres, gdy powyższe metody nie zdają egzaminu? Jeśli nie działają domowe sposoby, zastosować można ziołowe leki uspokajające, a w dalszej kolejności skorzystać z pomocy psychoterapeutycznej.
Ostatecznością jest leczenie zajadania stresu z użyciem leków przepisanych przez psychiatrę - w zależności od źródła problemu mogą to być środki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne.
W wielu przypadkach skutecznym wsparciem okażą się łagodne preparaty o działaniu tonującym aktywność układu nerwowego, bazujące na naturalnych składnikach ziołowych oraz witaminach i minerałach, takich jak:
- kozłek lekarski,
- melisa,
- głóg,
- witamina B6,
- magnez.
Obniżają one napięcie emocjonalne, redukują stany lękowe, ułatwiają zasypianie. Dostępne są w postaci tabletek i syropów.
Można je kupić bez recepty, aczkolwiek należy pamiętać, że ich stosowanie nie jest wolne od ograniczeń. Nie powinny ich przyjmować kobiety w ciąży, nie zaleca się też podawania ich dzieciom, zwłaszcza w młodszych grupach wiekowych.
